Μετά τον Μπασίρ

Από τότε που το κίνημα που έγινε γνωστό ως «Επανάσταση του Σουδάν» ξέσπασε τον Δεκέμβριο του 2018, ελάχιστα ακούστηκαν ή φάνηκαν από τον Ομάρ αλ-Μπασίρ, τον άνθρωπο που κυβέρνησε την χώρα με σιδερένια γροθιά για σχεδόν 30 χρόνια. Στις 11 Απριλίου, μετά από τέσσερις μήνες ολοένα και μεγαλύτερων διαδηλώσεων, παύθηκε μετά από ένα αναίμακτο πραξικόπημα [1]. Αρχικά, το καθεστώς δήλωσε λίγα για το πού βρισκόταν, αν και οι αναφορές υπονοούσαν ότι κρατείτο στο προεδρικό μέγαρο στο Χαρτούμ. Φήμες κυκλοφόρησαν ότι ο Μπασίρ διαπραγματεύτηκε την έξοδό του [από την εξουσία] με τον πρώην υπουργό Άμυνας, Ahmed Awad Ibn Auf, τον αρχηγό του πραξικοπήματος, για να εξασφαλίσει ότι δεν θα παραπεμφθεί στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Αλλά όποιες εγγυήσεις απέσπασε ο Bashir αποδείχθηκαν βραχύβιες: Υπό την πίεση των διαδηλωτών, ο στρατός έδιωξε τον Ibn Auf μετά από μια μόνο μέρα στην εξουσία και τον αντικατέστησε με τον υποστράτηγο Abdel Fattah Abdelrahman Burhan.

Ο Bashir στην πρωτεύουσα Χαρτούμ, στο Σουδάν, τον Απρίλιο του 2019. MOHAMED NURELDIN ABDALLAH / REUTERS
---------------------------------------------------------------------------

Το νέο καθεστώς έχει μετακινήσει τον Μπασίρ στην φυλακή Kobar, μια περιβόητη εγκατάσταση μέγιστης ασφάλειας στο Χαρτούμ. Χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι κρατήθηκαν και βασανίστηκαν στο Kobar κατά την διάρκεια της μακράς βασιλείας του Bashir. Το εάν η θητεία του εκεί θα ταιριάξει με τον μακρό χρόνο που συχνά επιφυλάχθηκε για τους πολιτικούς αντιπάλους του, είναι ασαφές. Το μέλλον του Μπασίρ, όπως κι αυτό της χώρας, παραμένει θολό.

Η αβεβαιότητα γύρω από τον Bashir από τότε που ανατράπηκε είναι κατά κάποιο τρόπο αναμενόμενη. Ο Μπασίρ παραμένει ένας από τους πιο άγνωστους δικτάτορες που έπεσαν κατά την διάρκεια του μακρού τρίτου κύματος διαμαρτυριών της Αφρικής, το οποίο ξεκίνησε γύρω στο 2008, κορυφώθηκε το 2011 και κέρδισε νέα ισχύ μόλις τα τελευταία δύο χρόνια. Σε αντίθεση με τον Abdelaziz Bouteflika, τον πρώην πρόεδρο της Αλγερίας ο οποίος ανατράπηκε λίγες μόνο εβδομάδες πριν από τον Μπασίρ και με τον οποίο είναι πάντα συνυφασμένος στην λαϊκή φαντασία, ο Μπασίρ δεν ενέπνευσε ποτέ πίστη μέσα στο Σουδάν. Ούτε και η διεθνής κοινότητα τον θεωρούσε τόσο σαν ηγέτη, παρόλο που αυτός παρέμεινε στην εξουσία για τόσο πολύ καιρό.

Η άγνοια γύρω από τον Μπασίρ εν μέρει ήταν τεχνητή. Μιλά άπταιστα Αγγλικά, για παράδειγμα, αλλά ποτέ δεν έδωσε συνεντεύξεις στον αγγλικό Τύπο. Το να είναι ανεξιχνίαστος ήταν μια στρατηγική που βοήθησε τον Μπασίρ να εξασφαλίσει την κυριαρχία του σε μια χώρα που καθορίζεται από τους διχασμούς της. Η ιδεολογική ασυνέπειά του και η προθυμία του να δημιουργεί ευκαιριακές συνεργασίες, του επέτρεψαν να παραμείνει στην εξουσία εκμεταλλευόμενος την ευρύτερη κρίση ηγεσίας και εθνικισμού στο Σουδάν. Η κληρονομιά του σε μια χώρα στην οποία λίγοι ηγέτες είναι άσπιλοι από τις σχέσεις τους με τον Μπασίρ εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πώς αυτή η σχεδόν ομοιόμορφα μισητή προσωπικότητα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί εν μέσω της αβεβαιότητας και της χαράς για την αποχώρησή του. Με άλλα λόγια, ό,τι συμβεί στον Μπασίρ θα έχει συνέπειες για το μέλλον του ίδιου του Σουδάν.

Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΑΣ

Οι επίσημες βιογραφίες και οι πολιτικές νεκρολογίες για τον Μπασίρ συγκλίνουν γύρω από μερικά βασικά γεγονότα. Γεννήθηκε σε μια ταπεινή αγροτική οικογένεια Βεδουίνων στο παραποτάμιο βόρειο τμήμα της χώρας, πριν εισέλθει στον στρατό και τελικά αναρριχηθεί στο επίπεδο του διοικητή. Αλλά πέρα από αυτό, πολύ λίγα είναι γνωστά για την προσωπική του ζωή, και αυτά που είναι γνωστά είναι δύσκολο να συμφιλιωθούν με το δημόσιο πρόσωπό του. Για παράδειγμα, δεν χρησιμοποίησε αυτός τα επιδεικτικά διάσημα όπως οι άλλοι δικτάτορες της Αφρικής, αν και προήδρευσε σε ένα καθεστώς γνωστό για την διαφθορά του και συσσώρευσε μια προσωπική περιουσία που φημολογείται ότι είναι δισεκατομμυρίων. Παρά την δίκαιη φήμη του ως αδίστακτου γενοκτόνου, είναι αφοσιωμένος οικογενειάρχης (δεν έχει δικά του παιδιά αλλά βοήθησε να αυξήσει τα ανατραφούν τα παιδιά της δεύτερης συζύγου του). Αν και κυβέρνησε το Σουδάν για τρεις δεκαετίες, λίγοι Σουδανοί πενθούν για την αποχώρησή του -ούτε καν εκείνοι που επωφελήθηκαν από την γενναιοδωρία του, όπως ο στρατός και η ολιγομελής οικονομική ελίτ της χώρας.

Ο Μπασίρ δεν είναι ο πρώτος Σουδανός στρατιωτικός ηγέτης που ανατράπηκε από μια λαϊκή εξέγερση. Ο προηγούμενος στρατιωτικός κυβερνήτης του Σουδάν, Gaafar al-Nimeiri, υπέστη την ίδια μοίρα το 1985. Κατά την διάρκεια των 14 χρόνων της εξουσίας του, ο Nimeiri ταλαντεύθηκε ανάμεσα στον σοσιαλισμό και τον παναραβισμό, πριν τακτοποιηθεί με τον ισλαμισμό ως την καλύτερη ιδεολογία που θα εξασφάλιζε την εξουσία του. Αγκάλιασε την Μουσουλμανική Αδελφότητα και επέβαλε τον νόμο της σαρία -αποφάσεις οι οποίες οδήγησαν σε εκτεταμένες αναταραχές και επανέφεραν τον πόλεμο στο νότο, ο οποίος τελικά έκοψε στα δύο την χώρα το 2011.