Η αγία διπλωματία του πάπα Φραγκίσκου στην Ουκρανία

Η Ανατολική Ορθοδοξία είναι μια οικογένεια 14 αυτόνομων τοπικών εκκλησιών. Η μεγαλύτερη από αυτές είναι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, με περισσότερα από 100 εκατομμύρια πιστούς [7]. Στην δεκαετία του 1960, η Ρώμη προσπάθησε να θεραπεύσει το σχίσμα με την Ανατολική Ορθοδοξία, αλλά η ρωσική εκκλησία ήταν κλειδωμένη πίσω από το σιδερένιο παραπέτασμα. Ο Πάπας Παύλος ΣΤ' έκανε ειρήνη [8] με τον Αθηναγόρα, τον πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης και «πρώτον μεταξύ ίσων» στο πλαίσιο της διεθνούς Ορθοδοξίας. Παράλληλα, η αμερικανική κυβέρνηση, η οποία δεν εμπιστευόταν τους κομμουνιστές ηγέτες της ρωσικής εκκλησίας, προήγαγε τον Αθηναγόρα, έναν Αμερικανό πολίτη, ως τον κύριο άνθρωπο της παγκόσμιας Ορθοδοξίας. Όταν ο Αθηναγόρας επελέγη ως πατριάρχης το 1949, έφτασε στην Κωνσταντινούπολη [9] με το προεδρικό αεροπλάνο του προέδρου Harry Truman.

Ο πάπας Φραγκίσκος έχει έρθει ιδιαίτερα κοντά στον σημερινό πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης, Βαρθολομαίο. Ταξίδεψαν μαζί στους Άγιους Τόπους και σε ελληνικά νησιά και επισκέφθηκαν ο ένας τον άλλον στην έδρα του και αυτόν τον Ιούνιο ο Φραγκίσκος έδωσε ένα λείψανο του Αγίου Πέτρου στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, ο Φραγκίσκος και οι διπλωμάτες του είναι επίσης κοντά στον Πατριάρχη Κύριλλο και την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Γι’ αυτό, βασίζεται στο έργο των δύο προκατόχων του: Το 1989, ο πάπας Ιωάννης Παύλος Β' συμφώνησε να αποκαταστήσει κάποιους διπλωματικούς δεσμούς [11] με την Σοβιετική Ένωση και, το 2010, ο Βενέδικτος XVI -ο οποίος έβλεπε μια βαθιά χριστιανική Ρωσία ως σύμμαχο εναντίον του κοσμικού σχετικισμού της Δυτικής Ευρώπης- ομαλοποίησε πλήρως τις σχέσεις [12] μεταξύ της Μόσχας και της Αγίας Έδρας.

Ο Φραγκίσκος συναντάται με τον Βαρθολομαίο στο Βατικανό, τον Μάιο του 2018. Reuters
---------------------------------------------------------------------

Υπό τον Φραγκίσκο, η σχέση του Βατικανού με την ρωσική εκκλησία -τώρα υποστηριζόμενη από το ρωσικό κράτος [13]- έχει ανθίσει. Εν μέρει ως αποτέλεσμα της ποιμαντικής σύνεσης του πάπα όσον αφορά την Ουκρανία, το 2016, ο Πούτιν έδωσε το πράσινο φως για την πρώτη προσωπική συνάντηση μεταξύ του Φραγκίσκου και του Κύριλλου. Στο διεθνές αεροδρόμιο της Αβάνας, οι δύο ηγέτες υπέγραψαν κοινή δήλωση [14] που εξέφραζε κοινές θρησκευτικές, κοινωνικές και πολιτικές απόψεις. Τρία από τα 30 σημεία της δήλωσης αφορούσαν την ουκρανική σύγκρουση και οι ηγέτες υποσχέθηκαν να κρατήσουν την θέση τους έναντι του «να πάρουν κάποια πλευρά στην αντιπαράθεση» της εκκλησίας. Η ηγεσία της UGCC θύμωσε [15], αλλά κατά την άποψη του πάπα, το να επιδιωχθεί η χριστιανική ενότητα -η τελευταία επιθυμία του Χριστού- απαιτεί από την Ρώμη να λειτουργεί με ισορροπημένο, στοργικό τρόπο. Αν ο Φραγκίσκος είχε κλίνει ανοιχτά προς την [πόλη της δυτικής Ουκρανίας] Lvov, θα είχε εξαπολύσει τις φλόγες του θρησκευτικού πολέμου. Αντίθετα, έχει κηρύξει την αυτοσυγκράτηση σε εκείνους επί των οποίων έχει την μεγαλύτερη επιρροή, τους ηγέτες της UGCC, ελπίζοντας να δημιουργήσει ένα πρότυπο συμπεριφοράς για την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία στις σχέσεις της με τους πιστούς στην Ουκρανία.

Η Μόσχα και η Κωνσταντινούπολη παλεύουν τώρα για το καθεστώς μιας νέας Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, την οποία ο Βαρθολομαίος κήρυξε αυτοκέφαλη (ή αλλιώς ανεξάρτητη από την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία) το 2018. Η Ρωσική εκκλησία ισχυρίζεται [16] ότι ο Βαρθολομαίος εξαναγκάστηκε να προβεί στην δήλωση από τον πρώην πρόεδρο της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο και την κυβέρνηση των ΗΠΑ [17]. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, έχει δηλώσει [18] την υποστήριξη της Ουάσιγκτον στην αυτοκεφαλία της Ουκρανίας. Και πάλι ο Φραγκίσκος διέταξε τους Ουκρανούς Καθολικούς να μην εμπλακούν.

ΚΡΑΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ

Η τρίτη από τις αρχές του Φραγκίσκου είναι ότι η πραγματικότητα είναι πιο σημαντική από τις ιδέες. Ζώντας μέσα από τον «βρώμικο πόλεμο» της Αργεντινής, ο Φραγκίσκος (τότε γνωστός ως Jorge Bergoglio) άρχισε να περιφρονεί την ιδεολογία.

Μετέφερε αυτή την στάση στην Ουκρανία, όπου προτιμά να αντιμετωπίζει τις πραγματικότητες της φτώχειας και της θλίψης του πολέμου παρά να κρίνει ανταγωνιστικούς ισχυρισμούς. Μεταξύ 2016 και 2018, μάζεψε 18 εκατομμύρια δολάρια για περίπου 900.000 Ουκρανούς, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Ορθόδοξοι, οι οποίοι είτε κατοικούσαν στην ζώνη των συγκρούσεων είτε είχαν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους. Τρόφιμα, φάρμακα, κοινωνικές υπηρεσίες για την θεραπεία του PTSD [Σύνδρομο Μετατραυματικού Στρες], ανακαινίσεις για την προετοιμασία των σπιτιών για τον χειμώνα και εγκατάσταση λεβήτων ήταν οι κύριες δαπάνες [19]. Η βοήθεια παραδόθηκε απευθείας στους απελπισμένους ανθρώπους και εποπτεύτηκε από τον παπικό νούτσιο, ο οποίος δήλωσε ότι ο πάπας τού είπε [20] ότι ο ρόλος του είναι περισσότερο φιλανθρωπικός παρά πολιτικός.