Ο κόσμος εξακολουθεί να γίνεται καλύτερος -ακόμη και υπό τον Τραμπ

Πριν από επτά χρόνια, υποστηρίξαμε σε αυτό το περιοδικό [1] ότι το σκεπτικό της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ κυριαρχείται από διαβρωτικό πληθωρισμό απειλών -μια τάση μεταξύ των ηγετών των ΗΠΑ να υπερβάλλουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η χώρα, παραμορφώνοντας έτσι την λήψη αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής. Αυτός ο χρόνιος εξωραϊσμός και η υπερβολή συνέβησαν παρά το γεγονός ότι: «ο κόσμος που κατοικούν σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένας εξαιρετικά ακίνδυνος και ασφαλής τόπος. Είναι ένας κόσμος με λιγότερες βίαιες συγκρούσεις και μεγαλύτερη πολιτική ελευθερία απ’ ό, τι σχεδόν σε οποιοδήποτε άλλο σημείο της ανθρώπινης ιστορίας. Σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι απολαμβάνουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής και μεγαλύτερες οικονομικές ευκαιρίες από ποτέ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αντιμετωπίζουν εύλογες υπαρξιακές απειλές, καμιά μεγάλη δύναμη ως ανταγωνιστή, και κανένα βραχυπρόθεσμο ανταγωνισμό για τον ρόλο του παγκόσμιου ηγεμόνα. … Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν μια σειρά από διεθνείς προκλήσεις, [αυτές] θέτουν ελάχιστους κινδύνους για την συντριπτική πλειοψηφία των Αμερικανών πολιτών».

Ο Donald Trump σε εργοστάσιο κατασκευής τανκς στην Lima, στην πολιτεία Ohio, τον Μάρτιο του 2019. CARLOS BARRIA / REUTERS
--------------------------------------------------------------------

Τα επιχειρήματά μας σίγουρα έχουν δοκιμαστεί στο μεταξύ. Γεγονότα όπως το Brexit, ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας και η εκλογή του προέδρου των ΗΠΑ, Donald Trump, παράλληλα με αρνητικές τάσεις όπως η παγκόσμια υποχώρηση της δημοκρατίας και η αυξανόμενη απειλή της κλιματικής αλλαγής, δημιούργησαν την εντύπωση ότι ο κόσμος γίνεται όλο και πιο επικίνδυνος. Η άποψή μας αντέχει ακόμα; Είναι ο κόσμος πραγματικά ασφαλέστερος, πιο ελεύθερος, πλουσιότερος, υγιέστερος και καλύτερα μορφωμένος, και οι κίνδυνοι για τις Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να είναι υπερβολικά υπερεκτιμημένοι; Όπως υποστηρίζουμε στο νέο μας βιβλίο, Clear and Present Safety: The World Has Never Been Better and Why That Matters to Americans [2], η υπόθεση για αισιοδοξία παραμένει ισχυρή.

Τα ποσοστά της παγκόσμιας φτώχειας εξακολουθούν να μειώνονται και το συνολικό προσδόκιμο ζωής συνεχίζει να αυξάνεται. Παρά τις συγκρούσεις στο Ιράκ, την Συρία και την Υεμένη, το επίπεδο βίας στον κόσμο σήμερα είναι ιστορικά χαμηλό. Ασθένειες και παράσιτα που κάποτε κατέστρεφαν τις φτωχές χώρες, όπως η πολιομυελίτιδα και ο σκώληξ της Γουινέας, πλησιάζουν στην εξάλειψη. Σημαντική πρόοδος έχει σημειωθεί στην καταπολέμηση του HIV/AIDS και της ελονοσίας. Τα ποσοστά μητρικής και νηπιακής θνησιμότητας μειώνονται. Σήμερα, ένα μεγαλύτερο ποσοστό κοριτσιών πηγαίνει στο σχολείο από ποτέ άλλοτε. Ο παγκόσμιος αλφαβητισμός συνεχίζει να αυξάνεται.

Οι τάσεις στην αντίθετη κατεύθυνση, ωστόσο, είναι αναμφισβήτητες. Τρεις, ειδικότερα, μας κάνουν να κάνουν να σταματήσουμε για να σκεφθούμε: Η υποχώρηση της δημοκρατίας˙ η αποδυνάμωση του διεθνούς συστήματος˙ και η αύξηση της κοινωνικής και πολιτικής δυσλειτουργίας μέσα στην χώρα που έχει διαδραματίσει εδώ και πολύ καιρό τον σημαντικότερο και με μεγαλύτερη επιρροή παγκόσμιο ηγετικό ρόλο -τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Παρόλα αυτά, όπως συνέβη και το 2012, ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης τέτοιων ανησυχιών είναι να τις θέσουμε σε προοπτική, καταρχάς αναγνωρίζοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια ασφαλής χώρα μέσα σε έναν όλο και ασφαλέστερο κόσμο.

ΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ

Με μια πρώτη ματιά, τα πρόσφατα γεγονότα φαίνεται να ενισχύουν την υπόθεση της απαισιοδοξίας. Μια ιδιαίτερα ανησυχητική σύγχρονη τάση είναι η παγκόσμια υποχώρηση της δημοκρατίας. Στο προηγούμενο δοκίμιό μας, πανηγυρίσαμε το γεγονός ότι ο αριθμός των εκλογικών δημοκρατιών είχε αυξηθεί από 69 στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου σε 117 το 2012. Αλλά σήμερα, σύμφωνα με την τελευταία ετήσια έρευνα του Freedom House [3], η παγκόσμια ελευθερία μειώνεται επί 13 συνεχόμενα έτη. Η οργάνωση σημειώνει ότι αυτές οι «απώλειες είναι ακόμα ρηχές σε σύγκριση με τα κέρδη του τέλους του 20ού αιώνα» αλλά προειδοποιεί ότι το μοτίβο της δημοκρατίας σε υποχώρηση «είναι σταθερό και δυσοίωνο».

Βελτιώσεις σε περιοχές όπως η Αρμενία, η Αγκόλα, ο Ισημερινός, η Αιθιοπία και η Μαλαισία αντισταθμίστηκαν από σημαντικές δημοκρατικές οπισθοδρομήσεις στην Ουγγαρία, τη Νικαράγουα, τις Φιλιππίνες και την Πολωνία. Η Κίνα, η Ρωσία και η Τουρκία έχουν γίνει πιο αυταρχικές. Ίσως το πιο εκπληκτικό, μεγάλοι πληθυσμοί στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ηνωμένο Βασίλειο, δύο από τις παλαιότερες δημοκρατίες του κόσμου, έδωσαν υποστήριξη σε εθνικιστικές, λαϊκιστές και ξενοφοβικούς πολιτικούς και [αντίστοιχα] πολιτικά κινήματα.

Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, διότι οι χώρες που είναι λιγότερο δημοκρατικές είναι αναπόφευκτα λιγότερο σταθερές, πιο πιθανό να πάνε σε πόλεμο με τους γείτονές τους και τείνουν να συμμορφώνονται λιγότερο με τα διεθνή πρότυπα. Εάν η τάση μακριά από τις πολιτικές ελευθερίες συνεχιστεί, ο κόσμος είναι πιθανό να γίνει πιο επικίνδυνος. Όπως προειδοποιούμε στο βιβλίο μας: «Εάν υπάρχει ένας τομέας όπου η πορεία της ανθρώπινης προόδου θα μπορούσε δυνητικά να επιβραδυνθεί ή ακόμα και να αντιστραφεί, είναι … η επέκταση της πολιτικής ελευθερίας. Η αυξανόμενη έλλειψη ενδιαφέροντος μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ για το ζήτημα -και η καλλιέργεια απολυταρχικών ηγετών από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ- θα χειροτερέψουν αναμφίβολα την κατάσταση».

Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι ότι το διεθνές σύστημα που θα μπορούσε κάποτε να παρέχει έρμα απέναντι σε τέτοιες αναταράξεις, αρχίζει τώρα να ξεφτίζει. Το 2012 γράψαμε ότι ένας από τους καλύτερους τρόπους για την παγίωση των εξαιρετικών κερδών των προηγούμενων τριών δεκαετιών ήταν η «ενίσχυση της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής των διεθνών θεσμών και κανόνων που μπορούν να προωθήσουν τα συμφέροντα των ΗΠΑ και να εξασφαλίσουν ότι άλλες χώρες μοιράζονται το βάρος της διατήρησης της παγκόσμιας ειρήνης και ασφάλειας».

Ο Trump έχει μετακινήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια πολύ διαφορετική κατεύθυνση. Τα τελευταία δύο χρόνια, ο πρόεδρος των ΗΠΑ ξεκίνησε περιττούς εμπορικούς πολέμους με σημαντικούς συμμάχους και εμπορικούς εταίρους, οδηγώντας σε αύξηση των παγκόσμιων δασμών, υψηλότερες τιμές για τους κατασκευαστές και τους καταναλωτές των ΗΠΑ και επιβράδυνση των άμεσων ξένων επενδύσεων σε όλο τον κόσμο. Έχει περιθωριοποιήσει το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ και έχει μειώσει την κεντρικότητα της διπλωματίας στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Ο Trump έχει επίσης εγκαταλείψει σημαντικές διεθνείς συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένης της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 με το Ιράν και της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, μειώνοντας παράλληλα την δέσμευση των ΗΠΑ σε διεθνείς πολιτικούς, ανθρωπιστικούς και επιστημονικούς οργανισμούς.

Η αποδυνάμωση του διεθνούς συστήματος από την διοίκηση Trump είναι ίσως η μεγαλύτερη μακροσκοπική απειλή που αντιμετωπίζει ο κόσμος. Ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να αντιστρέψει αυτήν την επιβλαβή στρατηγική, αλλά είναι αδύνατο να πούμε πόσο μόνιμη θα είναι η ζημιά, και εάν ένας διεθνιστής πρόεδρος θα είναι σε θέση να βάλει γρήγορα και αποτελεσματικά το πλοίο στην σωστή πορεία.

Η υποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από την θέση τους στην παγκόσμια ηγεσία έρχεται την ίδια στιγμή που η χώρα αντιμετωπίζει ακόμη πιο ανησυχητικές ενδείξεις εθνικής παρακμής εγχωρίως. Το 2012, υπογραμμίσαμε ότι οι Αμερικανοί υπεύθυνοι για την χάραξη πολιτικής είχαν εμμονή με τις υπερπόντιες απειλές και αγνοούσαν τις αναδυόμενες ενδείξεις δυσλειτουργίας εγχωρίως. Με σχεδόν κάθε τρόπο που μπορεί κάποιος να φανταστεί, αυτά τα σήματα τώρα αναβοσβήνουν με κόκκινο χρώμα.

Το 2012, το 32% των Αμερικανών ήταν παχύσαρκοι˙ σήμερα είναι περίπου το 40%. Το 2012, τα περιστατικά υπερβολικής δόσης ναρκωτικών ουσιών δεν αποτελούσαν σημαντικό ζήτημα δημόσιας πολιτικής -δεν τα αναφέραμε ούτε καν στο πρωτότυπο δοκίμιό μας στο Foreign Affairs. Το 2017, τα ναρκωτικά σκότωσαν 74.000 ανθρώπους, σχεδόν τον ίδιο αριθμό ανθρώπων που σκοτώθηκαν από όπλα και αυτοκίνητα συνολικά -και όπως και με τα όπλα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν έκαναν πολλά για να σταματήσουν την παλίρροια. Δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι το προσδόκιμο ζωής στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει μειωθεί για τρία συνεχόμενα χρόνια για πρώτη φορά σε έναν αιώνα (αντίθετα, μεταξύ του 2000 και του 2015, το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής σημείωσε άνοδο 5,5 ετών). Ακόμα χειρότερα, είναι δύσκολο να οραματιστούμε τον Trump ή την ελεγχόμενη από τους Ρεπουμπλικανούς Γερουσία να παραχωρούν στα θέματα αυτά την προσοχή και τους πόρους που τόσο απεγνωσμένα χρειάζονται.

Φέτος, ο Λευκός Οίκος ζήτησε έναν προϋπολογισμό που θα αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες, θα μειώσει το δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας και θα περικόψει την χρηματοδότηση για ξένες επιχειρήσεις κατά 23%. Η διοίκηση του Trump έχει επίσης καταβάλει συνεχείς προσπάθειες για να καταργήσει το Obamacare, να βγάλει τους φτωχούς Αμερικανούς από το Medicaid και να πετσοκόψει τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να εμπλέκονται σε μια εθνική πράξη αυτοκτονίας σε αργή κίνηση: Όχι μόνο τα εγχώρια προβλήματα επιδεινώνονται, αλλά οι υπεύθυνοι για την χάραξη πολιτικής ρίχνουν ενεργά βενζίνη στην φωτιά. Αυτό δημιούργησε μια από τις μεγάλες ειρωνείες της σημερινής εποχής -ότι ενώ η ζωή βελτιώνεται σταθερά στο μεγαλύτερο μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες κινούνται προς τα πίσω.

ΑΚΟΜΑ ΑΣΦΑΛΕΙΣ

Όπως γράφουμε στο τέλος του βιβλίου μας, «Θα ήταν το αποκορύφωμα της ύβρεως να υπονοήσουμε ότι ο κόσμος μπορεί να κινηθεί μόνο προς μια κατεύθυνση -πάντα καλύτερα και φωτεινότερα. Τα πράγματα μπορούν να διαλυθούν και, αν και δεν πιστεύουμε ότι θα επιστρέψουμε στον κυριαρχούμενο από συγκρούσεις, αντιδημοκρατικό και οικονομικά στάσιμο κόσμο όπως ήταν πριν 30 ή 40 χρόνια, η πρόοδος μπορεί να σταματήσει και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να αντιστραφεί». Προειδοποιήσαμε ότι οι «κακές αποφάσεις και κακές επιλογές πολιτικής μπορούν να κάνουν ανείπωτες -και μερικές φορές μόνιμες- ζημιές».

Η εσφαλμένη εστίαση των Ηνωμένων Πολιτειών στις εξωτερικές απειλές -είτε πρόκειται για τρομοκράτες και όπλα μαζικής καταστροφής πριν από μιάμιση δεκαετία, είτε για μετανάστες και για το διεθνές εμπόριο σήμερα- και η έλλειψη προσοχής στις σοβαρές εγχώριες προκλήσεις έχουν σκιάσει την αισιοδοξία των Αμερικανών για το μέλλον. Και η πρόσφατη 16η επέτειος της εισβολής των ΗΠΑ στο Ιράκ χρησιμεύει ως υπενθύμιση για το κόστος και την διαρκή βλάβη που προκλήθηκε από την τάση της Ουάσιγκτον να αναζητά ξένα τέρατα για να καταστρέψει.

Ωστόσο, παρά τις νέες προκλήσεις που τεκμηριώνονται παραπάνω, η υποκείμενη παγκόσμια δυναμική παραμένει σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να είναι μια εξαιρετικά ασφαλής μεγάλη δύναμη, και το διεθνές περιβάλλον εξακολουθεί να ορίζεται από λιγότερη βία, μεγαλύτερη ελευθερία και πλούτο, και πιο εξαιρετικές προόδους στην ανθρώπινη ανάπτυξη απ’ όσο σε οποιοδήποτε προηγούμενο σημείο της ιστορίας. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες εγχωρίως έχουν χειροτερέψει, αλλά μπορούν επίσης να επιλυθούν εάν οι Αμερικανοί μπορούν να αφιερώσουν τους κατάλληλους πόρους και την προσοχή σε αυτά.

Όπως σημειώσαμε πριν από επτά χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζονται μια στρατηγική εθνικής ασφάλειας και μια προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική που να αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα ενός κόσμου που είναι «πιο ελεύθερος … πιο ασφαλής … και λιγότερο επικίνδυνο από ποτέ». Και όπως υποστηρίζουμε στο νέο μας βιβλίο, «Η επιλογή είναι στα χέρια μας».

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2019-03-25/world-s...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.gr/articles/68821/micah-zenko-kai-michael-a-c...
[2] https://www.amazon.com/Clear-Present-Safety-Matters-Americans/dp/0300222...
[3] https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democra...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition