Πώς η Νότια Αμερική παρέδωσε το πεδίο για την Βενεζουέλα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς η Νότια Αμερική παρέδωσε το πεδίο για την Βενεζουέλα

Εξωτερικές δυνάμεις θα αποφασίσουν το αποτέλεσμα στο Καράκας
Περίληψη: 

Ο Maduro και ο νεαρός αμφισβητίας του γνωρίζουν ότι παρόλο που οι ένοπλες δυνάμεις θα είναι ο αποφασιστικός εγχώριος παίκτης, οι μόνοι εξωτερικοί δρώντες που έχουν πραγματικά σημασία είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα και, σε μικρότερο βαθμό, η Κούβα και η Ρωσία.

Ο OLIVER STUENKEL είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Ίδρυμα Getulio Vargas, στην Βραζιλία.

Την περασμένη εβδομάδα, ο νεαρός ηγέτης της αντιπολίτευσης στην Βενεζουέλα, Juan Guaidó, αυτοανακηρύχθηκε προσωρινός πρόεδρος [1] ισχυριζόμενος ότι ο σημερινός πρόεδρος της χώρας, Νικολάς Μαδούρο, είχε χάσει το δικαίωμά του να κυβερνά με το να νοθεύσει τις εκλογές τον Μάιο του 2018. Λίγο αργότερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, και οι περισσότερες άλλες κυβερνήσεις της Νότιας Αμερικής (με εξαίρεση την Βολιβία, την Γουιάνα, το Σουρινάμ και την Ουρουγουάη) αναγνώρισαν τον Guaidó ως νόμιμο πρόεδρο της Βενεζουέλας.

Η απόφαση της πλειοψηφίας των κυβερνήσεων της Νότιας Αμερικής να υποστηρίξουν τον Guaidó χαιρετήθηκε από πολλούς ως ένα κρίσιμο βήμα προς τα εμπρός για την αντιμετώπιση του αυταρχισμού του Maduro [2]. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, η Νότια Αμερική δεν παίζει πλέον σημαντικό ρόλο στην κρίση της Βενεζουέλας. Ο Maduro και ο νεαρός αμφισβητίας του γνωρίζουν ότι παρόλο που οι ένοπλες δυνάμεις θα είναι ο αποφασιστικός εγχώριος παίκτης, οι μόνοι εξωτερικοί δρώντες που έχουν πραγματικά σημασία είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα και, σε μικρότερο βαθμό, η Κούβα και η Ρωσία.

01022019-1.jpg

Ο Βενεζουελάνος πρόεδρος, Nicolás Maduro, συναντάται με στρατιώτες στο Καράκας, τον Ιανουάριο του 2019. REUTERS
------------------------------------------------------------

Πρόκειται για μια ταπεινωτική σειρά γεγονότων για τις κυβερνήσεις της Νότιας Αμερικής, οι οποίες από την εποχή της μετάβασης της περιοχής στην δημοκρατία την δεκαετία του 1980 έχουν καταστήσει πρωταρχικό στόχο εξωτερικής πολιτικής τους τον περιορισμό των παρεμβάσεων από το εξωτερικό. Ειδικότερα για την Βραζιλία, μια τέτοια ανικανότητα απέναντι σε μια γεωπολιτική κρίση στα σύνορά της, συμβολίζει την δραματική αποτυχία δεκαετιών βραζιλιάνικης εξωτερικής πολιτικής, με την οποία η Μπραζίλια επεδίωκε να καταστεί ο διπλωματικός και πολιτικός ηγέτης της περιοχής. Όπως δείχνει η κρίση στην Βενεζουέλα, η Νότια Αμερική είναι και πάλι η παιδική χαρά των ξένων δυνάμεων.

ΠΩΣ ΦΘΑΣΑΜΕ ΕΔΩ

Η Νότια Αμερική έχει μια μακρά και ταραγμένη ιστορία ξένων παρεμβάσεων –καθ’ όλη την διάρκεια του εικοστού αιώνα, εξωτερικές δυνάμεις όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες στήριζαν πραξικοπήματα και στρατιωτικές δικτατορίες σε ολόκληρη την ήπειρο επιδιώκοντας τα δικά τους συμφέροντα εξωτερικής πολιτικής. Από τη μετάβαση της περιοχής στην δημοκρατία την δεκαετία του 1980, οι κυβερνήσεις προσπάθησαν να προστατεύσουν τόσο την κυριαρχία τους όσο και την δημοκρατία τους, αναπτύσσοντας ενδοπεριφερειακούς μηχανισμούς για να αντιμετωπίσουν τις μείζονες ιστορικές προκλήσεις της Νότιας Αμερικής: Την δημοκρατική οπισθοδρόμηση και τις πολιτικές κρίσεις που συχνά προέρχονται από αυτήν. Αυτοί οι μηχανισμοί περιλάμβαναν τις αποκαλούμενες δημοκρατικές ρήτρες -κοινές δεσμεύσεις για την τιμωρία των κυβερνήσεων που παραβιάζουν τους δημοκρατικούς κανόνες- όπως ο Διαμερικανικός Δημοκρατικός Χάρτης του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών ή το Πρωτόκολλο της Ushuaia από την κοινή αγορά της Νότιας Κοινής Αγοράς (Mercosur). Περιέλαβαν επίσης την χρήση συγκεκριμένων μέτρων, όπως η αναστολή [της συμμετοχής] από περιφερειακές οργανώσεις όπως η Mercosur, ως απάντηση σε δημοκρατικές ρήξεις. Οι κυβερνήσεις στην περιοχή απέτυχαν να αποτρέψουν ορισμένες περιπτώσεις δημοκρατικής οπισθοδρόμησης - ο πρόεδρος της Ονδούρας, Manuel Zelaya, για παράδειγμα, ανατράπηκε με πραξικόπημα το 2009 και ο Παραγουανός πρόεδρος Fernando Lugo εκδιώχθηκε με μια αμφισβητούμενη μομφή το 2012. Και στις δύο περιπτώσεις, αυτές οι χώρες υπέστησαν προσωρινή διπλωματική απομόνωση ως απάντηση σε αυτό που οι περιφερειακοί ηγέτες έκριναν ότι ήταν ένα ρήγμα από την κανονική συνταγματική πρακτική.

Η Βραζιλία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στον καθορισμό και την επιβολή αυτών των κανόνων –ως τμήμα μιας συνειδητής προσπάθειας των δημοκρατικών ηγετών της χώρας να τοποθετήσουν την Βραζιλία ως τον σημαντικότερο διπλωματικό παίκτη στη Νότια Αμερική και να εμπλακούν ενεργά σε στιγμές περιφερειακής κρίσης. Το 1996, η Βραζιλία βοήθησε να πείσει έναν πεινασμένο για εξουσία στρατηγό της Παραγουάης, τον Lino Oviedo, να μην πραγματοποιήσει πραξικόπημα εναντίον του προέδρου Juan Carlos Wasmosy, του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου πολιτικού της χώρας εδώ και δεκαετίες. Τρία χρόνια αργότερα, βοήθησε και πάλι στην επίλυση μιας πολιτικής κρίσης στην Παραγουάη, αυτή την φορά με την χορήγηση ασύλου (και την οργάνωση της ταχείας αποχώρησης) του πολιορκούμενου προέδρου Raúl Cubas Grau. Και μετά από ένα αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του προέδρου της Βενεζουέλας, Hugo Chávez, το 2002, η Βραζιλία οργάνωσε την ομάδα «Φίλοι της Βενεζουέλας», η οποία περιελάμβανε τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Πορτογαλία και την Ισπανία μαζί με κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής, για να μεσολαβήσουν μεταξύ του καταπολεμούμενου προέδρου και της αντιπολίτευσης.