Ο εμπορικός γρίφος του Xi Jinping

Με το να απεικονίσει την Κίνα ως μια μεγάλη δύναμη στην παγκόσμια σκηνή, ο Xi επιδιώκει να επαναπροσδιορίσει το ευρύτερο αφήγημα του ΚΚΚ και της ηγεσίας του στην χώρα. Κατά την άποψή του, η δημόσια εικόνα της Κίνας ως ένα πράο έθνος που αγωνίζεται να σηκωθεί από τις στάχτες της Πολιτιστικής Επανάστασης είχε τους σκοπούς της κατά το τελευταίο τέταρτο του εικοστού αιώνα και στην αρχή του εικοστού πρώτου, αλλά όχι πλέον. Η Κίνα εισήλθε σε μια «νέα εποχή», υποστήριξε ο Xi. Θα πρέπει τώρα να είναι άνετη στο να απολαμβάνει την δόξα της πολλών χιλιετιών πολιτιστικής κληρονομιάς της και να διεκδικεί την σωστή θέση της ως κύριος παγκόσμιος παίκτης. Ταυτόχρονα, ο Xi θέλει να δώσει το σήμα ότι η Κίνα είναι και πάντα θα είναι μια σοσιαλιστική χώρα και ότι το ΚΚΚ έχει βρει έναν τρίτο δρόμο ανάμεσα στον κομμουνισμό και τον καπιταλισμό –τον «Σοσιαλισμό με Κινέζικα Χαρακτηριστικά»- που λειτουργεί για την Κίνα και ίσως και για άλλους.

Ανακηρύσσοντας μια νέα εποχή, ο Xi δικαιολόγησε την αποστασιοποίησή του από την παράδοση της συλλογικής ηγεσίας του κόμματος. Η επαναφήγησή του για την ιστορία της σύγχρονης Κίνας ουσιαστικά σβήνει από την ιστορία τους δύο άμεσους προκατόχους του -τους υπέρμαχους του συστήματος που βασιζόταν στην συναίνεση και το οποίο κληροδοτήθηκε από τον Deng Xiaoping. Και με το να τοποθετήσει τον εαυτό του δίπλα στον Μάο Τσε Τουνγκ στο ιδεολογικό πάνθεον του κόμματος, έχει νομιμοποιήσει μέχρι σήμερα το σύνολο των ενεργειών και των δηλώσεών του. Οποιαδήποτε επίθεση εναντίον του, μπορεί να ισχυριστεί τώρα, είναι μια επίθεση στο ΚΚΚ.

Αλλά η ιδεολογική γυμναστική του Xi έρχεται με κάποιο κόστος. Το ΚΚΚ βασίζει ήδη τη νομιμοποίησή του στις επιδόσεις, και ειδικότερα στην ικανότητά του να διεμβολίζει την «παγίδα μέσου εισοδήματος», το επίπεδο όπου η οικονομική θεωρία υποστηρίζει ότι η ανάπτυξη μιας χώρας μπορεί να κολλήσει για διαρθρωτικούς λόγους. Ο ισχυρισμός του Xi ότι οδηγεί την χώρα σε μια νέα εποχή ασκεί πρόσθετη πίεση στο κόμμα για να επιφέρει πραγματικές βελτιώσεις στις συνθήκες διαβίωσης -και γρήγορα. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες κυριαρχούν σε έναν αριθμό βιομηχανιών που είναι απαραίτητες για την οικοδόμηση μιας σύγχρονης υψηλής τεχνολογίας οικονομίας, κυρίως στην βιομηχανία ημιαγωγών, και ως εκ τούτου η Κίνα δεν μπορεί να ελέγξει πλήρως το πεπρωμένο της. Η διοίκηση του Trump διέγραψε τυχόν αμφιβολίες σχετικά με το θέμα αυτό όταν εξέδωσε εντολές άρνησης του Υπουργείου Εμπορίου κατά των δύο κορυφαίων εταιρειών τηλεπικοινωνιών της Κίνας, της ZTE τον Απρίλιο του 2018 και της Huawei τον Μάιο. Η παρεμπόδιση της πρόσβασης των εταιρειών σε κρίσιμα αμερικανικά εξαρτήματα απειλεί να εμποδίσει την Κίνα στην προσπάθειά της να αναπτύξει το δίκτυο 5G και άλλες τεχνολογίες που θα αποδειχθούν θεμελιώδεις στο μέλλον. Και εκεί βρίσκεται η κεντρική αντίφαση της νέας αφήγησης του Xi. Παρ’ όλη την συζήτηση για αυτοδυναμία (self-reliance), η Κίνα εξακολουθεί να εξαρτάται επικίνδυνα από την αμερικανική τεχνολογία και το εμπόριο για να τροφοδοτήσει την συνεχή ανάπτυξη και ευημερία της.

ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΣΤΟΙΧΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ

Οπότε, πώς θα πρέπει να περιμένουμε από τον Xi να προσπαθήσει να ξεφύγει από -ή τουλάχιστον να διαχειριστεί- αυτή την αντίφαση, ειδικά υπό κάτι που μπορεί να είναι μια συνεχιζόμενη πίεση από τις ΗΠΑ; Αρχικά, θα επιδιώξει να διατηρήσει την σταθερότητα και να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Αλλά θα πρέπει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι οι περισσότεροι θεωρητικοί και ειδικοί των διεθνών σχέσεων του ΚΚΚ θεωρούν ότι η σύγκρουση μεταξύ της Δυτικής «βασισμένης σε κανόνες» διεθνούς τάξης και της μοναδικής μορφής κρατικού καπιταλισμού της Κίνας είναι αναπόφευκτη. Ο περισπασμός των ΗΠΑ μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και κατά την διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-09 ίσως καθυστέρησε την σύγκρουση αυτή σχεδόν δύο δεκαετίες, αλλά η Ουάσινγκτον έχει πλέον γίνει εχθρική και η Κίνα πρέπει να ανταποκριθεί έξυπνα.

Η λογική που αυτοί οι θεωρητικοί προτείνουν, ευθυγραμμίζεται ευρέως με την έμφαση του Xi στην προώθηση της νέας ισχύος της Κίνας στο εξωτερικό. Ωστόσο, ο Κινέζος πρόεδρος φαίνεται να υποστηρίζει μια προσεκτική πορεία που θα ωθήσει την σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο το δυνατόν περισσότερο στο μέλλον -και διατηρώντας έτσι τη μέγιστη ευελιξία πολιτικής για την Κίνα. Στο εσωτερικό της χώρας, ο Xi έχει περιφρουρήσει καλά την ιδεολογική πλευρά του τους τελευταίους μήνες, αναπτύσσοντας ένα αφήγημα στο οποίο το ΚΚΚ αντιμετωπίζει πολλαπλασιαζόμενους κινδύνους αυξανόμενης έντασης. Η προτεινόμενη αντίδρασή του -«ο αγώνας»- υποδεικνύει ότι δεν θα συμμαζευτεί από αυτούς τους κινδύνους. Παρ’ όλα αυτά, αρνήθηκε να αντιμετωπίσει άμεσα τις Ηνωμένες Πολιτείες και στην πραγματικότητα φαίνεται να αποφεύγει πράξεις που θα πλήξουν την διμερή σχέση. Όπως δήλωσε [7] στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης νωρίτερα αυτόν τον μήνα, «δύσκολα μπορεί να φανταστεί μια πλήρη αποσύνδεση μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ», κάτι που ούτε αυτός ούτε, όπως πιστεύει, ο «φίλος» του, ο πρόεδρος Donald Trump θέλουν να δουν να συμβεί κάτι τέτοιο. Αυτά τα λόγια αποτελούσαν μια έντονη υπενθύμιση για το τι επιτρέπει στον Σι η ασυναγώνιστη εγχώρια ισχύς του: Την ελευθερία να υπερβαίνει τα σκληροπυρηνικά μηνύματα της δικής του προπαγανδιστικής μηχανής όποτε το θεωρεί συνετό.