Η Κίνα ανατράπηκε

Αυτός ο μήνας σηματοδοτεί την 40ή επέτειο της εξομάλυνσης των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών και την έναρξη της κινεζικής «μεταρρύθμισης και ανοίγματος». Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 η Κίνα εξακολουθούσε να εξέρχεται από τις σκιές της Πολιτιστικής Επανάστασης του Μάο Τσε Τουνγκ, η οποία σάρωσε τα περισσότερα από τα κοινωνικά και πολιτικά θεσμικά όργανα της χώρας και είχε γονατίσει την υποανάπτυκτη οικονομία της.

Η Κίνα έχει σημειώσει αξιοσημείωτη πρόοδο έκτοτε˙ η σημερινή Κίνα δεν έχει σχεδόν καμία ομοιότητα με την Κίνα εκείνης της περιόδου. Αλλά η εμπειρία της Πολιτιστικής Επανάστασης -μια χαοτική και βάναυση εποχή κοινωνικών αναταραχών- είναι ακόμα φρέσκια στις αναμνήσεις εκείνων που έζησαν μέσω αυτής, συμπεριλαμβανομένου εμού και πολλών μελών της σύγχρονης άρχουσας τάξης της Κίνας. Αν και οι περισσότεροι από αυτούς σπάνια το συζητούν δημοσίως, η Πολιτιστική Επανάσταση είχε καθοριστική επίδραση σε πολλούς από τους ανθρώπους που ηγούνται τώρα της Κίνας και των μεγαλύτερων εταιρειών της χώρας.

Ένα πορτρέτο του ηγέτη του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, Mao Zedong, και μια φωτογραφία του Chai Ling, ενός από τους ηγέτες των φοιτητών κατά την διάρκεια των διαδηλώσεων της πλατείας Τιενανμέν το 1989, σε ένα μουσείο στο Χονγκ Κονγκ, τον Απρίλιο του 2014. TYRONE SIU / REUTERS
----------------------------------------------------------------------

Δύο σχολές σκέψης για το πώς να κυβερνηθεί η Κίνα και να διοικηθεί η οικονομία της προέκυψαν μετά την Πολιτιστική Επανάσταση. Ορισμένοι ανώτεροι κομματικοί ηγέτες προτιμούσαν την περιορισμένη πολιτική απελευθέρωση και [περιορισμένες] μεταρρυθμίσεις φιλικές προς την αγορά. Άλλοι επέμειναν στην καταστολή των διαφωνιών και την αδιάκοπη υποστήριξη των παλαιών, κρατικιστικών πολιτικών. Αυτή η συζήτηση εξακολουθεί να κυριαρχεί στην Κίνα και χρησιμεύει ως το κύριο πρίσμα μέσω του οποίου οι περισσότεροι ξένοι παρατηρητές βλέπουν την κινεζική πολιτική. Αλλά οι ξένοι μερικές φορές αποτυγχάνουν να αντιληφθούν το πώς η ίδια η συζήτηση διαμορφώθηκε από την κοινή εμπειρία των συμμετεχόντων στην Πολιτιστική Επανάσταση. Η ζωή μέσα σε κοινωνική αναταραχή έχει αφήσει ένα βαθύ σημάδι σε πολλές κινεζικές ελίτ. Τις οδήγησε σε μια ευρεία ποικιλία συμπερασμάτων σχετικά με το είδος της κοινωνίας που πρέπει να είναι η Κίνα. Αλλά για να κατανοηθεί η σκέψη τους και τα ανταγωνιστικά οράματά τους, βοηθά το να υπάρχει μια αίσθηση του πώς ήταν η ζωή σε εκείνους τους σκοτεινούς, έντονους καιρούς. Η δική μου εμπειρία ήταν αρκετά χαρακτηριστική.

ΣΧΟΛΕΙΑ, ΤΕΛΟΣ

Ήταν στις αρχές του καλοκαιριού του 1966 στα δυτικά προάστια του Πεκίνου. Ήμουν 12 χρονών και προετοιμαζόμουν να αποφοιτήσω από το γυμνάσιο. Μέσα στις εξαιρετικά ζεστές μέρες, τα τζιτζίκια τραγουδούσαν τα αδιάκοπα τραγούδια τους. Περνούσα τα απογεύματα μελετώντας για τις τελικές μου εξετάσεις.

Τους τελευταίους μήνες, υπήρχαν κουβέντες για την Πολιτιστική Επανάσταση. Σε ένα έγγραφο που μου έδειξε ο πατέρας μου, διάβασα κάποιες παρατηρήσεις που έκανε ο Μάο επικρίνοντας το εκπαιδευτικό σύστημα. Ο Μάο είπε ότι οι δάσκαλοι αντιμετωπίζουν τους μαθητές σαν εχθρούς και οι εξετάσεις είναι σαν «αιφνιδιαστικές επιθέσεις». Είπε ότι ένα τέτοιο σύστημα αποθάρρυνε την δημιουργικότητα. Ο Μάο υποστήριξε ότι οι πιο καταξιωμένοι αυτοκράτορες στην κινεζική ιστορία δεν ήταν καλά μορφωμένοι και ότι οι πιο μορφωμένοι ήταν αυτοί που αποδείχθηκαν αποτυχημένοι. Είπε επίσης ότι πρέπει να επιτρέπεται στους μαθητές να ψιθυρίζουν ο ένας στον άλλο, να ανταλλάσσουν σημειώσεις και να ελέγχουν τα βιβλία τους κατά την διάρκεια των εξετάσεων. Αυτά τα σχόλια ήταν μουσική στα αυτιά των εύκολο να εντυπωσιαστούν μαθητών, συμπεριλαμβανομένων εμού και των φίλων μου. Αλλά η επανάσταση ακόμα φαινόταν λίγο αποστασιοποιημένη από εμάς -μέχρι που, μια μέρα τον Ιούνιο, δεν ήταν.

Ο Gao Jianjing, αρχηγός της τάξης στο σχολείο μου, ηγήθηκε μιας ομάδας φοιτητών που αποφάσισαν να κάνουν πορεία προς το Δημαρχείο του Πεκίνου. Πήγαν στο όνομα της επανάστασης, οπότε κανένας από τους δασκάλους ή τους διευθυντές μας δεν τόλμησε να τους σταματήσει. Έμεινα πίσω: Ήμουν πολύ επικεντρωμένος στη μελέτη για τις τελικές εξετάσεις για να αποσπαστεί η προσοχή μου από όλους τους ψιθύρους γύρω μου.

Αργότερα, ο Γκάο και άλλοι μου είπαν ότι παρακολουθούσαν, καθώς πλήθος ανθρώπων επέπλητταν τον δήμαρχο και τους αντιδημάρχους. Άκουσαν τους ανθρώπους να κάνουν ομιλίες σχετικά με την αναγκαιότητα της επανάστασης. Και είδαν μια ομάδα επαναστατών να επιτίθενται στον Ma Lianliang, ένα αστέρι της όπερας που ήταν ένας από τους πιο επιτυχημένους καλλιτέχνες στην Κίνα αλλά είχε καταδικαστεί στα κρατικά ΜΜΕ ως «δηλητηριώδες ζιζάνιο». (Ο Μα είχε πρόσφατα εμφανιστεί σε μια παραγωγή που ο Μάο πίστευε ότι τον επέκρινε εμμέσως). Το πόδι του Μα έσπασε και λιποθύμησε˙ πριν από το τέλος του έτους, πέθανε από τα τραύματά του.

Ο Γκάο μου είπε ότι οι επαναστάτες που φώναζαν συνθήματα, έκαναν ομιλίες, και χτυπούσαν τους ανθρώπους ονομάζονταν Κόκκινοι Φρουροί. Ήταν η πρώτη φορά που άκουγα αυτόν τον όρο.

Αυτό ήταν πολύ πιο συναρπαστικό από τη μελέτη για τις τελικές εξετάσεις. Υπήρξε κάτι εντυπωσιακό για το γεγονός ότι οι σχολικές Αρχές δεν είχαν κάνει τίποτα για να εμποδίσουν τους συμμαθητές μου να πάνε στο Δημαρχείο. Το σχολείο μέχρι που έστειλε ένα λεωφορείο για να τους πάρει και να τους φέρει πίσω. Ακούσαμε ότι σε μερικά σχολεία, ιδιαίτερα στα γυμνάσια και τα πανεπιστήμια, οι μαθητές είχαν επαναστατήσει εναντίον των δασκάλων τους και αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στις τελικές εξετάσεις.