Η ξεχασμένη ιστορία της οικονομικής κρίσης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ξεχασμένη ιστορία της οικονομικής κρίσης

Τι θα έπρεπε να έχει διδαχθεί ο κόσμος το 2008*

Αλλά οι καλύτεροι και οι πιο εξυπνότεροι διάβαζαν τα λάθος σημάδια. Όταν ήρθε η κρίση, οι Κινέζοι δεν πώλησαν τα αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία. Παρόλο που μείωσαν τις συμμετοχές τους σε επιχειρήσεις χρηματοδοτούμενες από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, όπως οι ενυπόθηκοι δανειστές Fannie Mae και Freddie Mac, αύξησαν τις αγορές ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου, αρνούμενοι να συμπαραταχθούν με τους Ρώσους σε μια υποτιμητική επιδρομή στο δολάριο. Αντί να πέφτει όπως προβλεπόταν, το δολάριο σημείωσε άνοδο το φθινόπωρο του 2008. Αυτό που αντιμετώπιζαν οι Αρχές των ΗΠΑ δεν ήταν μια σινο-αμερικανική καταστροφή, αλλά μια κατάρρευση του διατλαντικού τραπεζικού συστήματος, μια κρίση του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού.

Και η κρίση ήταν γενική, όχι μόνο αμερικανική, αν και οι Ευρωπαίοι δυσκολεύτηκαν να το πιστέψουν. Όταν το Σαββατοκύριακο 13-14 Σεπτεμβρίου 2008 ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, Henry Paulson, και άλλοι αξιωματούχοι προσπάθησαν να οργανώσουν την πώληση της χρεοκοπημένης επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers στην βρετανική τράπεζα Barclays, η αντίδραση του Alistair Darling, του Βρετανού υπουργού Οικονομικών, ήταν αποκαλυπτική. Δεν ήθελε, είπε στους Αμερικανούς ομολόγους του, να «εισαγάγει» τον «καρκίνο» των Ηνωμένων Πολιτειών -αυτό παρά το γεγονός ότι οι τράπεζες του ίδιου του Ηνωμένου Βασιλείου σκόνταφταν ήδη γύρω του.

Οι Γάλλοι και οι Γερμανοί δεν ήταν λιγότερο εμφατικοί. Τον Σεπτέμβριο του 2008, καθώς η κρίση ήταν παγκόσμια, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Peer Steinbrück, δήλωσε ότι ήταν «ένα αμερικανικό πρόβλημα» που θα είχε ως αποτέλεσμα «να χάσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες την θέση τους ως υπερδύναμη του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος». Ο Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί, ανακοίνωσε ότι το αμερικανικού στιλ «laissez faire» ήταν «τελειωμένο». Για τους Ευρωπαίους, η ιδέα μιας αμερικανικής κρίσης είχε νόημα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν επιτρέψει στον εαυτό τους να απορροφηθούν σε λανθασμένους πολέμους από επιλογή, ενώ αρνούνταν να πληρώσουν για αυτούς. Ζούσαν πολύ πέρα από τα μέσα τους, και η κρίση ήταν η τιμωρία τους. Ωστόσο, οι σίγουρες προβλέψεις ότι αυτό ήταν ένα αμερικανικό πρόβλημα ξεπεράστηκαν γρήγορα από τα γεγονότα. Όχι μόνο οι ευρωπαϊκές τράπεζες συμμετείχαν σε μεγάλο βαθμό στην αμερικανική κρίση των subprime [ενυπόθηκων δανείων χαμηλής εξασφάλισης], αλλά τα επιχειρηματικά μοντέλα τους τις άφησαν να εξαρτώνται απελπιστικά από την δολαριακή χρηματοδότηση. Το αποτέλεσμα ήταν να στείλουν την ήπειρο σε μια οικονομική και πολιτική κρίση από την οποία μόλις τώρα ανακάμπτει.

Ακόμα και σήμερα, οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι έχουν πολύ διαφορετικές αναμνήσεις από την οικονομική κρίση. Για πολλούς Αμερικανούς σχολιαστές, στέκεται ως μια στιγμή σε ένα παρατεταμένο τόξο εθνικής παρακμής και ως η προϊστορία της ριζοσπαστικοποίησης του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Τον Σεπτέμβριο του 2008, η υπό την ηγεσία των Ρεπουμπλικανών Βουλή των Αντιπροσώπων ψήφισε κατά του σχεδίου της κυβέρνησης Μπους για να σώσει την εθνική οικονομία από την επικείμενη κατάρρευση (αν και ψήφισε ένα παρόμοιο νομοσχέδιο στις αρχές Οκτωβρίου)˙ λίγους μήνες αργότερα, μετά από μια χαμένη εκλογή και σε μια εποχή που 800.000 Αμερικανοί απολύονταν κάθε μήνα, οι Ρεπουμπλικάνοι της Βουλής ψήφισαν σχεδόν ομόφωνα εναντίον του νομοσχεδίου κινήτρων του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα. Η κρίση προκάλεσε μια νέα εποχή απόλυτου κομματικού ανταγωνισμού που θα έπληττε την αμερικανική δημοκρατία [6] ως τα θεμέλιά της.

Οι Ευρωπαίοι, εν τω μεταξύ, παραμένουν ικανοποιημένοι με το να αφήνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες να φέρουν την ευθύνη. Η Γαλλία και η Γερμανία δεν έχουν ισοδύναμο με το The Big Short -το μπεστ σέλερ βιβλίο (και αργότερα ταινία) που δραματοποίησε τα γεγονότα του 2008 ως μια μόνο αμερικανική σύγκρουση μεταξύ των δυνάμεων του αγελαίου ενστίκτου και του ωμού ατομικισμού, ενσαρκωμένα από ανορθόδοξους κερδοσκόπους που έβλεπαν την κρίση να έρχεται. Οι Γερμανοί δεν μπορούν να αγνοήσουν ότι η Deutsche Bank ήταν ένας σημαντικός παίκτης σε αυτά τα γεγονότα, αλλά μπορούν εύκολα να το υποτιμήσουν, υποστηρίζοντας ότι η τράπεζα εγκατέλειψε την γερμανική ψυχή της. Και ακριβώς όπως οι Ευρωπαίοι επέλεξαν να ξεχάσουν τα δικά τους λάθη, το ίδιο, επίσης, ξέχασαν τι αποκάλυψε η κρίση για την εξάρτηση της Ευρώπης από τις Ηνωμένες Πολιτείες -μια άβολη αλήθεια για τις ευρωπαϊκές ελίτ σε μια εποχή που οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον διολισθαίνουν η μια μακριά από την άλλη.

08072019-2.jpg

Το Κάτω Μανχάταν κατά την διάρκεια διακοπής ρεύματος, τον Οκτώβριο του 2012. EDUARDO MUNOZ / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

ΜΙΑ ΧΟΥΦΤΑ ΔΟΛΑΡΙΑ

Οι επίμονες αυταπάτες της Ευρώπης ήταν σε πλήρη θέαση σε ένα δελτίο Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε στις 9 Αυγούστου 2017. Σε αυτό, η Επιτροπή ανακοίνωνε ότι η «κρίση δεν ξεκίνησε στην Ευρώπη» και ότι το υποκείμενο πρόβλημα ήταν η «έκθεση σε αγορές subprime υποθηκών στις Ηνωμένες Πολιτείες», η οποία προκάλεσε την βαθιά ευρωπαϊκή ύφεση που ακολούθησε. Οι Βρυξέλλες συνέχισαν για να πιστωθούν την άμβλυνση αυτής της ύφεσης μέσω των «ισχυρών πολιτικών αποφάσεων» των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών-μελών.