Είναι οι λαϊκιστές ιδιαίτερα επιρρεπείς στις πολιτικές γκάφες;

Ομοίως, στο Ηνωμένο Βασίλειο, ήταν η ηχηρή υπερβολική αυτοπεποίθηση του Τζόνσον και η απατηλή -ή ίσως κυνική- αισιοδοξία ότι η Βρετανία θα μπορούσε να ξαναζήσει τις αλκυονίδες μέρες της με το να φύγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση που τον ώθησε στον αριθμό 10 της Downing Street. Φαινόταν αποφασισμένος να «καβαλήσει» το δημοψήφισμα του Brexit μέχρι το γραφείο του πρωθυπουργού το 2016, αλλά έπαιξε άσχημα τα χαρτιά του και έχασε από την Theresa May, η οποία προσπάθησε και απέτυχε να σφυρηλατήσει μια συμφωνία αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά ακόμα και μετά από τρία χρόνια χάους και αβεβαιότητας για τα οποία είναι εν μέρει υπεύθυνος, ο Τζόνσον κατάφερε να απεικονίσει τον εαυτό του ως τον μόνο Τόρι που μπορεί να σώσει την Βρετανία από αυτό το χάος.

ΕΝΑ ΜΟΙΡΑΙΟ ΕΛΑΤΤΩΜΑ

Οι άλλοτε ανερχόμενοι λαϊκιστές έχουν πέσει στην Αυστρία και την Ιταλία, και μπορεί να πέφτουν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι συγκεκριμένες συνθήκες διαφέρουν σε κάθε περίπτωση, αλλά τα κοινά στοιχεία λένε κάτι. Στην Ιταλία, το παίγνιο του Σαλβίνι να εξαναγκάσει πρόωρες εκλογές παρακινήθηκε, χωρίς αμφιβολία, από τα ανοδικά ποσοστά στις δημοσκοπήσεις και την υπερβολική εμπιστοσύνη που ενέπνευσαν. Η πτώση του Strache ήταν εξίσου προϊόν ύβρεως. Ο Strache, βολεμένος σε μια φούσκα social media που έφτιαξε το κόμμα του, και πεπεισμένος για το δικό του αήττητο, έπεσε στον πειρασμό να κάνει μια εξαιρετικά θρασεία πράξη: Να προσφέρει επικερδή κρατικά συμβόλαια ως αντάλλαγμα για πολιτική στήριξη. Αλλά η θρασύτητά του δεν τελείωσε εκεί. Πέντε μήνες αφότου αναγκάστηκε [να αποχωρήσει] από το αξίωμα, στις παραμονές των εκλογών του περασμένου μήνα, προέκυψαν νέες λεπτομέρειες σχετικά με τον πλούσιο λογαριασμό δαπανών του και τον τρόπο ζωής του [ως σαν να ήταν] της υψηλής κοινωνίας. Εν μέρει εξαιτίας αυτών των αποκαλύψεων, η υποστήριξη για το Κόμμα της Ελευθερίας έπεσε από το 26% των ψήφων το 2017 στο 16,2%. Οι συνομιλίες για τον σχηματισμό ενός συνασπισμού συνεχίζονται, αλλά το Κόμμα της Ελευθερίας κατατρώγεται από εσωτερικές διαμάχες και είναι απίθανο να καταλήξει πάλι στην κυβέρνηση.

Επειδή τόσο η Αυστρία όσο και η Ιταλία διαθέτουν ισχυρούς, ανθεκτικούς δημοκρατικούς θεσμούς, ο Στράχε, ο Σαλβίνι και τα κόμματα τους δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν από τις διαβόητες γκάφες τους. Το ίδιο δεν ισχύει, για παράδειγμα, στην Ουγγαρία και την Πολωνία, όπου οι συνεχείς δεξιόστροφες επιθέσεις στον Τύπο και τα δικαστήρια κατάφεραν να αποδυναμώσουν τα θεσμικά όργανα -αφήνοντας τα ακροδεξιά κόμματα αχαλίνωτα. Αλλά στην Αυστρία, τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης αποδείχθηκαν ισχυρά και αποτελεσματικά. Η κάλυψη της συζήτησης μεταξύ του Strache και της γυναίκας που ισχυριζόταν ότι είναι ανιψιά ενός Ρώσου ολιγάρχη έριξε αμέσως την κυβέρνηση σε κρίση και τελικά προκάλεσε ποινικές έρευνες. Στην Ιταλία, οι πράξεις του Salvini δεν ήταν παράνομες, αλλά το κοινοβουλευτικό σύστημα της χώρας λειτούργησε όπως έπρεπε, επιτρέποντας σε έναν συνασπισμό άλλων κομμάτων να ξεπεράσει τον επίδοξο αυταρχικό, αν και με έναν εύθραυστο συνασπισμό λαϊκιστικών και σοσιαλδημοκρατικών δυνάμεων.

Οι ανθεκτικοί θεσμοί στο Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσαν να κάνουν τον Τζόνσον να είναι ο πρωθυπουργός της χώρας με την μικρότερη θητεία. Ο Johnson «καβάλησε» την λαϊκιστική εκστρατεία Brexit -μαζί με μια αίσθηση δικαιώματος που έχουν τα αγόρια των καλών σχολείων- μέχρι την κορυφή της βρετανικής εξουσίας. Όταν έφτασε εκεί, προσπάθησε να ανοίξει δρόμο από μια μη-συμφωνία Brexit με την αναστολή [της λειτουργίας] του Κοινοβουλίου. Η προσπάθεια απέτυχε θεαματικά -τουλάχιστον για την ώρα. Το Κοινοβούλιο ανάγκασε τον Johnson να ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση να παρατείνει την προθεσμία του Brexit˙ μερικά από τα μέλη του κόμματός του τον έχουν εγκαταλείψει˙ και το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε παράνομες τις ενέργειές του. Προς το παρόν, οι βρετανικοί θεσμοί φαίνεται να κρατούν συνεκτικό το πολιτικό σύστημα της χώρας. Αλλά το προηγούμενο [που έχει δημιουργηθεί] είναι επικίνδυνο, κάτι που υποδηλώνει ότι οι μη λογοδοτούντες εμπειρογνώμονες ενδέχεται να συνεχίσουν να λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις για την χώρα-κάτι που θα μπορούσε να διαβρώσει τον βρετανικό δημοκρατικό πολιτισμό με την πάροδο του χρόνου.

Στο DNA των ακροδεξιών λαϊκιστών, φαίνεται ότι υπάρχει ένα σχέδιο για την καταστροφή τους. Οι αντίπαλοι του νέου λαϊκισμού θα μπορούσαν να πάρουν κουράγιο από την παρατήρηση αυτή. Μια νοοτροπία του τύπου «εμείς ή αυτοί» παράγει απομονωτισμό, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε κακή πληροφόρηση, υπερβολική αυτοπεποίθηση και εσφαλμένες εκτιμήσεις. Η περιφρόνηση [προς τους νόμους] κάποιου [που είναι] αουτσάιντερ μπορεί να δελεάσει έναν αδίστακτο ηγέτη να παρακάμψει τους θεσμούς που ίσως στην συνέχεια να είναι κρίσιμοι στην πτώση του, ειδικά όταν αυτοί οι θεσμοί είναι αρκετά ισχυροί για να αντιμετωπίσουν μια λαϊκιστική επίθεση. Ομοίως, τα social media θα μπορούσαν να επιτρέψουν σε έναν ηγέτη να διαδώσει τα δικά του «γεγονότα», αλλά δημιουργούν επίσης ένα εναλλακτικό σύμπαν στο οποίο μπορεί να μπει στον πειρασμό να πιστέψει. Η αίσθηση του ιστορικού αναπόφευκτου που έχει κάποιος για τον εαυτό του είναι ο ίδιος ο ορισμός της ύβρεως, η οποία είναι ο ίδια προάγγελος της ατίμωσης.

Οι ακροδεξιοί λαϊκιστές απέχουν ακόμη πολύ από το να εξαφανιστούν, ακόμα κι αν τέτοιοι ηγέτες είναι πιο πιθανό από τους άλλους πολιτικούς να υποκύψουν σε αυτοπροκληθέντα πλήγματα. Στο κάτω-κάτω, είναι ευκολότερο να πυροδοτήσεις ένα πλήθος με το «Πάρτε την Βρετανία πίσω» (“Take Britain back”) ή με το «Πρώτα οι Ιταλοί!» παρά με το «Επιστροφή στην κανονικότητα». Τουλάχιστον για την ώρα.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2019-10-17/are-populists-...