Το ριζοσπαστικό Ισλάμ στην Βουλγαρία

Πέραν των τριών δευτεροβάθμιων σχολείων, αρκετές μουσουλμανικές κοινότητες παρέχουν και τα λεγόμενα κορανικά μαθήματα, τα οποία δεν ελέγχονται από το Υπουργείο Παιδείας και χρηματοδοτούνται από διάφορα θρησκευτικά ιδρύματα και άτομα του εξωτερικού [22], αφήνοντας υπόνοιες ότι προαγάγουν ριζοσπαστικές ερμηνείες του Ισλάμ.

Το ζήτημα της μη κρατικής αναγνώρισης του Ανώτατου Ισλαμικού Ινστιτούτου όπως και το, κατά γενική ομολογία, προβληματικό επίπεδο εκπαίδευσης που παρέχει, έχει αντικειμενικά ευνοήσει την θεολογική πανεπιστημιακή εκπαίδευση Βουλγάρων Μουσουλμάνων εκτός της χώρας, σε θεολογικές σχολές και πανεπιστήμια της Μέσης Ανατολής (στην Τουρκία, την Ιορδανία, την Αίγυπτο και την Σαουδική Αραβία), με την σύμφωνη γνώμη της Αρχιμουφτείας και χρηματοδότηση από την Τουρκία και διάφορα ιδρύματα της Μέσης Ανατολής. Το ζήτημα αυτό, της φοίτησης δηλαδή Βουλγάρων σε θεολογικές σχολές του εξωτερικού δεν είναι καινούργιο: Πριν από το 1989, Βούλγαροι Μουσουλμάνοι φοιτούσαν σε θεολογικές σχολές μουσουλμανικών Δημοκρατιών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Ωστόσο, η φοίτηση Βουλγάρων Μουσουλμάνων σε θεολογικά ιδρύματα της Μέσης Ανατολής προβληματίζει έντονα καθώς θεωρείται ότι με την επιστροφή τους στην Βουλγαρία οι συγκεκριμένοι κληρικοί μεταφέρουν «ακραίες θρησκευτικές αντιλήψεις» [23].

ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΤΩΝ ΣΑΛΑΦΙΚΩΝ ΕΠΙΡΡΟΩΝ

Η κυρίαρχη ερμηνεία του Ισλάμ στην Βουλγαρία είναι η σουνιτική και εντάσσεται στην λεγόμενη χαναφιτική παράδοση (Hanafi Sunni tradition). Μετά το 1989 και το άνοιγμα της βουλγαρικής κοινωνίας, οι Μουσουλμάνοι της χώρας εκτέθηκαν και σε διαφορετικές, πιο ριζοσπαστικές ερμηνείες του Ισλάμ και ιδιαίτερα του σαλαφισμού, με την έννοια μιας αυστηρής, πουριτανικής και κατά γράμμα προσέγγισης του Ισλάμ η οποία διακρίνεται για την εχθρότητά της προς πάσης φύσεως «άπιστους», μέσω ξένων κληρικών που κατέφτασαν στην Βουλγαρία, της δράσης των λεγόμενων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων από τη Μέση Ανατολή (από χώρες όπως η Αίγυπτος, η Ιορδανία και η Σαουδική Αραβία), της φοίτησης Μουσουλμάνων σε ισλαμικά θεολογικά ιδρύματα της Μέσης Ανατολής και της μετανάστευσης στην Δυτική Ευρώπη και της επαφής με τις εκεί μεταναστευτικές μουσουλμανικές κοινότητες [24].

Φιλανθρωπική βοήθεια από τη Μέση Ανατολή άρχισε να καταφθάνει από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 στην Βουλγαρία -από ΜΚΟ και ιδιώτες χωρών όπως η Σαουδική Αραβία, η Ιορδανία και το Κουβέιτ, ενώ η Τουρκία και το Ιράν παρείχαν φιλανθρωπική βοήθεια βάσει διμερών κρατικών συμφωνιών [25]. Η βοήθεια αυτή χρηματοδότησε την κατασκευή και ανακαίνιση τζαμιών, την λειτουργία κορανικών σχολείων και οικοτροφείων, την έκδοση και διανομή θρησκευτικών κειμένων, όπως και το προσκύνημα στη Μέκκα. Την ίδια περίοδο Μουσουλμάνοι κληρικοί από τη Μέση Ανατολή αρχίζουν να καταφτάνουν στην Βουλγαρία, να επισκέπτονται περιοχές με μουσουλμανικούς πληθυσμούς και να κηρύττουν. Η εισαγωγή σαλαφικών ιδεών διευκολύνθηκε και από την επιστροφή Μουσουλμάνων που είχαν φοιτήσει σε θεολογικά πανεπιστήμια της Μέσης Ανατολής, ατόμων που με την επιστροφή τους έγιναν Ιμάμηδες ή άρχισαν να διδάσκουν στα κορανικά σχολεία τα οποία και άνοιξαν: Το 2014 ο αριθμός τους ανερχόταν στα 90 άτομα από αραβικές χώρες –30 απόφοιτοι από την Ιορδανία, 30 από την Σαουδική Αραβία και άλλοι 30 από την Αίγυπτο και άλλες αραβικές χώρες [26]. Συνολικά υπολογίζεται ότι ο ένας στους 4 νέους ιμάμηδες έχει αποφοιτήσει από πανεπιστήμια της Τουρκίας και άλλων κρατών της Μέσης Ανατολής [27].

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΡΡΟΩΝ

Ριζοσπαστικές/σαλαφικές επιρροές εξαπλώνονται τα τελευταία δέκα χρόνια ανάμεσα σε Μουσουλμάνους της Βουλγαρίας και ιδιαίτερα ανάμεσα σε κοινότητες των Ρομά. Πανεπιστημιακή έρευνα διαπίστωνε σχετικά ότι «η ριζοσπαστικοποίηση των νέων (Μουσουλμάνων Ρομά), την οποία βλέπουμε στα σχολεία, παίρνει διάφορες μορφές. Καταστρέφουν χριστουγεννιάτικα δέντρα ως “ειδωλολατρικά σύμβολα”, χρησιμοποιούν γλώσσα μίσους με όρους όπως άπιστοι και γκιαούρηδες, γονείς παιδιών αρνούνται να συνομιλήσουν με διευθυντές σχολείων διότι είναι γυναίκες, τα παιδιά μαθαίνουν ότι οι Βούλγαροι έφτασαν εδώ και ενάμιση αιώνα στα εδάφη τους, και ότι έτσι όπως ήρθαν μπορεί και να φύγουν» [28].

Μουσουλμάνοι διαδηλωτές κοντά στο τζαμί Dzhumaya στην βουλγαρική πόλη Plovdiv, περίπου 120 χιλιόμετρα ανατολικά της Σόφιας, στις 9 Ιανουαρίου 2009, διαμαρτύρονται εναντίον των επιθέσεων του Ισραήλ στην Γάζα. REUTERS/Stringer (BULGARIA)
-----------------------------------------------------------------------------------------

Το ζήτημα έχει απασχολήσει και τις βουλγαρικές υπηρεσίες ασφαλείας, με γνωστότερη την περίπτωση ομάδων Ρομά στις πόλεις Πάζαρντζικ, Πλόβντιφ, Ασένοβγκραντ και Νόβα Ζαγκόρα. Ο βασικός πυρήνας υποστηρικτών του Σαλαφισμού, 50 με 60 άτομα, εντοπίστηκε σε συνοικίες Ρομά στην πόλη Πάζαρντζικ, με ανεπίσημο αρχηγό τους τον Ahmed Musa Ahmed. Λίγα πράγματα είναι γνωστά για το παρελθόν του Musa: Φημολογείται ότι προσηλυτίσθηκε στο Ισλάμ την δεκαετία του 1990 στην Αυστρία, ενώ ήρθε σε επαφή με σαλαφικές ιδέες όταν παρακολουθούσε ένα φροντιστήριο κορανικών μαθημάτων στη Βουλγαρία (το οποίο και έκλεισαν το 2007 οι βουλγαρικές Αρχές). Ο Musa έχει βρεθεί ενώπιον της βουλγαρικής δικαιοσύνης τρεις φορές –το 2004, το 2012 και το 2015 [29]- και το 2014 καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλάκιση και χρηματικό πρόστιμο 5.000 λέβα βάσει τριών κατηγοριών: Κήρυξη αντιδημοκρατικής ιδεολογίας, καθοδήγηση ομάδας με αντιδημοκρατική ιδεολογία και κήρυξη μίσους [30].