Η μεγαλοφυΐα της εξωτερικής πολιτικής του George H. W. Bush | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η μεγαλοφυΐα της εξωτερικής πολιτικής του George H. W. Bush

Πώς άλλαξε την πολιτική διαδικασία για πάντα

Ο George H. W. Bush εισήλθε στην προεδρία καλύτερα προετοιμασμένος για να ηγηθεί στις σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με τον κόσμο από οποιονδήποτε άλλον πρόεδρο των ΗΠΑ πριν ή έκτοτε. Όπως ο Richard Nixon, ο Μπους είχε υπηρετήσει στο Κογκρέσο και ως αντιπρόεδρος για δύο πλήρεις θητείες. Αλλά είχε θητεύσει επίσης ως απεσταλμένος των Ηνωμένων Πολιτειών στην Κίνα και διευθυντής της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (Central Intelligence Agency, CIA).

Αυτή η εμπειρία τού επέτρεψε να επαναπροσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση των ΗΠΑ δημιουργούσε και εφάρμοζε την εξωτερική της πολιτική. Μαζί με τον σύμβουλό του για την εθνική ασφάλεια, Brent Scowcroft, ο Μπους δημιούργησε μια διαδικασία εθνικής ασφάλειας που μεγιστοποίησε την εσωτερική συνεργασία και απέφυγε το είδος των συγκρούσεων μεταξύ ανώτερων αξιωματούχων που είχαν αμαυρώσει τις διοικήσεις των Nixon, Carter και Reagan.

05122018-1.jpg

Ο πρόεδρος George H.W. Bush συναντά τους στρατιωτικούς συμβούλους του στο Πεντάγωνο για να συζητήσει την Κρίση του Κόλπου, στις 15 Αυγούστου του 1990. GARY CAMERON / REUTERS
------------------------------------------------

Αυτή η διαδικασία άντεξε την δοκιμασία του χρόνου. Κάθε πρόεδρος μετά τον Μπους αγκάλιασε την επίσημη διαδικασία που ο Μπους έθεσε σε ένα μνημόνιο κατά την πρώτη του μέρα στην εξουσία, και κάθε σύμβουλος εθνικής ασφάλειας έχει ξεκάθαρα προσπαθήσει να μοντελοποιήσει την θητεία του (ή της) επί του παραδείγματος του Scowcroft. Κανένας, όμως, δεν ανταποκρίθηκε με την λαμπρότητα του Μπους και του Scowcroft.

Ο BUSH ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ

Η μακρά θητεία του Μπους στην κυβέρνηση σήμαινε ότι, όταν εξελέγη πρόεδρος, γνώριζε πολλά για τον κόσμο και, κρισίμως, το πόσο σημαντικό ήταν να διοριστούν οι κατάλληλοι άνθρωποι για να ασχοληθούν με αυτόν. Ήξερε ότι ήθελε τον James Baker, τον στενό φίλο του και πολιτικό εταίρο του στο Τέξας, σε έναν ανώτερο ρόλο. Ο Μπέικερ είχε φέρει τάξη στον Λευκό Οίκο του Ρέιγκαν και, ως υπουργός Οικονομικών, εκτόνωσε μια μεγάλη κρίση στην εμπορική πολιτική. Την επόμενη μέρα μετά τις εκλογές του 1988, ο Μπους ονόμασε τον Μπέικερ ως υπουργό Εξωτερικών.

Ήξερε ότι δεν ήθελε τον Ντόναλντ Ράμσφελντ, τον λαμπρό αλλά ευέξαπτο υπουργό Άμυνας του προέδρου Τζέραλντ Φορντ, ο οποίος είχε καυγαδίσει με τον υπουργό Εξωτερικών, Χένρι Κίσινγκερ, και αργότερα θα βοηθούσε τον γιο του Μπους, Τζορτζ, να μπει σε βαθιά προβλήματα με το να κακοδιαχειριστεί τον πόλεμο στο Ιράκ. Ο Μπους απέφυγε να διορίσει τον Ράμσφελντ σε οτιδήποτε.

Πάνω απ’ όλα, ο Μπους ήθελε ομαδικούς παίκτες οι οποίοι θα σέβονταν ο ένας τον άλλον και θα δούλευαν μαζί για να διαχειριστούν έναν κόσμο που άλλαζε γρήγορα. Ήξερε ότι η συνεργασία δεν θα ερχόταν αυτόματα˙ θα πρέπει να καλλιεργηθεί. Για να γίνει αυτό, ήξερε ότι έπρεπε να δημιουργήσει μια αποτελεσματική διαδικασία για την διαχείριση της πολιτικής εθνικής ασφάλειας. Και ήξερε ποιος ήθελε να τον βοηθήσει στο να το κάνει: Ο Brent Scowcroft, ο ήσυχος αποτελεσματικός σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Ford.

Ο Μπους γνώριζε από πρώτο χέρι ότι μια κακή διαδικασία θα μπορούσε να καταστρέψει ακόμη και καλές πολιτικές. Για μεγάλο μέρος της διοίκησης του Reagan, οι διαμάχες ανάμεσα σε κορυφαίους συμβούλους, ιδίως μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών, George Shultz, και του υπουργού Άμυνας, Caspar Weinberger, εμπόδισαν την αποτελεσματική χάραξη πολιτικής. Μια σειρά συμβούλων εθνικής ασφαλείας αποδείχτηκε ανίκανη να φέρει τους δύο γίγαντες μαζί, και αποφάσισαν ότι ο καλύτερος τρόπος να υπηρετηθεί ο συχνά ανυπόμονος Ρέιγκαν ήταν να κάνουν πολιτική από μόνοι τους. Το αποτέλεσμα ήταν η καταστροφική υπόθεση Ιράν-Κόντρας, η προσπάθεια ανταλλαγής όπλων για ομήρους που παραλίγο να έριχνε την προεδρία του Ρέιγκαν.

Ο Μπους έμαθε από αυτή την καταστροφή. Στον Scowcroft βρήκε τον κατάλληλο άνθρωπο να ηγηθεί μιας διαδικασίας εθνικής ασφάλειας που θα απέφευγε τις υπερβολές των προηγούμενων διοικήσεων. Ο Scowcroft είχε υπηρετήσει στην Επιτροπή Tower, η οποία διερεύνησε την υπόθεση Ιράν- Κόντρας. Είχε συντάξει τις συστάσεις της επιτροπής σχετικά με τον τρόπο εγκαθίδρυσης ενός άρτια λειτουργούντος Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (National Security Council, NSC) και της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Το κλειδί ήταν να ενδυναμωθεί ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας ως ένας έντιμος μεσολαβητής, ο οποίος θα έφερνε στον πρόεδρο καλές επιλογές για να τις εξετάσει και να αποφασίσει. Θα εξακολουθεί να συμβουλεύει τον πρόεδρο, αλλά, όπως έγραψε ο Scowcroft στην Έκθεση Tower, «θα πρέπει γενικά να λειτουργεί εκτός της σκηνής» και όχι «να προσπαθεί να ανταγωνιστεί τον Υπουργό Εξωτερικών ή τον Υπουργό Άμυνας ως ο διαρθρωτής της δημόσιας πολιτικής».

Οι Μπους και Scowcroft μετέτρεψαν αυτές τις λέξεις σε πραγματικότητα. Απέδειξαν ότι μια διοίκηση θα μπορούσε να έχει έναν ισχυρό Υπουργό Εξωτερικών και έναν ισχυρό Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας -και έναν πρόεδρο ξεκάθαρα υπεύθυνο και για τους δύο. Καθώς ο γνωστός κόσμος του Ψυχρού Πολέμου τα τελευταία 40 χρόνια άρχισε να αποσυντίθεται, βρήκαν ότι χρειάζονταν ακριβώς αυτό το είδος συνεργασίας.

Ο BUSH ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το φθινόπωρο του 1989, το μέλλον της Γερμανίας έγινε το κεντρικό ευρωπαϊκό ζήτημα. Είχε από καιρό ειπωθεί, μόνο κατά το ήμισυ ως αστείο, όπως κάποτε χαριτολόγησε ο λόρδος Ismay, ο πρώτος γενικός γραμματέας του θεσμού, ότι ο ρόλος του ΝΑΤΟ ήταν «να κρατήσει τους Ρώσους έξω, τους Αμερικανούς μέσα, και τους Γερμανούς κάτω». Τώρα, οι φόβοι για μια ενοποιημένη Γερμανία επανεμφανίστηκαν. Η Βρετανίδα πρωθυπουργός, Μάργκαρετ Θάτσερ, και ο Γάλλος πρόεδρος, Φρανσουά Μιτεράν, ήταν ιδιαίτερα ανήσυχοι. Το 1990, συνειδητοποιώντας ότι η επανένωση ήταν αναπόφευκτη, η κυβέρνηση Μπους ξεκίνησε να μεγιστοποιήσει την εμπιστοσύνη και να ελαχιστοποιήσει τους φόβους. Η πρώτη δουλειά ήταν η αντιμετώπιση των σοβαρών εντάσεων μέσα στην Δυτική Γερμανία μεταξύ του καγκελαρίου, Helmut Kohl, και του υπουργού Εξωτερικών, Hans-Dietrich Genscher. Ο Μπους δούλεψε με τον Kohl και ο Baker με τον Genscher, σε μια διαδικασία διαπραγματεύσεων «τέσσερις συν δύο» (τέσσερις δυνάμεις κατοχής συν δύο Γερμανίες). Το αποτέλεσμα ήταν μια γερμανική δημοκρατία εντός του, και περιοριζόμενη από το, ΝΑΤΟ, ένα αποτέλεσμα που ο Σοβιετικός ηγέτης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αποδέχτηκε ως την λιγότερο κακή διαθέσιμη επιλογή. Καθ’ όλη την διάρκεια του έτους, με τον Bush και τον Baker να κάνουν την δημόσια διπλωματία, ο Scowcroft βασίστηκε στους αξιωματούχους του NSC και σε μια συλλογική δι-υπηρεσιακή διαδικασία για να αναπτύξουν ιδέες πολιτικής ώστε να επιτύχουν τον πρωταρχικό στόχο της αποκλιμάκωσης του Ψυχρού Πολέμου με μια επανενωμένη Γερμανία, αγκυρωμένη στην Δύση.

Στην συνέχεια, το καλοκαίρι του 1990, ο Ιρακινός δικτάτορας Σαντάμ Χουσεΐν σόκαρε τον κόσμο εισβάλλοντας το Κουβέιτ. «Αυτό δεν θα σταθεί», δήλωσε ο Μπους με την προτροπή του Scowcroft. Ο Μπέικερ ταξίδεψε στον κόσμο, οικοδομώντας μια άνευ προηγουμένου συμμαχία για να ανατρέψει τις πράξεις του Σαντάμ. Κέρδισε στρατιωτική και διπλωματική υποστήριξη και απέσπασε κεφάλαια για να βοηθήσει στην χρηματοδότηση της πολεμικής προσπάθειας των ΗΠΑ. Για άλλη μια φορά, η διαδικασία συνεργασίας του Μπους θριάμβευσε καθώς οι διεθνείς κυρώσεις ακολουθήθηκαν από στρατιωτική δράση και την απελευθέρωση του Κουβέιτ. Επιλογές εξετάστηκαν και συζητήθηκαν˙ όλες οι απόψεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αντιτίθεντο στην στρατιωτική δράση, είχαν μια πλήρη και δίκαιη ακρόαση. Ο Scowcroft διαχειρίστηκε την διαδικασία από τα μέσα, ενώ τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου και οι αξιωματούχοι ενεργούσαν απ’ έξω.

Ο Μπους αντιμετώπισε βροντερό χειροκρότημα στο Κογκρέσο όταν ανέφερε την επιτυχία της συμμαχίας τον Μάρτιο του 1991. Τα ποσοστά αποδοχής του έφτασαν το 89% σε μια δημοσκόπηση της Gallup. Δεν επρόκειτο να διαρκέσει. Επιβαρυμένος από μια εξασθενημένη οικονομία και μια αντιληπτή αδυναμία αντιμετώπισής της, ο Μπους βίωσε μια σταθερή μείωση της υποστήριξης καθ’ όλη τη διάρκεια εκείνου του έτους και στο επόμενο. Έχασε την επανεκλογή του απέναντι σε έναν νεοφώτιστο της εξωτερικής πολιτικής, τον Μπιλ Κλίντον, και έφυγε από το αξίωμά του ως πρόεδρος της μιας θητείας. Αλλά οι αλλαγές που έφερε ο Μπους θα έμεναν.

Κάθε πρόεδρος έκτοτε έχει υιοθετήσει το μοντέλο Bush-Scowcroft για τον σχεδιασμό της εξωτερικής πολιτικής σε επίπεδο υπουργικού συμβουλίου και δι-υπηρεσιακού διαλόγου. Το πρότυπο αυτό περιλαμβάνει επιτροπές σε πολλά κυβερνητικά επίπεδα, από την Ανώτατη Επιτροπή (Principals Committee), η οποία απαρτίζεται από υπουργούς και προεδρεύεται από τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας, μέχρι έναν μεγάλο αριθμό επιτροπών δι-υπηρεσιακής συνεργασίας αποτελούμενων από υφυπουργούς που ασχολούνται με περιφερειακά και λειτουργικά ζητήματα. Η σύνθεση των επιτροπών έχει εξελιχθεί, όπως έχουν κάνει και τα θέματα που αντιμετωπίζουν οι διάφορες δι-υπηρεσιακές ομάδες, και διαφορετικές διοικήσεις έχουν ακολουθήσει την τυπική διαδικασία με τους δικούς τους τρόπους. Αλλά το βασικό σύστημα έχει αντέξει για σχεδόν 30 χρόνια και αποτελεί μια μεγάλη μαρτυρία για την σοφία και την προνοητικότητα του Μπους και του Σκόουκροφτ.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2018-12-04/foreign-policy-genius...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Shadow-Oval-Office-Presidents-Served/dp/1416553207

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition