Μπορεί το Change UK να σπάσει το βρετανικό δικομματικό σύστημα; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μπορεί το Change UK να σπάσει το βρετανικό δικομματικό σύστημα;

Η επανάσταση δεν έχει έρθει ακόμα

Ο ιστορικός Richard Hofstadter παρατήρησε κάποτε ότι «τα τρίτα κόμματα είναι σαν τις μέλισσες: Μόλις κεντρίσουν, πεθαίνουν». Το Ηνωμένο Βασίλειο μόλις απέκτησε ένα νέο κόμμα, το Change UK (Αλλαγή του Ηνωμένου Βασιλείου). Και σε μερικές δημοσκοπήσεις, το νέο σχήμα έρχεται στην τρίτη θέση πίσω από τους Συντηρητικούς και τους Εργατικούς. Το ερώτημα είναι, ποιος θα νιώσει το τσίμπημα;

Στις 20 Φεβρουαρίου, επτά βουλευτές εγκατέλειψαν το Εργατικό Κόμμα. Ένας άλλος τους ακολούθησε εκείνο το βράδυ. Την επόμενη μέρα, τρεις βουλευτές ανακοίνωσαν ότι θα μετακινούνταν από το κυβερνών Συντηρητικό Κόμμα για να συμμετάσχουν σε αυτό που στην συνέχεια ονομάστηκε Ανεξάρτητη Ομάδα (The Independent Group, TIG) [1]. Τον Μάρτιο, η ομάδα μετατράπηκε σε πολιτικό κόμμα, το Change UK. Το νέο σχήμα είχε μια αρχική επιτυχία όταν το κόμμα των Εργατικών ανακοίνωσε (διστακτικά) ότι θα υποστηρίξει ένα δεύτερο δημοψήφισμα για την ένταξη στην ΕΕ, δημοψήφισμα που αποτελεί ένα από τα κύρια αιτήματα της Ανεξάρτητης Ομάδας. Αλλά τώρα έχουν περάσει έξι εβδομάδες από τότε που η TIG δηλώθηκε ως νέα πολιτική δύναμη. Οι αποστασίες έχουν στερέψει. Εάν το ζήτημα που οδήγησε τους περισσότερους από αυτούς να αφήσουν τα παλιά τους κόμματα -το Brexit- φτάσει σε κάποια μορφή επίλυσης, αυτό θα μπορούσε να τραβήξει το κεντρί του Change UK χωρίς να πληγωθεί κανένας άλλος.

10042019-1.jpg

Μέλη της Ανεξάρτητης Ομάδας σε συνέντευξη Τύπου στο Λονδίνο, τον Φεβρουάριο του 2019. SIMON DAWSON / REUTERS
----------------------------------------------------------------

Οι αποστασίες πάντα σαγηνεύουν το Westminster. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ υποστήριξε ότι το στήσιμο της Βουλής των Κοινοτήτων -δύο σειρές πράσινων πάγκων, η κάθε μια απέναντι στην άλλη -καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την αλλαγή κόμματος. Είναι εύκολο, είπε, για βουλευτές σε ημικυκλικές αίθουσες «να κινηθούν μέσα από αυτές τις ανεπαίσθητες διαβαθμίσεις από την Αριστερά προς την Δεξιά, αλλά [στο σχέδιο του Westminster] η πράξη της διάσχισης της αίθουσας είναι κάτι που απαιτεί σοβαρή μελέτη». Οπότε, με ποιες σκέψεις έχουν φθάσει στον σχηματισμό του νέου κόμματος;

Οι επαναστατημένοι βουλευτές του Change UK ταιριάζουν κυρίως από αυτά που δεν είναι. Απορρίπτουν το Brexit και αρκετοί από τους πρώην βουλευτές του Εργατικού Κόμματος άφησαν το κόμμα τους για αυτό που βλέπουν ως θεσμικό αντισημιτισμό. Αυτό που υποστηρίζουν κατηγορηματικά είναι ένα άλλο δημοψήφισμα για την ένταξη στην ΕΕ. Αλλά, όπως και όλα τα κεντρώα κινήματα, το Change UK είναι ανοικτό στην κατηγορία ότι καθορίζεται απλώς από την αντίθεση με τα κόμματα εκατέρωθέν του. Αυτό που υπάρχει από την πλατφόρμα του -μια δήλωση «αξιών» και μια ανώδυνη έκκληση για «μια σταθερή, δίκαιη και ισορροπημένη οικονομία»- βάζει το κόμμα σταθερά στο κέντρο του παραδοσιακού αριστερού-δεξιού διαχωρισμού επί της οικονομικής πολιτικής. Αυτός παραδοσιακά ήταν κακός κυνηγότοπος για ψήφους. Υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι το κόμμα επιδιώκει να παρακάμψει αυτό το πρόβλημα συντασσόμενο χωρίς ντροπή με την φιλελεύθερη πλευρά του νέου χάσματος για τις κοινωνικές αξίες που διαμορφώνει την βρετανική πολιτική. Με το να παντρεύει τις κεντρώες οικονομικές πολιτικές με τον κοινωνικό φιλελευθερισμό, το Change UK πιθανότατα ελπίζει να στήσει μια νέα μάχη στην βρετανική πολιτική, αντί να καθίσει στη μέση και να μοιράσει την διαφορά.

Το να ανταγωνιστεί σε αμφότερες τις διαστάσεις έχει νόημα, καθώς οι οικονομικές αξίες εξακολουθούν να υπερισχύουν των κοινωνικών [αξιών] για τους περισσότερους ψηφοφόρους. Είναι αλήθεια ότι οι αξίες κρύβονται πίσω από το χάσμα του Brexit -το 80% των πιο κοινωνικά συντηρητικών ψηφοφόρων επέλεξαν το «εκτός» [από την ΕΕ], σε σύγκριση με το 10% των πιο κοινωνικά φιλελεύθερων- αλλά στις τελευταίες γενικές εκλογές, το πού βρισκόταν ένα άτομο σε σχέση με τον οικονομικό άξονα αριστεράς-δεξιάς, ήταν ακόμα ένας πολύ καλύτερος παράγοντας για να προβλεφθεί ο τρόπος με τον οποίο θα ψήφιζε.

Το εάν το Change UK θα επιτύχει, θα εξαρτηθεί από το ποιο χάσμα -το κοινωνικό ή το οικονομικό- θα έρθει στο προσκήνιο στις επόμενες εκλογές. Στις γενικές εκλογές του 2017, ο ηγέτης των Εργατικών, Jeremy Corbyn, έστρεψε αποτελεσματικά το επίκεντρο της εκστρατείας από το Brexit, όπου το ήθελε η Theresa May, στην λιτότητα, όπου ήθελε εκείνος. Οι πρόωρες εκλογές που θα μπορούσε να προκηρύξει η Μέι για να σπάσει το αδιέξοδο του Brexit θα μπορούσαν επίσης να καταλήξουν να είναι για το βιοτικό επίπεδο. Ωστόσο, στο (απίθανο) ενδεχόμενο ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν στις 23 Μαΐου, την ίδια μέρα με τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τότε θα μπορούσαν να γίνουν ένα είδος υποκατάστατου για ένα άλλο δημοψήφισμα για την ΕΕ. Αυτό το πλαίσιο θα τόνιζε τον διχασμό του Ηνωμένου Βασιλείου σχετικά με τις κοινωνικές αξίες και θα δούλευε προς όφελος του Change UK. Ακόμη και εν τη απουσία γενικών εκλογών, το γεγονός ότι αυτές οι ευρωεκλογές είναι η μόνη εθνική ψηφοφορία που διεξάγεται με ένα σύστημα αναλογικής εκπροσώπησης θα βοηθήσει αναμφίβολα το αρτιγενές κόμμα.

Ο καλύτερος τρόπος να καμφθεί ο άξονας του βρετανικού πολιτικού συστήματος μπορεί να είναι η εγγύηση ότι θα σπάσει. Σε μια διχασμένη χώρα, οι ψηφοφόροι ενώνονται [2] από την πεποίθηση ότι η κυβέρνηση αντιμετώπισε άσχημα το Brexit: Το 80% των Leavers [των υπέρμαχων του «εκτός»], μαζί με το 85% των Remainers [των υπέρμαχων του «εντός»], συμφωνούν σε αυτό. Περίπου το 83% των ψηφοφόρων συμφωνούν [3] ότι «ολόκληρο το πολιτικό κατεστημένο απέτυχε για την χώρα στο Brexit». Μόνο το 19% [4] των πολιτών εμπιστεύεται τους πολιτικούς. Όταν η εταιρεία δημοσκοπήσεων YouGov ρώτησε τους ψηφοφόρους ποιον από τους δύο ηγέτες των κομμάτων θα επέλεγαν ως καλύτερο πρωθυπουργό, το «δεν είμαι σίγουρος» ήταν ο συνήθης νικητής. Τα πολιτικά της αντι-πολιτικής μπορεί να είναι γόνιμη περιοχή.

Η ιδέα ότι η υποστήριξη της συμμετοχής στην ΕΕ και η υιοθέτηση μιας αόριστης δέσμης κοινωνικά φιλελεύθερων αξιών είναι αντι-συστημική, θα είχε φανεί τρελή πριν από λίγα χρόνια. Και το ότι έντεκα βουλευτές ενώνονται στο Westminster είναι μια μη πιθανή ομάδα κατεδάφισης του πολιτικού συστήματος. Αλλά το Change UK προέκυψε σε μια εποχή που έξι εκατομμύρια Βρετανοί ψηφοφόροι υπέγραψαν ένα αίτημα που ζητούσε να ακυρωθεί το Brexit. Η μεγαλύτερη πολιτική διαδήλωση του Ηνωμένου Βασιλείου μέσα σε περίπου δύο δεκαετίες πραγματοποιήθηκε στους δρόμους του Λονδίνου τον περασμένο μήνα, για να υποστηρίξει ένα ακόμα δημοψήφισμα για την ΕΕ.

Ακόμα, αν σκάψει κάποιος λίγο βαθύτερα και θα προκύψουν αντιφάσεις. Οι κύριες αξίες του Change UK βασίζονται στην υπεράσπιση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και στην απόρριψη της δημοψηφισματικής, λαϊκιστικής πολιτικής. Ωστόσο, η ομάδα αντλεί την πολιτική της ενέργεια από την καμπάνια People’s Vote [«Η ψήφος του λαού»] για ένα δεύτερο δημοψήφισμα για την ΕΕ. Το κόμμα απορρίπτει δημοσίως οποιαδήποτε συμμαχία με τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες (Liberal Democrats, Lib Dems), τους οποίους βλέπουν ως μέρος ενός ντροπιαστικού πολιτικού συστήματος. Όμως, το Change UK θα πρέπει να συνεργαστεί με τους Lib Dems εάν πρόκειται να επιβιώσει˙ αν κάνει αλλιώς, αυτό θα σήμαινε το μοίρασμα των ψήφων που υπάρχουν στο πολιτικό κέντρο. Και το πολιτικό σκεπτικό του Change UK για την αποφυγή των Φιλελεύθερων Δημοκρατών –τα καταβυθισμένα ποσοστά τους στις δημοσκοπήσεις μετά από την θητεία τους στην κυβέρνηση συνασπισμού με τους Συντηρητικούς- είναι δύσκολο να ταιριάξει με τις απόψεις ορισμένων μελών του Change UK όπως η Anna Soubry, η εκπρόσωπος του κόμματος για το Brexit, η οποία πιστεύει ότι ο συνασπισμός έκανε «μια θαυμάσια δουλειά».

Το Change UK έχει δίκιο για το ότι μερικοί Βρετανοί πιστεύουν ότι τα υπάρχοντα κόμματα δεν τους υπηρετούν. Αυτοί οι άνθρωποι, ωστόσο, δεν φαίνεται να ψηφίζουν υπέρ του Change UK. Όπως φανερώνει ο [ειδικευμένος στον χειρισμό στοιχείων] δημοσιογράφος Matthew Smith [5], τα θέματα στα οποία πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ότι δεν εκπροσωπούνται από τα πολιτικά κόμματα δύσκολα είναι εκείνα που υπάγονται σε μια κοινωνικά φιλελεύθερη σταυροφορία. Είναι δύσκολο να δούμε το σημερινό μάτσο ανταρτών να προωθεί ένα σκληρότερο σύστημα δικαιοσύνης, για παράδειγμα, ή αυστηρότερους περιορισμούς στη μετανάστευση. Ίσως ειρωνικά, οι ψηφοφόροι του «εκτός» [6] είναι αυτοί που φαίνονται πιο πιθανό να αισθάνονται μη εκπροσωπούμενοι. Αυτό θα μπορούσε να παρουσιάσει μια ευκαιρία μετά το Brexit για κάποιον, αλλά όχι για το Change UK.

Έτσι, η νέα ομάδα θα πρέπει να κλέψει ψήφους από άλλα κόμματα. Αλλά τι σημαίνει ο κεντρισμός, και ποιούς ψηφοφόρους θα προσελκύσει περισσότερο; Η πολιτική επιστήμων Paula Surridge, χρησιμοποιώντας δεδομένα από την Βρετανική Εκλογική Μελέτη, δημιούργησε τρεις κατηγορίες ψηφοφόρων για οικονομικά ζητήματα (αριστεροί, κεντρώοι και δεξιοί) και τρεις για τα κοινωνικά (φιλελεύθεροι, κεντρώοι και αυταρχικοί).

Τα στοιχεία της Surridge δείχνουν ότι εάν το εκλογικό σώμα αποτελείτο μόνο από τους ψηφοφόρους στο οικονομικό κέντρο, οι συντηρητικοί θα είχαν νικήσει εύκολα το 2017. Η Μέι κέρδισε το 60% εκείνων που χαρακτηρίζουν τον εαυτό τους τόσο κοινωνικά όσο και οικονομικά κεντρώους, και το 50% των κοινωνικά φιλελευθέρων που είναι επίσης οικονομικά κεντρώοι (οι Εργατικοί πήραν το 31%). Επομένως, ένα κόμμα το οποίο τοποθετεί τον εαυτό του στο οικονομικό κέντρο ανταγωνίζεται σε μεγάλο βαθμό τους ψηφοφόρους των Tory [δηλαδή των Συντηρητικών].

Η μεγαλύτερη υποστήριξη για την Ανεξάρτητη Ομάδα, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις της YouGov και της Survation (που πραγματοποιήθηκαν πριν από την δημιουργία του Change UK), μπορούσε να βρεθεί στο Λονδίνο και τη Νότια Αγγλία, όπου υπάρχουν αρκετές έδρες σε εύπορες περιοχές που ψήφισαν «εντός» (Remain) με υψηλότερα ποσοστά από τον μέσο όρο. Οι περισσότερες από αυτές τις έδρες καταλαμβάνονται από Συντηρητικούς βουλευτές. Οι άλλοι τόποι στους οποίους μπορεί να προχωρήσει ένας αναδυόμενος κεντρώος φιλελευθερισμός θα πρέπει επίσης να δώσουν στους Συντηρητικούς λόγους να ανησυχούν. Από τις 16 εκλογικές περιφέρειες στην Αγγλία και την Ουαλία που οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες έχουν ανάγκη να πάρουν μόνο μια μεταβολή 5%, οι 13 καταλαμβάνονται από Συντηρητικούς βουλευτές. Αν οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες και το Change UK εισέρχονταν σε κάποιο είδος εκλογικής συμφωνίας, οι έδρες αυτές θα μπορούσαν να είναι ευάλωτες. Οι προβλέψεις κάνουν λόγο για ένα ακόμη ουσιαστικό αδιέξοδο μεταξύ των Συντηρητικών και των Εργατικών σε γενικές εκλογές. Ακόμα και χωρίς άλλες έδρες να αλλάζουν τα χέρια, αν οι Συντηρητικοί έχαναν δώδεκα έδρες προς το Change UK, η νικητήρια θέση τους θα μπορούσε να μετατραπεί σε θέση ήττας.

Ωστόσο, η αλληλεπίδραση μεταξύ του Change UK και του Εργατικού Κόμματος είναι πιθανόν να αποδειχθεί πιο σημαντική. Τις ημέρες που ακολούθησαν την δημιουργία του νέου κόμματος, το Εργατικό Κόμμα εμφανίστηκε συναισθηματικά τσιμπημένο. Για να αποφύγει περαιτέρω αποστασίες, μετατοπίστηκε προς την ρητή υποστήριξη ενός δεύτερου δημοψηφίσματος για το Brexit (αν και οι ηγέτες του Εργατικού Κόμματος πρόσθεσαν προϋποθέσεις). Αυτή η μετατόπιση θα μπορούσε να αποδειχθεί ο μεγαλύτερος αντίκτυπος του νέου κόμματος.

Το Change UK, λοιπόν, θα μπορούσε να έχει ήδη απελευθερώσει το κεντρί του και να βρίσκεται στην διαδικασία θανάτου. Το σύντομο μέλλον του νέου κόμματος εξαρτάται από το αν ένας απρόθυμος Κόρμπιν, σταθμίζοντας την ισορροπία του ρίσκου, πάρει το οδυνηρό πολιτικό αντίδοτο και μετατρέψει τους Εργατικούς σε κόμμα υπέρ του «εντός». Η μακροπρόθεσμη επιτυχία του κόμματος εξαρτάται από μια πιο θεμελιώδη επανεξισορρόπηση της βρετανικής πολιτικής, στην οποία το ρήγμα που δημιούργησε το δημοψήφισμα θα γίνει μόνιμο. Αν η βρετανική πολιτική καταλήξει πραγματικά ως μια μάχη για τις κοινωνικές αξίες, αυτή η ομάδα των κοινωνικά φιλελευθέρων δεν θα είναι το μόνο κόμμα που θα είναι έτοιμο για να κερδίσει.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-kingdom/2019-04-08/can-ch...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.bbc.com/news/uk-politics-47305860
[2] https://whatukthinks.org/eu/wp-content/uploads/2019/03/WUKT-EU_Feb-19-An...
[3] http://britainthinks.com/pdfs/Brexit-The-Final-Countdown-Full-Presentati...
[4] https://www.ipsos.com/sites/default/files/ct/news/documents/2018-11/vera...
[5] https://yougov.co.uk/topics/politics/articles-reports/2018/08/01/where-m...
[6] https://lordashcroftpolls.com/wp-content/uploads/2019/03/MIND-THE-GAPS-L...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition