Πώς η Ευρώπη μπορεί να μεταρρυθμίσει τη μεταναστευτική πολιτική της

Τα οργανωμένα προγράμματα επανεγκατάστασης, τα οποία επιτρέπουν στους πρόσφυγες να μετακινηθούν προς μια τρίτη χώρα, θα πρέπει να είναι διαθέσιμα όταν οι πρόσφυγες παγιδεύονται εν κενώ για μεγάλα χρονικά διαστήματα, δεν μπορούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους ή να ενταχθούν στην κοινότητα υποδοχής. Ωστόσο, τα συστήματα αυτά πρέπει να έχουν σαφή κριτήρια και να περιλαμβάνουν μεγαλύτερο διεθνή συντονισμό από όσο σήμερα. Η οργανωμένη επανεγκατάσταση μπορεί επίσης να γίνει πιο βιώσιμη με την εισαγωγή επιλογών για ιδιωτική χορηγία (private sponsorship). Ο Καναδάς, για παράδειγμα, είχε ένα επιτυχημένο σύστημα ιδιωτικής χορηγίας [12] για την επανεγκατάσταση προσφύγων από την δεκαετία του '70, επιτρέποντας στις κοινότητες με προοδευτικές αξίες να αναλάβουν το κόστος ενσωμάτωσης των προσφύγων που χρειάζονται πιο πολύ το ασφαλές καταφύγιο στον Καναδά. Παρόλο που το σύστημα αυτό δεν έχει υιοθετηθεί ευρέως στην Ευρώπη, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο διερευνούν επί του παρόντος την εφαρμογή του.

ΦΙΛΟΔΟΞΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ

Η άλλη βασική μη αμοιβαία υποχρέωση της Ευρώπης είναι να βοηθά τις φτωχές χώρες να αναπτυχθούν. Αυτό είναι σημαντικό μέρος μιας βιώσιμης μεταναστευτικής πολιτικής, δεδομένου ότι ένα σημαντικό ποσοστό των ανθρώπων που έρχονται στην Ευρώπη δεν είναι πρόσφυγες, αλλά φιλόδοξοι μετανάστες. Όσοι διασχίζουν τη Μεσόγειο από την Λιβύη, για παράδειγμα, είναι δυσανάλογα νέοι, μορφωμένοι άνδρες, που συχνά καθοδηγούνται από ένα ιδεώδες όραμα της Ευρώπης. Η ΕΕ δεν χρειάζεται να δεχτεί τους φιλόδοξους μετανάστες ως πρόσφυγες -ένα καθεστώς που θα πρέπει να αφορά όσους βρίσκονται σε πραγματικό κίνδυνο- αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Ευρώπη δεν έχει καμία υποχρέωση έναντι αυτών.

Οι παραδοσιακές μορφές της αναπτυξιακής βοήθειας, όπως απλά να δίνεται βοήθεια στις κυβερνήσεις των φτωχών χωρών, είναι ανεπαρκείς για το έργο. Επιπλέον, δεν μπορούν να σταματήσουν την φιλόδοξη μετανάστευση: Οι μέτριες αυξήσεις των εισοδημάτων καθιστούν τους ανθρώπους πιο πιθανό να μεταναστεύσουν, δεδομένου ότι είναι σε καλύτερη θέση να το αντέξουν οικονομικά. Αυτό που χρειάζεται από την Ευρώπη είναι κάτι πιο βαθύ και απαιτεί μια λεπτή κατανόηση της σχέσης μετανάστευσης και ανάπτυξης. Οι νεαροί Αφρικανοί πρέπει καταλήξουν να πιστέψουν ότι η ίδια η Αφρική θα παράσχει ευκαιρίες και υποσχέσεις, όπως ακριβώς και οι νέοι Κινέζοι τώρα βλέπουν με αυτοπεποίθηση το μέλλον της χώρας τους. Κάθε χρόνο 10 έως 12 εκατομμύρια νέοι Αφρικανοί εισέρχονται στην αγορά εργασίας, αλλά δημιουργούνται μόνο ένα έως δύο εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας. Προς το παρόν, η μετανάστευση είναι η de facto λύση σε αυτό το χάσμα απασχόλησης.

Η Αφρική χρειάζεται θέσεις εργασίας, αλλά χρειάζεται και ένα μετασχηματισμένο αφήγημα, που δεν θα αναγνωρίζει πλέον την Ευρώπη ως την προεπιλεγμένη διέξοδο για τις νεανικές φιλοδοξίες. Για να βοηθήσει αυτόν τον μετασχηματισμό, η Ευρώπη πρέπει να στηρίξει την ενεργοποιημένη παραγωγή αντί να επιτύχει κατανάλωση μεταξύ των νέων στην Αφρική, ειδικότερα δημιουργώντας ευκαιρίες για ουσιαστική εργασία και επιχειρηματικότητα στην ήπειρο.

Κάτι τέτοιο θα σημαίνει επίσης ότι θα βοηθήσει τις αφρικανικές κυβερνήσεις να δημιουργήσουν μια αίσθηση μεταξύ των πολιτών τους για κοινή ιδιοκτησία με βάση κοινό σκοπό, ο οποίος με την σειρά του θα πρέπει να συνδέεται με μια αξιόπιστη οικονομική στρατηγική. Η Ρουάντα, για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια έχει συνδυάσει [13] την οικοδόμηση έθνους, την χρηστή διακυβέρνηση και την δημιουργία θέσεων εργασίας για τους νεαρούς πολίτες της. Εδώ, οι διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η International Finance Corporation (ο επιχειρηματικός κλάδος της Παγκόσμιας Τράπεζας) και η πρόσφατα ανασυγκροτημένη Overseas Private Investment Corporation, έχουν κεντρικό ρόλο να παίξουν. Η βασική ικανότητα τέτοιων οργανισμών είναι να φέρουν τις διεθνείς επιχειρήσεις σε χώρες που χρειάζονται απεγνωσμένα αύξηση της απασχόλησης, αλλά είναι ελάχιστα γνωστές στα Υπουργεία Εσωτερικών της Ευρώπης -αντανακλώντας την λυπηρή έλλειψη πολιτικής συνοχής μεταξύ των αναπτυξιακών και των εσωτερικών υποθέσεων.

Ως ένας γενικός κανόνας, είναι πιο λογικό να πηγαίνουν θέσεις εργασίας στους ανθρώπους παρά να έρχονται οι άνθρωποι στις θέσεις εργασίας. Ωστόσο, πολλοί οικονομικοί τομείς στην Ευρώπη χρειάζονται, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, μεταναστεύσαντες εργαζόμενους. Οι πολιτικές κυκλικής μετανάστευσης [14], στις οποίες οι μετανάστες εργάζονται για λίγο πριν επιστρέψουν στην πατρίδα τους, χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία από τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες για αγροτική εργασία, και η Ευρώπη πρέπει να αρχίσει να τις εξετάζει ως μέσο παροχής αμοιβαία επωφελούς μετανάστευσης εργαζομένων.

Δυνητικοί μετανάστες σε μια παραλία στα Κανάρια Νησιά της Ισπανίας, τον Νοέμβριο του 2014. BORJA SUAREZ / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------------

ΑΣΥΛΟ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ;

Μόλις η ΕΕ εκπληρώσει τις ευθύνες της προς τους πρόσφυγες εκτός Ευρώπης, το ζήτημα του ασύλου στην Ευρώπη θα πρέπει να γίνει δευτερεύον. Αλλά και πάλι θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Εάν η ΕΕ θέλει να έχει ένα βασισμένο σε κανόνες σύστημα, αυτό θα σημαίνει διατήρηση μιας σαφούς διάκρισης μεταξύ προσφύγων και φιλόδοξων μεταναστών. Και επειδή η Ευρώπη είναι ένας τέτοιος δελεαστικός προορισμός για τους φτωχούς ανθρώπους, μια βιώσιμη ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου θα πρέπει επίσης να κάνει διάκριση μεταξύ εκείνων των προσφύγων που μπορούν να βρουν την ασφάλεια πιο κοντά στο σπίτι τους και εκείνων που χρειάζονται απολύτως να μετακομίσουν στην Ευρώπη. Για να είναι βιώσιμη, η πολιτική ασύλου της ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει πέντε βασικά ερωτήματα.