Το επερχόμενο επείγον στο Ιράκ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το επερχόμενο επείγον στο Ιράκ

Οι παραμελημένοι καταυλισμοί κλειστού τύπου επωάζουν μια νέα εξτρεμιστική απειλή
Περίληψη: 

Οι περισσότερες εκτοπισμένες «οικογένειες του ISIS» αποτελούν σήμερα μια ελάχιστη απειλή, αλλά η συνέχιση της απομόνωσής τους θα μπορούσε εύκολα να τις μετατρέψει σε μια τεράστια μελλοντική απειλή. Συνωστισμένοι από ανθρώπους και αποκομμένοι από την κοινωνία, οι καταυλισμοί είναι γόνιμο έδαφος για την κατήχηση από το ISIS.

Ο THANASSIS CAMBANIS είναι ανώτερος συνεργάτης στο Century Foundation και συγγραφέας, πιο πρόσφατα, του βιβλίου με τίτλο Once Upon a Revolution: An Egyptian Story.

Ο θάνατος του Abu Bakr al-Baghdadi σημάδεψε το τέλος μιας καταστροφικής φάσης του Ισλαμικού Κράτους, της εξτρεμιστικής ομάδας γνωστής και ως ISIS. Ο Baghdadi ήταν ο αυτοαποκαλούμενος χαλίφης μιας εδαφικής έκτασης στο μέγεθος της Μεγάλης Βρετανίας στο Ιράκ και στην Συρία, τα τελευταία απομεινάρια της οποίας αφαίρεσε από τον έλεγχό του τον Μάρτιο ένας συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Ο ηγέτης του ISIS διέταξε την δολοφονία χιλιάδων ανθρώπων και τρομοκρατούσε εκατομμύρια κατά την διάρκεια της σύντομης βασιλείας του. Αλλά η στοχευμένη δολοφονία του έχει κάνει ελάχιστα για να σταματήσει μια κρίση συγκέντρωσης [ανθρώπων] που είναι τουλάχιστον το ίδιο σοβαρή απειλή για την σταθερότητα του Ιράκ.

04112019-1.jpg

Εκτοπισμένοι Ιρακινοί σε καταυλισμό νότια της Μοσούλης, τον Απρίλιο του 2017. Muhammad Hamed / Reuters
---------------------------------------------------------

Μετά την κατάρρευση του χαλιφάτου ISIS, μισό εκατομμύριο ή και περισσότεροι άνδρες, γυναίκες και παιδιά έμειναν απομονωμένοι σε καταυλισμούς εκτοπισμένων στο Ιράκ. Οι Ιρακινοί αξιωματούχοι αναφέρονται τώρα σε αυτούς ως «οικογένειες του ISIS», παρόλο που οι ίδιοι αξιωματούχοι παραδέχονται ελεύθερα ότι οι περισσότεροι εκτοπισμένοι πιθανότατα έχουν μικρή ή καθόλου σύνδεση με το ISIS. Ωστόσο, μέχρις ότου οι καταυλισμοί είτε απελευθερωθούν είτε μεταπέσουν στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης της χώρας, αποτελούν μια αυξανόμενη απειλή για την ασφάλεια, την διακυβέρνηση, και την δικαιοσύνη σε ολόκληρο το Ιράκ και ιδιαίτερα στους τομείς όπου το ISIS εξακολουθεί να βρίσκει υποστήριξη και να εμπνέει φόβο. Όσο περισσότερο αυτοί οι άνθρωποι μαραζώνουν σε νομικό και φυσικό κενό, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα μιας ενδεχόμενης αναβίωσης του ISIS.

Δυστυχώς, υπάρχει πάντα μια πιο πιεστική έκτακτη ανάγκη για να αντιμετωπίσει η ιρακινή κυβέρνηση. Αυτή την στιγμή, ένα εθνικό κίνημα διαμαρτυρίας απαιτεί μια νέα κυβέρνηση στην Βαγδάτη και ένα τέλος στην ενδημική διαφθορά. Πέρυσι, η λαϊκή οργή για το δηλητηριασμένο πόσιμο νερό πυροδότησε αναταραχές στην Βασόρα. Και πριν από αυτό υπήρξε η επείγουσα ανάγκη να νικηθεί το ISIS. Με τόσα άλλα πράγματα να πηγαίνουν λάθος, η Βαγδάτη έχει ελάχιστα κίνητρα να ασχοληθεί με τις εκατοντάδες χιλιάδες Σουνίτες που έχουν εκτοπιστεί από περιοχές του ISIS -δηλαδή, εκτός κι αν αυτοί οι εκτοπισμένοι άνθρωποι γίνουν επίσης μια επείγουσα ανάγκη.

ΚΑΘΑΡΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

Πολλά έχουν γραφτεί για τους σκληροπυρηνικούς αντάρτες του ISIS που κρατούνται στο Al Hol και σε άλλα στρατόπεδα πέρα από τα σύνορα της ανατολικής Συρίας -τους σκληρούς μαχητές, τους προπαγανδιστές και τους ξένους εθελοντές που ταξίδεψαν χιλιάδες μίλια για να συμμετάσχουν στην τρομοκρατική ομάδα. Πολύ λιγότερη προσοχή έχει δοθεί στην ομιχλώδη κατηγορία αμάχων που έχουν ξεμείνει στους καταυλισμούς στο Ιράκ, παρόλο που ο αριθμός τους είναι πολύ μεγαλύτερος από εκείνον των Σύρων κρατουμένων. Αυτές οι «οικογένειες του ISIS» είναι τοπικές, κυρίως από αγροτικές περιοχές στο δυτικό και βορειοδυτικό Ιράκ. Πολλοί από αυτούς δραπέτευσαν [από τις εμπόλεμες περιοχές] ή αναγκάστηκαν να καταφύγουν στους καταυλισμούς κατά τα πρώτα χρόνια της εδαφικής υπεροχής του ISIS, η οποία κορυφώθηκε με την κατάληψη της Μοσούλης το 2014. Οι υπόλοιποι κατέληξαν στους καταυλισμούς αφότου η κυβέρνηση ανέκτησε την περιοχή από το ISIS το 2017.

Κατά την διάρκεια των συγκρούσεων και των άμεσων επακόλουθών τους, η ιρακινή κυβέρνηση και οι συμμαχικές της πολιτοφυλακές διοχέτευσαν γνωστούς μαχητές και εγκληματίες του ISIS στο δικαστικό σύστημα ή σε εγκαταστάσεις κράτησης, μερικές από τις οποίες λειτουργούσαν μυστικά. Χιλιάδες μέλη του ISIS και ύποπτοι ως μέλη εκτελέστηκαν κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου. Οι «οικογένειες του ISIS» είναι αυτό που παρέμεινε μετά από εκείνο το πρώτο ξεκαθάρισμα. Καταλαμβάνουν μια γκρίζα περιοχή ανάμεσα στην ιδιότητα του πολίτη και του υπόπτου και η σωστή επίβλεψή τους θα χρειαστεί προσπάθεια και πόρους. Εν τη απουσία αφοτέρων, έχουν περάσει από δύο έως πέντε χρόνια σε καθαρτήρια της ερήμου.

Κάποιοι Ιρακινοί αξιωματούχοι επιθυμούν να αρχίσουν να επεξεργάζονται τους εκτοπισμένους, ώστε να μπορούν να στείλουν στο σπίτι τους όσους είναι αθώοι και να δικάσουν τους υπολοίπους υπόπτους για δεσμούς με το ISIS. Ωστόσο, αυτοί οι αξιωματούχοι δεν έχουν την ικανότητα να κάνουν ακόμη και τον πιο επιφανειακό προσδιορισμό για το ποιοι εκτοπισθέντες αποτελούν απειλή για την ασφάλεια. Ο Mohammed al-Halboosi, ο πρόεδρος του κοινοβουλίου του Ιράκ, πίεσε επιτυχώς να επιτραπεί να επιστρέψουν περισσότερες από 10.000 εκτοπισμένες οικογένειες στην πατρίδα τους από τον Αύγουστο, αλλά ο έλεγχος ήταν στην καλύτερη περίπτωση επιφανειακός. Ο Halboosi είναι ένας από τους λίγους ανώτερους αξιωματούχους που υποστήριξαν αυτόν τον πληθυσμό [που βρίσκεται] εν κενώ, περιγράφοντας την προσπάθειά του να επανενσωματώσει τους εκτοπισμένους στην κοινωνία ως «αγώνα με τον χρόνο» [1] και μια αχίλλειο πτέρνα για το Ιράκ στον μακροχρόνιο αγώνα του κατά του εξτρεμισμού.

Αλλά οι περισσότεροι Ιρακινοί αξιωματούχοι δεν ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με τις «οικογένειες του ISIS». Αυτοί οι αξιωματούχοι επικεντρώνονται στην παραμονή τους στην εξουσία˙ εάν μιλούν καθόλου για την διακυβέρνηση, λένε ότι θέλουν να δώσουν προτεραιότητα στην βοήθεια για εκείνους που αγωνίστηκαν εναντίον του ISIS ή έζησαν υπό την βίαιη κυριαρχία του, αλλά εξακολουθούν να στερούνται βασικών υπηρεσιών και δικαιωμάτων. Απλώς δεν θέλουν να σπαταλούν καθόλου πόρους σε έναν πληθυσμό που θεωρούν ύποπτο και θα προτιμούσαν να τον αφήσουν απομονωμένο -ένα παράδειγμα για άλλους που θα μπορούσαν να σκεφτούν να ενταχθούν σε μια μελλοντική μετενσάρκωση του ISIS. «Μας δείξατε τον δρόμο στον Κόλπο του Γκουαντάναμο», μου είπε ένας προεδρικός σύμβουλος. «Γιατί πρέπει εμείς να είμαστε διαφορετικοί;».

Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΙΑΣ ΑΠΕΙΛΗΣ