Γιατί οι ΗΠΑ πρέπει να μείνουν εκτός της σαουδαραβικής πολιτικής

Στο τεύχος Μαΐου/Ιουνίου 2018 του Foreign Affairs, έγραψα [1] ότι ο πρίγκιπας-διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας, Mohammed bin Salman (MbS), είχε εδραιώσει την θέση του στην κυβερνώσα οικογένεια σε τέτοιο βαθμό ώστε ήταν απαλλαγμένος από τους περιορισμούς τους οποίους επέβαλε το μοντέλο της συλλογικής ηγεσίας που χαρακτήρισε το σαουδαραβικό καθεστώς στο παρελθόν. Αυτή η ελευθερία δράσης επέτρεψε στον MbS να λάβει σημαντικά μέτρα για την οικονομική και κοινωνική αλλαγή, όπως η ιδιωτικοποίηση του 5% της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας, Saudi Aramco, και να επιτρέψει στις γυναίκες να οδηγούν. Αλλά διευκόλυνε επίσης περιπέτειες στην εξωτερική πολιτική που δεν θα είχαν συμβεί στο παρελθόν. «Δεδομένης της φιλοδοξίας και της παρορμήσεώς του», προειδοποίησα, «ο κόσμος πρέπει να περιμένει περισσότερες εκπλήξεις».

Ο πρίγκιπας-διάδοχος MbS στο Κάιρο, τον Νοέμβριο του 2017. HANDOUT / REUTERS
-----------------------------------------------------------------

Ο φρικαλέος και βίαιος φόνος του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Jamal Khashoggi, ενός πρώην κοντινού ανθρώπου στο καθεστώς και ήπιου επικριτή του πρίγκιπα-διαδόχου, στην Κωνσταντινούπολη τον Οκτώβριο του 2018, ήταν ακριβώς μια τέτοια έκπληξη. Το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας έχει ασχοληθεί βίαια με τους επικριτές του στο εξωτερικό στο παρελθόν, αλλά ποτέ με τόσο καταφανή τρόπο. Ο πρίγκηπας-διάδοχος είναι προφανώς υπεύθυνος για τον θάνατο του Khashoggi, παρά τις επίσημες αρνήσεις της Σαουδικής Αραβίας και τις προσπάθειες της διοίκησης του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, να αμφισβητήσει το ρόλο του [πρίγκιπα-διάδοχου].

Η δολοφονία του Khashoggi ήταν, για να παραφράσω ένα απόσπασμα που συχνά αποδίδεται στον Ταλεϋράνδο, και έγκλημα και λάθος. Όχι μόνο έβλαψε την παγκόσμια φήμη του MbS ως οικονομικό και κοινωνικό (όχι πολιτικό) μεταρρυθμιστή, [αλλά και] εξαπέλυσε μια καταιγίδα επικρίσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο Khashoggi είχε ένα δίκτυο φίλων και γνωστών σε πολιτικούς, δημοσιογραφικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους, συμπεριλαμβανομένου εμού. Με ομόφωνη ψηφοφορία στις 13 Δεκεμβρίου, η Γερουσία των ΗΠΑ κατηγόρησε επισήμως [2] ότι ο MbS διέταξε την δολοφονία του Khashoggi και ταυτόχρονα ψήφισε να διακοπεί η εμπλοκή των ΗΠΑ στον υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων πόλεμο στην Υεμένη. Το περιστατικό αποτέλεσε την σοβαρότερη κρίση στις σχέσεις των ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου.

Στο άρθρο μου, αναρωτήθηκα αν ο MbS θα αποδειχθεί περισσότερο σαν τον πρόεδρο της Κίνας, Xi Jinping, τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, ή τον βασιλιά Ερρίκο VIII της Αγγλίας. Αυτό αφορούσε τον τρόπο με τον οποίο θα χρησιμοποιούσε τα πλεονεκτήματα που απέκτησε κατά την καταστολή του τον Νοέμβριο του 2017, όταν φυλάκισε περισσότερους από 300 από αυτούς που η κυβέρνησή του ονόμασε «διεφθαρμένες» ελίτ από τον ιδιωτικό τομέα και την βασιλική οικογένεια στο ξενοδοχείο Ritz-Carlton του Ριάντ. Η δολοφονία του Khashoggi καθιστά σαφές ότι, τουλάχιστον όταν πρόκειται να ασχοληθεί με τους επικριτές του, ο πρίγκιπας-διάδοχος βλέπει και τους τρεις ηγέτες ως μοντέλα. Αμφότεροι ο Xi [3] και ο Πούτιν [4] έχουν φτάσει πέρα από τα σύνορά τους για να προσπαθήσουν να σιωπήσουν τους επικριτές και τους πιθανούς αντιπάλους τους. Το να ήσουν άνθρωπος του καθεστώτος δεν θα σε βοηθούσε αν δυσαρεστούσες τον Ερρίκο VIII, όπως ανακάλυψαν μερικές από τις συζύγους του και οι σημαντικότεροι υπουργοί του στον δρόμο τους προς τον τόπο της εκτέλεσής τους.

Το πρόβλημα για τον MbS είναι ότι παρόλο που ίσως θέλει να μιμηθεί τον Πούτιν και τον Σι στην αντιμετώπιση της αντιπολίτευσης, δεν προεδρεύει μιας μεγάλης δύναμης όπως εκείνοι. Ο Πούτιν και ο Σι μπορούν να ενεργήσουν ατιμώρητοι στην διεθνή σκηνή επειδή δεν χρειάζονται την βοήθεια άλλων κυβερνήσεων για να διατηρήσουν την διακυβέρνησή τους και να προωθήσουν τα συμφέροντα των χωρών τους. Η Σαουδική Αραβία δεν είναι μεγάλη δύναμη. Στηρίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλους συμμάχους για την ασφάλειά της. Χρειάζεται ξένες επενδύσεις, εάν πρόκειται να μειώσει την εξάρτησή της από τις εξαγωγές πετρελαίου, όπως θέλει να κάνει ο MbS. Η Σαουδική Αραβία όντως έχει ισχύ στην αγορά πετρελαίου και ως μια από τους ηγέτες του μουσουλμανικού κόσμου. Αλλά αυτή η ισχύς είναι περιορισμένη, όπως δείχνουν η αδυναμία της Σαουδικής Αραβίας να κερδίσει τον πόλεμο στην Υεμένη, να ανατρέψει τον πρόεδρο Μπασάρ αλ-Άσαντ στην Συρία ή να αντιστρέψει την ιρανική επιρροή στον αραβικό κόσμο. Ο MbS υπέστη ακόμη και πρόσφατες οπισθοδρομήσεις [5] στην εγχώρια οικονομική ατζέντα του. Οι θείοι του πρίγκιπα-διαδόχου, που κυβέρνησαν την Σαουδική Αραβία εδώ και δεκαετίες, καταλάβαιναν τα όρια της ισχύος τους. Ήταν προσεκτικοί στην διεθνή σκηνή. Ο MbS, από την άλλη πλευρά, μαθαίνει για αυτά τα όρια με τον σκληρό τρόπο -αν μαθαίνει καν για αυτά.

Η διοίκηση του Trump έκανε σοβαρό λάθος, όταν συνέδεσε τον εαυτό της με τον MbS κατά την άνοδό του στην εξουσία. Οι προηγούμενες αμερικανικές διοικήσεις, τουλάχιστον από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, έμειναν έξω από τις μάχες εξουσίας εντός της σαουδαραβικής βασιλικής οικογένειας, με την πεποίθηση ότι όποιος αναδυθεί θα διατηρήσει την σχέση. Ο Trump υποστήριξε ανοιχτά [6] τον MbS, καθώς οδηγούσε πιο ηλικιωμένους συγγενείς του εκτός εξουσίας. Τώρα [ο Τραμπ] πληρώνει ένα τίμημα για αυτή την περιττή ανάμειξη στην εσωτερική πολιτική της Σαουδικής Αραβίας.

Αλλά οι πιο ακραίοι επικριτές της σχέσης ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας μετά τον θάνατο του Khashoggi κάνουν ένα παρόμοιο λάθος. Με το να κάνει έκκληση να απομακρυνθεί ο πρίγκιπας από την εξουσία, ο Αμερικανός γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ (Ρεπουμπλικανός από τη Νότια Καρολίνα) διεκδικεί το δικαίωμα των Ηνωμένων Πολιτειών να υπαγορεύσουν το ποιος θα κυβερνάει στο Ριάντ -μια παρέμβαση στην εσωτερική πολιτική της Σαουδικής Αραβίας τόσο άμεση όσο και η απερίσκεπτη υποστήριξη του Trump προς τον MbS. Οι προσπάθειες αλλαγής καθεστώτων στη Μέση Ανατολή έχουν καταλήξει άσχημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, από το πραξικόπημα που ανέτρεψε τον Ιρανό πρωθυπουργό Mohammad Mosaddeq το 1953 μέχρι την εισβολή στο Ιράκ το 2003. Η Ουάσινγκτον πρέπει να φύγει από αυτή την δουλειά. Ιδιαίτερα σε τούτη την περίπτωση, όπου ο MbS έχει εδραιώσει την θέση του στην κυβερνώσα οικογένεια και κυριαρχεί στους καταναγκαστικούς κλάδους της κυβέρνησης, είναι απίθανο να επιτύχει μια ενεργή προσπάθεια ενθάρρυνσης της αντιπολίτευσης προς τον πρίγκιπα-διάδοχο. Η σημερινή κρίση στη Μέση Ανατολή είναι το αποτέλεσμα αποτυχημένων κρατών και εμφύλιων πολέμων σε χώρες όπως η Λιβύη, η Συρία και η Υεμένη. Ο κόσμος δεν χρειάζεται να προστεθεί μια ασταθής Σαουδική Αραβία σε αυτόν τον κατάλογο.

Η Ουάσινγκτον μπορεί και πρέπει να εκφράσει την απόρριψή της στην συμπεριφορά του πρίγκιπα-διαδόχου. Μπορεί να προτρέψει εντόνως τον Σαουδάραβα βασιλιά Σαλμάν να διορίσει έναν νέο υπουργό Εξωτερικών, ο οποίος θα ενεργεί ως συνομιλητής με τις Ηνωμένες Πολιτείες και μια φωνή [αυτο]συγκράτησης στην χάραξη της σαουδαραβικής εξωτερικής πολιτικής. Μπορεί να καταστήσει σαφές ότι το Ριάντ χρειάζεται έναν νέο πρεσβευτή στην Ουάσιγκτον, καθώς ο νυν, κανονικός αδελφός του MbS, δεν είναι πια αξιόπιστος εκπρόσωπος της χώρας του. Αλλά η Ουάσιγκτον πρέπει να αποφύγει να επιλέξει συγκεκριμένους ανθρώπους ή να επιμείνει σε μια αλλαγή στην διαδοχή μέσα στην βασιλική οικογένεια. Η οικογένεια κυβερνά την Σαουδική Αραβία για πάνω από έναν αιώνα. Ας αφεθεί να κάνει την δουλειά της.

Αντί να επικεντρωθεί στην προσωπικότητα, η Ουάσινγκτον πρέπει να πιέσει στην πολιτική. Η κυβέρνηση Trump έχει κάνει κάποια βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, προτρέποντας τους Σαουδάραβες να βρουν μια διπλωματική λύση στον πόλεμο της Υεμένης και να τερματίσουν την επιπόλαια αντιπαράθεση με το Κατάρ. Τώρα πρέπει να διπλασιάσει τις προσπάθειες αυτές, ιδίως για την Υεμένη, χρησιμοποιώντας όποια μόχλευση της έχει δοθεί από τον φόνο του Khashoggi για να μειώσει την πολιτική αστάθεια που πλήττει τη Μέση Ανατολή και τον ανθρώπινο πόνο που την συνοδεύει.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2018-12-18/why-us-s...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.gr/articles/72065/f-gregory-gause-iii/o-fresk...
[2] https://www.nytimes.com/reuters/2018/12/13/world/middleeast/13reuters-us...
[3] https://www.washingtonpost.com/world/europe/the-chinese-head-of-interpol...
[4] https://foreignpolicy.com/2018/03/09/a-brief-history-of-attempted-russia...
[5] https://www.csis.org/analysis/after-killing-jamal-khashoggi-muhammad-bin...
[6] https://www.nytimes.com/2017/06/21/world/middleeast/trump-saudi-arabia-m...
[7] https://www.cnbc.com/2018/10/16/lindsey-graham-says-saudi-crown-prince-b...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition