Αποφεύγοντας τον πόλεμο μεταξύ Αμερικής και Κίνας

Η κρίση του κατασκοπευτικού αεροπλάνου το 2001 είχε τα στοιχεία μιας τραγωδίας σε πολλά διαφορετικά σημεία. Καταρχάς, και οι δύο πλευρές αντέδρασαν με θυμό. Οι Κινέζοι υποστήριζαν ότι το αεροσκάφος των ΗΠΑ είχε χτυπήσει σκόπιμα το [κινεζικό] μαχητικό˙ απαίτησαν μια συγγνώμη και αποζημιώσεις. Ο πρεσβευτής των Ηνωμένων Πολιτειών στην Κίνα, Joseph Prueher, ένας πρώην ναύαρχος που γνώριζε κάτι σχετικά με αυτά τα θέματα, επεσήμανε ότι ήταν αδύνατο για ένα πιο αργό αεροπλάνο να προλάβει και να χτυπήσει ένα πιο γρήγορο. Η Ουάσιγκτον εξοργίστηκε από την ανεύθυνη συμπεριφορά της Κίνας στον διεθνή εναέριο χώρο. Σε εκείνο το σημείο, τα πράγματα θα μπορούσαν να έχουν εκφυλιστεί. Το πλήρωμα των ΗΠΑ θα μπορούσε να υποστεί κακομεταχείριση στο [νησί] Χαϊνάν. Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ θα μπορούσαν να συνεχίσουν να επιμένουν ότι οι Κινέζοι ήταν οι υπαίτιοι. Οποιαδήποτε από αυτές τις εξελίξεις θα μπορούσε εύκολα να προκαλέσει συγκρούσεις. Η ένταση εκείνης της σύγκρουσης θα εξαρτιόταν από περαιτέρω αποφάσεις, αλλά μόλις αρχίσει η βία, έχει την συνήθεια να κλιμακώνεται.

Σύντομα, όμως, τα πνεύματα ηρέμησαν. Ο Prueher, μετά από συνομιλία με τον Kenneth Lieberthal, πρώην αξιωματούχο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Κλίντον ο οποίος συνέβη να βρίσκεται τότε στο Πεκίνο, αποφάσισε μια αλλαγή πλεύσης. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Κόλιν Πάουελ, ήταν πρόθυμος να τον αφήσει να δοκιμάσει. Αν και συνέχισε να αρνείται να πληρώσει αποζημιώσεις και να προσφέρει μια επίσημη συγγνώμη, ο Prueher απέφυγε να κατηγορήσει τους Κινέζους για το περιστατικό και επικεντρώθηκε στην εξασφάλιση της απελευθέρωσης του πληρώματος. «Ο στόχος μας και ο στόχος των Κινέζων, ήταν ίδιοι: Να ανακτήσουμε το πλήρωμα», ανέφερε αργότερα. Οι Αμερικανοί αποφάσισαν ότι θα μπορούσαν να εκφράσουν θλίψη για το θάνατο του πιλότου και για την αποτυχία των Κινέζων να ακούσουν την κλήση του [αμερικανικού] αεροπλάνου, χωρίς όμως να ζητήσουν συγνώμη. Οι Κινέζοι αποφάσισαν ότι θα μπορούσαν να ερμηνεύσουν τέτοιες εκφράσεις ως σαν να αποτελούν μια συγγνώμη, παρόλο που οι Αμερικανοί είπαν ότι δεν ήταν τίποτε τέτοιο. Μια επιστολή που εξέφραζε αυτά τα αισθήματα έσωσε τα προσχήματα για όλους και αντιμετώπισε την ανάγκη περαιτέρω κλιμάκωσης. Το στοίχημα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2008 ήταν ακόμη σε εκκρεμότητα˙ η ψηφοφορία για την ένταξη της Κίνας στον ΠΟΕ δεν έχει ακόμη διεξαχθεί˙ και όταν όλα είχαν ειπωθεί και γίνει, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Κίνας. Υπήρχαν τόσα πολλά για τα οποία η Κίνα χρειαζόταν τις Ηνωμένες Πολιτείες, που δεν μπορούσε να αντέξει να θυσιάσει τα συμφέροντά της μόνο για να υποδηλώσει κάτι για έναν νεκρό πιλότο.

Κάθε μια από αυτές τις περιπτώσεις περιείχε τους σπόρους του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι σπόροι αυτοί δεν κατάφεραν να βλαστήσουν χάρη στις αποφάσεις που έλαβε η κάθε πλευρά κατά την διάρκεια της κρίσης. Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι η Κίνα ήταν πρόθυμη να υποχωρήσει στο παρελθόν όταν ένας πόλεμος θα ήταν αυτοκτονικός, αλλά δεν θα το έκανε τώρα που είναι ισχυρότερη. Αλλά αυτός ο κυνισμός αγνοεί δύο σημεία. Πρώτον, οι άνθρωποι συχνά κάνουν αυτοκτονικά πράγματα. Το ότι οι κρίσεις εκείνες κατέληξαν στο σημείο που έφτασαν, χρειάστηκε τεράστια ανευθυνότητα από κάθε πλευρά. Δεύτερον, ένας πόλεμος μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών και πάλι θα ήταν αυτοκτονικός. Οι πόλεμοι είναι δύσκολο να προβλεφθούν, αλλά ένα πράγμα είναι σαφές: Μια σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας δεν θα είχε νικητές.

ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΩΣ ΕΜΠΝΕΥΣΗ

Αυτά τα παραδείγματα παρέχουν ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο, σε μια κρίση, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να πλοηγηθούν προς την ασφάλεια. Η πρώτη συνοψίζεται καλύτερα από το δόγμα του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, «Μην κάνετε ηλίθια πράγματα» (“Don’t do stupid shit”). Το να προσφέρονται ασυνάρτητες απαντήσεις, το να δοκιμάζονται πύραυλοι σε μια προσπάθεια επηρεασμού εκλογών, το να βομβαρδίζεται μια πρεσβεία και να καταρρίπτεται ένα αεροπλάνο, όλα είναι κακές ιδέες. Μέχρι στιγμής είναι τόσο προφανές, αλλά η ιστορία υποδεικνύει ότι στους κορυφαίους αξιωματούχους πρέπει να υπενθυμίζεται η σημασία του να μην κάνουν ηλίθια πράγματα. Οι κατώτεροι αξιωματούχοι, οι οποίοι συχνά είναι υπεύθυνοι για την λήψη αυτών των αποφάσεων, θα επωφεληθούν από αυτό το ίδιο μάθημα. Να μην βιάζονται να αλλάξουν τα πράγματα στην Ταϊβάν, να δίνουν στα ξένα σκάφη ευρύ αγκυροβόλιο στην θάλασσα, να μην εκτοξεύουν απειλές από τις οποίες κανείς δεν μπορεί να υποχωρήσει: Αυτοί οι κανόνες θα πρέπει να εσωτερικοποιηθούν από όλους όσους εργάζονται υπό οποιαδήποτε ιδιότητα στις αμερικανο-κινεζικές σχέσεις.

Το δεύτερο μάθημα είναι ότι ακόμα κι αν όλοι οι ενδιαφερόμενοι κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν, ηλίθια πράγματα και πάλι θα συμβούν, γενικά όταν το περιμένει κανείς λιγότερο. Μπορεί να χρειαστεί μόνο ένα λάθος για να πάνε όλα πάρα πολύ άσχημα. Αυτό σημαίνει ότι η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να ανταποκριθούν σε μελλοντικές κρίσεις, γεγονός που μας φέρνει στην τρίτη κατευθυντήρια γραμμή: Άσε στην άλλη πλευρά ένα καθαρό μονοπάτι εξόδου από το χάος. Οι άνθρωποι τείνουν να αντιδρούν άσχημα όταν είναι στριμωγμένοι σε μια γωνία. Δώσε τους έναν τρόπο να αναδυθούν με αξιοπρέπεια και ίσως να τον δεχθούν. Το ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έστειλαν αεροπλανοφόρο στο Στενό της Ταϊβάν έδωσε στην Κίνα περιθώριο για να αποκλιμακώσει, όπως έκανε και η απόφαση των ΗΠΑ να ζητήσουν συγνώμη για τον βομβαρδισμό της πρεσβείας. Το ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έγραψαν κάτι που θα μπορούσε να διαβαστεί ως συγγνώμη το 2001, έδωσε στους Κινέζους περιθώριο να απελευθερώσουν τους φυλακισμένους, γεγονός που με την σειρά του επέτρεψε στους Αμερικανούς να αποσυρθούν αξιοπρεπώς. Η ταπείνωση δεν πηγαίνει καλά με την ειρήνευση. Σε μια κρίση, κάθε πλευρά θα πρέπει να αναρωτηθεί: Η πορεία που ακολουθώ επιτρέπει στον ομόλογό μου να κερδίσει μια αξιοπρεπή υποχώρηση;