Ο περίεργος θρίαμβος του Ναρέντρα Μόντι

Όταν ο πρωθυπουργός της Ινδίας, Narendra Modi, διαγωνίστηκε για την κορυφαία δουλειά πριν από πέντε χρόνια, έκανε προεκλογική εκστρατεία ως η καλύτερη ελπίδα της χώρας για την οικονομική μεταρρύθμιση. Η κυβέρνηση εναντίον της οποίας κατέβηκε [στις εκλογές], με επικεφαλής το Κόμμα του Κογκρέσου, είχε κακοδιαχειριστεί την οικονομία, είχε περιπέσει σε παράλυση, και αντιμετώπιζε το ένα μεγάλο σκάνδαλο διαφθοράς μετά το άλλο. Ο Modi έπεισε τους ψηφοφόρους ότι ήταν η απάντηση στα οικονομικά τους δεινά. Εκτόξευε συνθήματα όπως «ελάχιστη κυβέρνηση, μέγιστη διακυβέρνηση» και υποσχέθηκε ότι «η κυβέρνηση δεν έχει καμία δουλειά να είναι στις δουλειές». Με βάση τις υποσχέσεις αυτές, οδήγησε το κόμμα Bharatiya Janata (BJP) σε μια σαρωτική νίκη στις γενικές εκλογές το 2014 και πάλι σε μια σαρωτική επανεκλογή το 2019.

Ο πρωθυπουργός της Ινδίας, Narendra Modi, στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας, τον Ιανουάριο του 2018. Denis Balibouse / REUTERS
-------------------------------------------------------------------

Ο Modi απολάμβανε αξιοσημείωτη πολιτική επιτυχία την εποχή εκείνη. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι είναι τόσο δημοφιλής σήμερα όσο ήταν πριν από πέντε χρόνια. Δημιούργησε το πιο ισχυρό, συγκεντρωτικό πρωθυπουργικό γραφείο από την εποχή της πρωθυπουργού Ίντιρα Γκάντι, 35 χρόνια πριν, συγκεντρώνοντας πολλές λειτουργίες του υπουργικού συμβουλίου στα χέρια στενών βοηθών του. Το κόμμα του Modi εξασφάλισε μια δεύτερη διαδοχική κοινοβουλευτική πλειοψηφία και επέκτεινε ριζικά την λαβή του στα κρατίδια της Ινδίας: Σήμερα, τα δύο τρίτα όλων των [τοπικών] κυβερνήσεων στηρίζονται στο BJP ή στους συμμάχους του. Εάν αντέξουν οι τρέχουσες προβλέψεις, το BJP και οι σύμμαχοί του θα μπορούσαν να κερδίσουν την πλειοψηφία στην άνω βουλή της Ινδίας -η οποία πρέπει να εγκρίνει τις σημαντικές νομοθεσίες που ψηφίζονται στην κάτω βουλή- κατά το τέλος του επόμενου έτους.

Η κυριαρχία του BJP, ωστόσο, έχει εκπληκτικά μικρή σχέση με την οικονομική του πορεία. Ο Modi πέτυχε πολιτικά παρά -κι όχι εξαιτίας- της οικονομίας, η οποία βρίσκεται στη μέση μιας παρατεταμένης ύφεσης που ξεκίνησε στην δική του βάρδια. Για [να κερδίσει] την δεύτερη θητεία του, ο πρωθυπουργός έχει διπλασιάσει τις μεγάλες οικονομικές υποσχέσεις που έκανε στην εκστρατεία του το 2014 και προχώρησε ακόμα περισσότερο, θέτοντας στόχο να μετατρέψει την Ινδία σε οικονομία των 5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων μέχρι το 2024. Ωστόσο, η κυβέρνησή του αγωνίστηκε να διατυπώσει το πώς ακριβώς θα επιφέρει την οικονομική ανανέωση της Ινδίας. Ενώ ο πρωθυπουργός δεν έχει ακόμη καταβάλει σοβαρό πολιτικό τίμημα για την αποτυχία αυτή, δεν μπορεί να υπολογίζει στην απεριόριστη ανοχή των Ινδών ψηφοφόρων.

ΑΜΑΡΤΙΕΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΩΣ

Η κυβέρνηση Modi έκανε ορισμένες σημαντικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις στην πρώτη της θητεία. Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες συζητήσεων, το Νέο Δελχί ενέκρινε έναν σαρωτικό έμμεσο φόρο γνωστό ως Φόρο Αγαθών και Υπηρεσιών (Goods and Services Tax, GST), κάτι που οι οικονομολόγοι παρομοιάζουν με την Ινδία να υπογράφει συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τον εαυτό της. Για δεκαετίες, χάρη σε ένα συνονθύλευμα φορολογικών καθεστώτων που διέπουν τα κρατίδια και τα διασυνοριακά τέλη, οι επιχειρήσεις στην Ινδία το έβρισκαν συχνά πιο εύκολο να εξάγουν αγαθά και υπηρεσίες στο εξωτερικό από όσο να τα ανταλλάσσουν πέρα από τα σύνορα μεταξύ κρατιδίων. Ο GST, τουλάχιστον θεωρητικά, δημιουργεί ομοιομορφία εκατέρωθεν των συνόρων των κρατιδίων. Επιπλέον, η κυβέρνηση έχει προωθήσει έναν φιλόδοξο πτωχευτικό κώδικα, ο οποίος έχει ως στόχο να διευκολύνει την «δημιουργική καταστροφή», κάνοντας πιο εύκολο στις ζημιογόνες επιχειρήσεις το να διακόψουν τις δραστηριότητές τους. Παρά την αρχική αντίσταση των μελών του δικού του πολιτικού κόμματος, ο Modi συνέχισε το βιομετρικό πρόγραμμα ταυτοποίησης που όρισε ο προκάτοχός του, προκειμένου να εξαλείψει την διαφθορά στην παροχή κοινωνικών παροχών. Με αυτή την πρωτοβουλία και με το να επενδύσει στην δημόσια παροχή ιδιωτικών αγαθών όπως οι συνδέσεις με το φυσικό αέριο, οι τουαλέτες και η στέγαση, ο Modi επιδιόρθωσε σταδιακά το παράλογο κράτος πρόνοιας της Ινδίας. Πολλοί Ινδοί αισθάνονται τώρα ότι η γραφειοκρατία της χώρας, που κάποτε θεωρείτο προβληματική, μπορεί επιτέλους να αποτελέσει μέρος της λύσης.

Όμως, σε συνδυασμό με την παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση, οι πολιτικές του Modi κατάφεραν να επιτύχουν μόνο υποτονική ανάπτυξη, να ενθαρρύνουν λίγες επενδύσεις και, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, να χάσουν θέσεις εργασίας [1] σε μια εποχή που η Ινδία χρειάζεται απεγνωσμένα να δημιουργήσει θέσεις εργασίας για το νεαρό εργατικό δυναμικό της. Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ της Ινδίας επιβραδύνθηκε τόσο πολύ τα τελευταία πέντε τρίμηνα που οι εγχώριοι και διεθνείς οργανισμοί έχουν περικόψει σημαντικά τις οικονομικές τους προβλέψεις. Η ανάπτυξη υποχώρησε σε ένα χαμηλό έξι ετών στο περίπου 5% μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου του τρέχοντος έτους. Οι νέες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν βυθιστεί σε χαμηλό 16 ετών. Ακόμα και η ιδιωτική καταναλωτική δαπάνη, η μοναδική ατμομηχανή που προηγουμένως ενεργοδοτούσε την δειλή ινδική οικονομία, έπεσε σε σχεδόν πενταετές χαμηλό στο 3,1%.

Ο πολυαναμενόμενος GST στην πραγματικότητα συνέπεσε με ένα έλλειμμα στα δημόσια έσοδα για δύο τουλάχιστον λόγους. Κατ’ αρχήν, η καταναλωτική ζήτηση στην οικονομία έχει μειωθεί, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν απλώς λιγότερες οικονομικές συναλλαγές για να φορολογηθούν. Ωστόσο, επιδεινωτικά της κατάστασης είναι τα προβλήματα στην εφαρμογή του νέου φορολογικού καθεστώτος, το οποίο δεν είναι καθόλου ο «καλός και απλός φόρος» [2] που διαλαλούσε ο Modi. Τα προβλήματα αυτά περιλαμβάνουν επαχθείς διαδικασίες συμμόρφωσης, μια ανησυχητική άνοδο των εικονικών φορολογικών λογαριασμών, και μια δομή των φορολογικών συντελεστών που δημιουργεί σύγχυση.