Η διαμάχη για την βορειοανατολική Συρία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η διαμάχη για την βορειοανατολική Συρία

Τι θα συμβεί όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτραβηχτούν

Στα μέσα Δεκεμβρίου, καθώς η Τουρκία μάζευε στρατεύματα ως προφανή προετοιμασία για μια τέτοια επίθεση, ο Ερντογάν ζήτησε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Trump. Η Άγκυρα περίμενε ότι, αντιμέτωπη με την απειλή μιας τουρκικής επίθεσης στις δυνάμεις που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ, ο Trump θα επέσπευδε τις προσπάθειές του για να εισάγει Τούρκους εταίρους σε πόλεις που διοικούνται από Κούρδους. Αλλά στο τηλέφωνο με τον Ερντογάν, ο Trump δεν έκανε κάτι τέτοιο. Αντ’ αυτού, όταν ο Τούρκος πρόεδρος τον διαβεβαίωσε ότι η προτεραιότητα της Τουρκίας στην Συρία εξακολουθεί να είναι η μάχη κατά του ISIS, ο Trump δήλωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν πλέον κανένα λόγο να είναι στην Συρία καθόλου.

23012019-2.jpg

Μια βάση των ΗΠΑ στη Manbij, στην Συρία, τον Μάιο του 2018. RODI SAID/REUTERS
----------------------------------------------------------

Ο Ερντογάν, φυσικά, ποτέ δεν είχε καμιά σοβαρή πρόθεση να πολεμήσει το ISIS στα τελευταία του οχυρά, τα οποία βρίσκονται σχεδόν 200 μίλια από τα τουρκικά σύνορα. Τώρα, είχε δεσμευτεί να κάνει ακριβώς αυτό. Και αφέθηκε να αγωνίζεται για να προετοιμαστεί για μια γρήγορη έξοδο των ΗΠΑ από την επικράτεια επί της οποίας σκόπευε να κερδίσει τον έλεγχο με την αμερικανική συναίνεση και βοήθεια.

Σπρωγμένη σε αυτή την απροσδόκητη κατάσταση, η Τουρκία πρέπει τώρα να ισορροπήσει τις σχέσεις με τον πιο ισχυρό εξωτερικό αγωνιζόμενο που έμεινε στο πεδίο: Την Ρωσία. Στα τέλη Δεκεμβρίου, μια υψηλού επιπέδου τουρκική αντιπροσωπεία ταξίδεψε στη Μόσχα. Την ίδια στιγμή, η Άγκυρα σηματοδότησε ότι ήταν διατεθειμένη να κλιμακώσει την στρατιωτική της εμπλοκή στην σύγκρουση. Οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών και ο στρατός μετέφεραν άνδρες και εξοπλισμό σε θέσεις που βρίσκονται λίγο έξω από τη Manbij και κατά μήκος των συνόρων της Τουρκίας με την βορειοανατολική Συρία, επιτρέποντας στην Τουρκία να χρησιμοποιήσει βία, εάν είναι απαραίτητο.

Η συσσώρευση είναι επίσης σχεδιασμένη για να κρατήσει σε επιφυλακή το καθεστώς Assad στην Δαμασκό. Η Άγκυρα θέλει να διασφαλίσει ότι αν η κυβέρνηση της Συρίας επιστρέψει στα βορειοανατολικά, η Τουρκία να μπορεί να βασιστεί σε αυτήν για να πατάξει τα κουρδικά δίκτυα κατά μήκος των τουρκικών συνόρων, έτσι ώστε η αποχώρηση των ΗΠΑ να μην οδηγήσει απλώς σε πρωταρχικό κράτος (proto-state) του PKK που να συνδέεται με το καθεστώς. Κατά την διάρκεια του επταετούς εμφυλίου πολέμου, οι Σύροι Κούρδοι των YPG απέφυγαν να υποστηρίξουν την αλλαγή καθεστώτος και αντ’ αυτού έκαναν έκκληση για ένα αποκεντρωμένο κράτος με κάποιο βαθμό τοπικής κουρδικής αυτονομίας. Μέχρι στιγμής, αυτό φαίνεται να μην βρίσκει σύμφωνο τον Assad. Αλλά η Τουρκία δεν θα αφήσει καμία πιθανότητα, και βλέπει την στρατιωτική πίεση ως μέσο για να ακουστεί η φωνή της στην Δαμασκό και τη Μόσχα.

Η στρατιωτική συσσώρευση βοηθά επίσης την Τουρκία να διαπραγματευτεί με την διοίκηση του Trump, η οποία αναδρομικά ζητά εγγυήσεις ότι η απόσυρσή της δεν θα βλάψει τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Σε μια σειρά τηλεφωνικών κλήσεων τις τελευταίες εβδομάδες, ο Ερντογάν φαίνεται να έχει χρησιμοποιήσει την απειλή των τουρκικών επιθέσεων εναντίον των Κούρδων για να εξασφαλίσει την υποστήριξη του Trump για μια «ασφαλή ζώνη» 20 μιλίων στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας, η οποία πιθανώς θα μετατραπεί σε τουρκικό «μαξιλάρι» έναντι των YPG και ένα εμπόδιο στις ροές προσφύγων προς την Τουρκία -αμφότερα μακροπρόθεσμοι στόχοι της Άγκυρας. Υπό αυτή την έννοια, η πιθανότητα μιας απόσυρσης στρατευμάτων από τις ΗΠΑ δεν άλλαξε την στρατηγική της Τουρκίας εκτός από το ότι την επιτάχυνε.

Ο ΡΩΣΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ

Για την Ρωσία, η προοπτική μιας απόσυρσης των ΗΠΑ εξυπηρετεί την διεύρυνση του πεδίου δράσης. Μέχρι στιγμής, η Μόσχα απέφυγε να αποκαλύψει οποιαδήποτε συγκεκριμένα σχέδια. Ωστόσο, κρίνοντας από τις δηλώσεις της επί του θέματος και από την προηγούμενη συμπεριφορά της στην περιοχή, η Ρωσία πιθανότατα θα προσπαθήσει να παίξει με την Τουρκία και τους Κούρδους επιδιώκοντας τον πρωταρχικό της στόχο: Την επιστροφή του καθεστώτος Assad σε όλη την Συρία, συμπεριλαμβανομένων και των βορειοανατολικών. Τέτοιοι χειρισμοί θα απαιτήσουν από τη Μόσχα να εξισορροπήσει το ενδιαφέρον της για την εμβάθυνση των σχέσεων με την Τουρκία απέναντι στο ενδιαφέρον της να στηρίξει τον σύμμαχό της στην Δαμασκό.

Τα πράγματα δεν ήταν πάντα τόσο περίπλοκα για την Ρωσία. Στα πρώτα χρόνια του εμφυλίου πολέμου της Συρίας, η στήριξη της Ρωσίας προς την Δαμασκό την έβαλε άμεσα εναντίον των υποστηριζόμενων από την Τουρκία εξεγερμένων στα βορειοανατολικά. Στην συνέχεια, στα τέλη του 2016, η Ρωσία βοήθησε την συριακή κυβέρνηση να καταπνίξει μεγάλο μέρος αυτής της εξέγερσης στο άλλοτε οχυρό των εξεγερμένων, το Χαλέπι. Η πτώση του Χαλεπίου ώθησε την Τουρκία να αλλάξει πορεία. Αντί να προωθήσει πληρεξούσιους (proxies) που επιδιώκουν την αλλαγή καθεστώτος στην Δαμασκό, η Τουρκία έχει τώρα μειώσει τις φιλοδοξίες της και έχει επικεντρωθεί στην παρεμπόδιση των προελάσεων των Κούρδων κατά μήκος των συνόρων της.

Η Τουρκία ανέλαβε δύο σημαντικές επιχειρήσεις για να στηρίξει τη νέα στρατηγική της: Μια εναντίον των μαχητών του ISIS στο βόρειο Χαλέπι τον Αύγουστο του 2016, ακολουθούμενη από μια άλλη εναντίον της κουρδο-κρατούμενης πόλης Afrin που άρχισε τον Ιανουάριο του περασμένου έτους. Και στις δύο περιπτώσεις, ο στόχος της Τουρκίας ήταν να ασκήσει πίεση στους Κούρδους, καταρχάς με το να αρνείται στις SDF το έδαφος δυτικά της Manbij, και στην συνέχεια βγάζοντας τις YPG έξω από την Afrin. Και στις δύο περιοχές, η Τουρκία έχει σήμερα de facto πολιτικό και στρατιωτικό έλεγχο.