Τα όρια της στρατηγικής ασάφειας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τα όρια της στρατηγικής ασάφειας

Γιατί η μεταμόρφωση της πολιτικής για την Συρία από τον Τραμπ λειτούργησε -μέχρι που έπαψε να το κάνει

Σε σχεδόν όλη την τριετία του προέδρου των ΗΠΑ, Donald Trump, οι αναλυτές έχουν θρηνήσει για την σύγχυση της εξωτερικής πολιτικής του, από την φαινομενική έλλειψη μιας υψηλής στρατηγικής (grand strategy) μέχρι τις απότομες αλλαγές πορείας του σε χώρες τόσο διαφορετικές όσο το Αφγανιστάν, η Κίνα, το Ιράν και η Βόρεια Κορέα.

Όμως, όταν πρόκειται για την Συρία, αυτές οι επικρίσεις για την αλλοπρόσαλλη εξωτερική πολιτική του Trump παρέβλεπαν μια κεντρική αλήθεια: Μέχρι πολύ πρόσφατα, αυτή η ασάφεια ήταν χρήσιμη. Εσκεμμένα ή μη, η έλλειψη συνεκτικής πολιτικής επέτρεψε στον πρόεδρο να ισχυριστεί ότι οδηγούσε τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) τη μια ημέρα, ενώ υποσχόταν να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τους αέναους πολέμους την επόμενη. Επιπρόσθετα, επέτρεψε στην ομάδα εθνικής ασφάλειας του Trump να συνεχίσει να εργάζεται περίπου όπως έκανε η ομάδα του προηγούμενου προέδρου, διεξάγοντας μια εκστρατεία εναντίον του ISIS σε συνεργασία με τοπικές δυνάμεις και έναν πολυεθνικό συνασπισμό. Στην πραγματικότητα, η πολιτική της διοίκησης για την Συρία μοιάζει με ένα τεστ Rorschach [στμ: τα ψυχολογικά τεστ που προκύπτουν από την φαντασιακή ανάλυση ενός ακαθόριστου σχήματος από μελάνι] -ένα ασαφές σχήμα στο οποίο οι παρατηρητές θα μπορούσαν να αποδώσουν το δικό τους προτιμώμενο νόημα.

14112019-1.jpg

Φάλαγγα αμερικανικών οχημάτων στο Ιράκ μετά την αποχώρησή τους από την βόρεια Συρία, τον Οκτώβριο του 2019. Azad Lashkari / REUTERS
--------------------------------------------------------------

Όμως, τον περασμένο μήνα, οι περιορισμοί αυτής της προσέγγισης αποκαλύφθηκαν πλήρως. Σε τηλεφωνική επικοινωνία στις 6 Οκτωβρίου, ο Τραμπ ανέφερε στον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι θα αποσύρει τα στρατεύματα των ΗΠΑ κατά μήκος των συνόρων Τουρκίας-Συρίας, σύμφωνα με μια άμεση ανακοίνωση [1] από τον Λευκό Οίκο. Ήταν μια καταπληκτική αντιστροφή της πολιτικής των ΗΠΑ, και τις ημέρες μετά το τηλεφώνημα οι ανώτεροι αξιωματούχοι αγωνίστηκαν για να την επαναφέρουν. Αλλά μέχρι τότε ήταν ήδη πολύ αργά: Ο Ερντογάν είχε βασιστεί στα λόγια του Trump και ξεδίπλωσε στρατεύματα πέρα από τα σύνορα, καταλαμβάνοντας έδαφος που προηγουμένως επιτηρείτο από τις αμερικανικές δυνάμεις και τους Κούρδους εταίρους τους και απειλούσε να διαγράψει πέντε χρόνια προόδου κατά του ISIS. Μη φιλικοί δρώντες, όπως αποδείχθηκε, μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τα μικτά μηνύματα του Λευκού Οίκου, επίσης.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΣΑΦΕΙΑ

Από τις πρώτες ημέρες της υποψηφιότητάς του, οι δηλώσεις του Trump σχετικά με την Συρία ήταν αντιφατικές. Υποσχέθηκε να «ισοπεδώσει το ISIS» (“bomb the shit out of ISIS”) [2], ενώ ταυτόχρονα διακήρυττε την πρόθεσή του να κρατήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες έξω «από αέναους πολέμους» [3]. Η σύγχυση εντατικοποιήθηκε μετά την ορκωμοσία του. Το σύνθημα του Trump «Πρώτα η Αμερική» έκανε τους περισσότερους παρατηρητές να υποθέσουν [4] ότι η διοίκησή του θα έπαιρνε μια πιο αποστασιοποιημένη (laissez-faire) στάση απέναντι στο καθεστώς του Σύρου προέδρου Bashar al-Assad. Όμως, αφότου ο Assad χρησιμοποίησε χημικά όπλα τον Απρίλιο του 2017 και πάλι τον Απρίλιο του 2018, ο Trump αντέδρασε με αεροπορικές επιδρομές σε μερικές από τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Assad. Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ μιλούσαν μάλιστα για ένα μέλλον της Συρίας πέρα από τον Assad. Στις αρχές του 2018, ο υπουργός Εξωτερικών, Rex Tillerson, έκανε έκκληση δημοσίως για τη μετάβαση σε μια «ηγεσία μετά τον Assad» στην Συρία [5] και πιο πρόσφατα, ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για την Συρία, James Jeffrey, τόνισε [6] ότι η Ουάσινγκτον θέλει μια «αμετάκλητη πολιτική μετάβαση» μακριά από το καθεστώς Assad.

Η ασάφεια έπληξε επίσης την συνεργασία των ΗΠΑ [7] με τις υπό κουρδική ηγεσία Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας (SDF). Στις αρχές του 2017, η ομάδα Trump ενέκρινε πρόσθετη υποστήριξη για αυτές τις δυνάμεις, κρίνοντάς τις ως τον πιο βιώσιμο εταίρο στην εκστρατεία εναντίον του ISIS. Ωστόσο, δεν ήταν ποτέ σαφές για πόσο ή σε ποιον βαθμό οι Ηνωμένες Πολιτείες θα διατηρήσουν την συνεργασία τους με τις SDF. Ορισμένοι αξιωματούχοι της διοίκησης ισχυρίστηκαν ότι η συνεργασία ήταν μόνο «προσωρινή, συναλλακτική και σε επίπεδο τακτικής» [8]. Άλλοι υπογράμμισαν μια πιο δεσμευτική συνεργασία, επιμένοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «δεν βιάζονται να αποχωρήσουν» [9] από το τμήμα της Συρίας όπου λειτουργούσαν ως ο εγγυητής των SDF.

Ακόμη και ο δηλωμένος στόχος της συμμετοχής των ΗΠΑ στην Συρία συνέχισε να μετατοπίζεται. Ενώ αρχικά επικεντρωνόταν στην κατανίκηση του ISIS, μέχρι το 2018 η διοίκηση είχε εντοπίσει δύο επιπλέον στόχους στην Συρία: Την έξωση των υπό ιρανική διοίκηση δυνάμεων και το να καταφέρουν μια πολιτική λύση στην σύγκρουση. Ορισμένοι αξιωματούχοι του Trump διαλαλούσαν αυτούς τους στόχους [10] στο σημείο [11] να μοιάζουν [12] με ξόρκι [13], αλλά ο ίδιος ο Trump σπανίως τους ανέφερε.

ΚΑΤΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΕΝΑ

Επί δυόμισι χρόνια, αυτή η ασάφεια επέτρεψε πολλαπλές αναγνώσεις της πολιτικής του Τραμπ για την Συρία. Οι διαφορετικές αναγνώσεις, με την σειρά τους, επέτρεψαν στον Trump, στην ομάδα εθνικής ασφαλείας του, και ακόμη και στους Κούρδους εταίρους των Ηνωμένων Πολιτειών, να αποφύγουν να αναγνωρίσουν το γεγονός ότι οι πολιτικές που προτιμούσαν συχνά έρχονταν σε σύγκρουση.

Μια μεγάλη διαφωνία εξαρτάτο από το αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έπρεπε να κρατήσουν ένα μικρό συμπλήρωμα στρατευμάτων στην Συρία, αφότου κατεδάφισαν το εδαφικό χαλιφάτο του ISIS τον Μάρτιο. Πολλοί στρατιωτικοί και πολιτικοί ειδικοί υποστήριξαν [14], ευλόγως, ότι ο στόχος του Trump για μια «διαρκή ήττα του ISIS» απαιτούσε την συνεχή παρουσία στρατευμάτων των ΗΠΑ που να στηρίζουν τις SDF στην βόρεια Συρία. Εάν η Ουάσιγκτον ήθελε να επιδιώξει τους δύο επιπρόσθετους στόχους της στην Συρία -να αντιμετωπίσει το Ιράν και να διευκολύνει την πολιτική μετάβαση από τον Assad- οι στρατιώτες των ΗΠΑ επί του πεδίου θα της έδιναν ζωτική μόχλευση.

Αλλά στις φευγαλέες στιγμές που επικεντρώθηκε ο Trump στην Συρία, έμοιαζε να βλέπει τα πράγματα διαφορετικά. Τον Απρίλιο του 2018 και πάλι τον Δεκέμβριο του 2018, ο πρόεδρος διακήρυξε ότι ήθελε να αποσύρει όλα τα στρατεύματα των ΗΠΑ από την χώρα. Ισχυρίστηκε ότι το ISIS είχε νικηθεί 100% [15] και δεν είπε τίποτα για τους άλλους δύο υποτιθέμενους στόχους της πολιτικής των ΗΠΑ.

Αφότου ο πρόεδρος δήλωσε για δεύτερη φορά ότι σκόπευε να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από την Συρία, ορισμένοι ανώτεροι αξιωματούχοι των ΗΠΑ, όπως ο υπουργός Άμυνας, James Mattis, και ο Brett McGurk, ειδικός απεσταλμένος για την Συρία, παραιτήθηκαν [16] σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Αλλά τους επόμενους μήνες, η υπόλοιπη ομάδα εθνικής ασφαλείας του προέδρου ήσυχα [17] παρέκαμπτε την οδηγία του Trump, αποσύροντας μόνο τους μισούς από τους 2.000 Αμερικανούς στρατιώτες από την περιοχή και συνεχίζοντας να συνεργάζεται με τις SDF.

Σύμφωνα με ειδησεογραφικές αναφορές, οι στρατιωτικοί χειριστές απλώς παρέμειναν ήσυχοι [18] για να αποφύγουν να υπενθυμίσουν στον Trump ότι εξακολουθούν να αναπτύσσονται και να δραστηριοποιούνται στην βόρεια Συρία. Οι επίσημες ανακοινώσεις του Υπουργείου Εξωτερικών και του Οργανισμού Ηνωμένων Πολιτειών για την Διεθνή Ανάπτυξη συνέχισαν να αναφέρουν [19] τους βασικούς στόχους της κατανίκησης του ISIS, της ελαχιστοποίησης της ιρανικής επιρροής, και της καθοδήγησης της Συρίας προς μια νέα πολιτική διευθέτηση. Με πρόεδρο που εύκολα αποσπάται η προσοχή του και ο οποίος δεν αγωνιά για τις λεπτομέρειες, οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ μπόρεσαν να επιδιώξουν μια μαξιμαλιστική αποστολή [16] στην Συρία, η οποία συχνά ερχόταν σε αντίθεση με την διακηρυγμένη επιθυμία του ίδιου του Trump να αποδεσμευτεί από την χώρα.

Αλλά ο Trump κέρδισε επίσης από αυτή την ρύθμιση˙ κατάφερε να έχει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Καυχιόταν για την επιτυχία της διοίκησής του στο να κατανικήσει το ISIS, ενώ διεκδικούσε πίστωση για το ότι επαναπάτρισε τα στρατεύματα των ΗΠΑ από το εξωτερικό –αμφότερες ενέργειες που ήταν δημοφιλείς στο αμερικανικό εκλογικό σώμα. Η στρατιωτική αντίδραση του Trump στα χτυπήματα του Assad με χημικά όπλα τού έφεραν διακομματικές επευφημίες και ακόμη και επαίνους από Συρο-αμερικανούς ακτιβιστές, ορισμένοι από τους οποίους ήλπιζαν ότι η κίνηση θα σηματοδότησε μια νέα επιθετική [20] αμερικανική στάση εναντίον του Assad. Οι επακόλουθες επιθέσεις χημικών όπλων από τον Assad δεν προκάλεσαν καμιά συγκρίσιμη αντίδραση από τις ΗΠΑ, αλλά εν μέσω του χάους και του θορύβου της διοίκησης Trump, ποιος παρακολουθούσε;

Η ασάφεια της πολιτικής της διοίκησης για την Συρία, υποθετικά, επέτρεψε στον Trump να απολαμβάνει εγκάρδιες, θετικές συνομιλίες με επιλεγμένους ξένους ομολόγους. Ο Λευκός Οίκος έχει παράσχει ελάχιστες πληροφορίες σχετικά με τις πολλαπλές συνομιλίες του Trump για την Συρία με τον Ερντογάν και τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Αλλά αυτοί οι δύο ηγέτες αναμφισβήτητα ζήτησαν διαβεβαιώσεις ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα επιδιώξουν μακροπρόθεσμη παρουσία στην χώρα παράλληλα με τις SDF. Ο Trump, ο οποίος είναι φημισμένα αντίθετος προς τις προσωπικές αντιπαραθέσεις [21], κατά πάσα πιθανότητα δεν τους είπε κάτι διαφορετικό.

ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΔΙΑΛΥΟΝΤΑΙ

Η ασάφεια της πολιτικής για την Συρία λειτούργησε για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά έμελε να γίνει ζημιογόνα σε κάποιο σημείο. Από το τηλεφώνημα του Τραμπ με τον Ερντογάν και την επακόλουθη τουρκική εισβολή στην Συρία, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χάσει σημαντική επιρροή στα γεγονότα εκεί. Εκείνοι που κέρδισαν εις βάρος των Ηνωμένων Πολιτειών, αξίζει να σημειωθεί, είναι δρώντες που σαφώς διατυπώνουν και στην συνέχεια επιδιώκουν σταθερά τους στόχους τους. Η Ρωσία και η Τουρκία έχουν αποκτήσει τόσο έδαφος όσο και επιρροή. Το καθεστώς Assad έχει περάσει σε περιοχές που θα είχε αγωνιστεί για να κερδίσει στρατιωτικά, και μέσω αυτού το Ιράν έχει επεκτείνει την επιρροή του στην χώρα. Ακόμα και το ISIS κερδίζει από τη νέα τάξη στην Συρία καθώς οι SDF στρέφονται από το να φρουρούν τους φυλακισμένους του ISIS στην καταπολέμηση της Τουρκίας. Τα αποτελέσματα της μπερδεμένης πολιτικής του Τραμπ για την Συρία ήταν ιδιαίτερα πιεστικά για τις υπό κουρδική ηγεσία δυνάμεις και για τις εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες στον δρόμο της τουρκικής επίθεσης, η οποία έχει ήδη δημιουργήσει αξιόπιστες κατηγορίες για θηριωδίες [22].

Η ασάφεια της πολιτικής δυσχεραίνει επίσης την προετοιμασία σχεδίων έκτακτης ανάγκης. Μέχρι πρόσφατα, η ομάδα του προέδρου απέφυγε να αντιμετωπίσει [23] το δυσάρεστο γεγονός ότι ο Trump δεν είχε δεσμευτεί για μια μακρά στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην Συρία. Ως αποτέλεσμα, η διοίκηση δεν είχε αναπτύξει [17] σταθερά σχέδια για μια υπεύθυνη απόσυρση των ΗΠΑ. Δεν υπήρχε μακροπρόθεσμη στρατηγική για την διασφάλιση των κρατουμένων του ISIS ή για την διευκόλυνση της προσέγγισης μεταξύ των SDF και του καθεστώτος Assad υπό εύλογους όρους.

Παρά την αποτυχία της διφορούμενης πολιτικής της Συρίας, ο Λευκός Οίκος παραμένει επιρρεπής στην ασαφή, παρορμητική και αντιφατική σκέψη σχετικά με την χώρα. Ο Trump αντέστρεψε την πορεία του ξανά στα τέλη Οκτωβρίου, διατάζοντας τα στρατεύματα των ΗΠΑ να επιστρέψουν σε τμήματα της βορειοανατολικής Συρίας για να ασφαλίσουν κοιτάσματα πετρελαίου, φαινομενικά ως μέρος της μεγαλύτερης αποστολής για να κατανικηθεί το ISIS. Όπως αναμενόταν, η ομάδα εθνικής ασφαλείας επιμένει τώρα [24] ότι «οι τρεις στόχοι μας παραμένουν» αμετάβλητοι στην Συρία, ακόμη και καθώς οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Όπως και πριν, το [ασαφές σχέδιο από] μελάνι Rorschach, μπορεί να επιτρέψει σε πολλές πλευρές να δουν αυτό που θέλει η καθεμιά στην οδηγία του Trump. Αλλά είναι ζωτικής σημασίας να υπενθυμίσουμε ότι η ασάφεια λειτούργησε μέχρι να [αρχίσει να] μην λειτουργεί. Και όταν σταμάτησε [να λειτουργεί], οι συνέπειες ήταν σοβαρές: Μειωμένη μόχλευση των ΗΠΑ, μια αποδυναμωμένη αντιτρομοκρατική εκστρατεία, ξεφτισμένες συνεργασίες των ΗΠΑ, και τεράστια ανθρώπινα δεινά. Αυτό που χρειάζεται τώρα η διοίκηση είναι η σαφήνεια στην Συρία.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2019-11-13/why-trumps-sha...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.nytimes.com/2019/10/07/us/politics/trump-turkey-syria.html
[2] https://www.nytimes.com/video/multimedia/100000004034900/trump-says-he-w...
[3] https://www.realclearpolitics.com/video/2016/09/06/full_replaytranscript...
[4] https://www.nytimes.com/2017/04/04/us/politics/fact-check-trump-syria-ob...
[5] https://translations.state.gov/2018/01/17/secretary-of-state-rex-tillers...
[6] https://docs.house.gov/meetings/FA/FA13/20181129/108766/HHRG-115-FA13-Tr...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2018-05-08/friends...
[8] http://www.hurriyetdailynews.com/us-relations-with-ypg-temporary-transac...
[9] https://www.npr.org/2018/09/07/645459748/trump-administration-is-in-no-h...
[10] https://docs.house.gov/meetings/FA/FA00/20190522/109558/HHRG-116-FA00-Ws...
[11] https://docs.house.gov/meetings/FA/FA13/20181129/108766/HHRG-115-FA13-Ws...
[12] https://www.state.gov/ambassador-james-f-jeffrey-special-representative-...
[13] http://www.gmfus.org/blog/2019/07/08/three-questions-ambassador-james-je...
[14] https://www.usip.org/syria-study-group-final-report
[15] https://www.nytimes.com/2019/02/28/world/middleeast/trump-isis-territory...
[16] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2019-04-16/hard-truths-syria
[17] https://foreignpolicy.com/2019/10/30/iran-hawks-botched-trump-syria-poli...
[18] https://www.nytimes.com/2019/10/07/world/middleeast/syria-turkey-kurds-m...
[19] https://www2.fundsforngos.org/civil-society/u-s-department-of-state-bure...
[20] https://www.wsj.com/articles/trump-signals-change-in-syria-policy-149141...
[21] https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2019/09/trumps-foreign-policy-...
[22] https://www.nytimes.com/2019/11/07/us/politics/memo-syria-trump-turkey.html
[23] https://warontherocks.com/2019/10/u-s-officials-ignored-trump-on-syria-a...
[24] https://www.state.gov/senior-state-department-official-on-syria-and-turkey/

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition