Γιατί η Λατινική Αμερική ήταν έτοιμη για να εκραγεί | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί η Λατινική Αμερική ήταν έτοιμη για να εκραγεί

Η οικονομική δυσπραγία, παρά οι ξένες παρεμβάσεις, εξηγεί το ξεχείλισμα της οργής

Για να καταλάβει κανείς γιατί η οικονομική κάμψη της Λατινικής Αμερικής έχει προκαλέσει τέτοια οργή, θα χρειαστεί μόνο να θυμηθεί την αρχή αυτής της δεκαετίας, όταν η περιοχή ξεπερνούσε τον υπόλοιπο κόσμο. Χάρη σε μια έκρηξη στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, η οποία οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην ζήτηση από την Κίνα, οι οικονομίες της Λατινικής Αμερικής αναπτύσσονταν κατά μέσο όρο περίπου 3,5% σε κατά κεφαλήν βάση μεταξύ 2003 και 2013, [κάτι που ήταν] οι καλύτερες επιδόσεις τους για τουλάχιστον μισό αιώνα. Αυτά τα κέρδη ήταν σχετικά καλά κατανεμημένα και σχεδόν 100 εκατομμύρια Λατινοαμερικανοί ανέβηκαν στη μεσαία τάξη κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα [8]. Πολλοί άνθρωποι κατάφεραν να αγοράσουν αυτοκίνητα, πλυντήρια ρούχων και τηλεοράσεις μεγάλης οθόνης για πρώτη φορά. Περίμεναν ότι οι καλές εποχές θα συνεχίζονταν για το ορατό μέλλον.

Αλλά τα πράγματα δεν λειτούργησαν κατ’ αυτόν τον τρόπο. Την τελευταία μισή δεκαετία, η Βενεζουέλα υπέστη μια από τις χειρότερες οικονομικές καταρρεύσεις [που έχουν συμβεί] έξω από μια ζώνη πολέμου [9]˙ η Βραζιλία αντιμετώπισε μια από τις μεγαλύτερες και βαθύτερες υφέσεις στην ιστορία της˙ η Αργεντινή υπέστη κρίση συναλλάγματος και χρέους˙ και συγκριτικά ανθεκτικές χώρες όπως το Περού, το Μεξικό και η Κολομβία παρουσίασαν μόνο απογοητευτική ανάπτυξη. Οι ιδιαιτερότητες ποικίλλουν από χώρα σε χώρα, αλλά υπάρχουν κάποιες κοινές αιτίες για αυτή την περιφερειακή κάμψη. Πολλές λατινοαμερικανικές κυβερνήσεις έμειναν με μη βιώσιμα μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα στο τέλος της άνθισης των βασικών εμπορευμάτων και δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν αρκετά γρήγορα ώστε να καθησυχάσουν τους επενδυτές. Η παραγωγικότητα σε μεγάλο μέρος της περιοχής έχει σταματήσει, και μόνο η υποσαχάρια Αφρική έχει χαμηλότερο δείκτη επενδύσεων προς ΑΕΠ. Ως αποτέλεσμα αυτών των παραγόντων, οι μισθοί έχουν παραμείνει στάσιμοι, η φτώχεια έχει αυξηθεί σε πολλές χώρες και οι άνθρωποι έχουν παραπονεθεί ενάντια σε αυτό που βλέπουν ως υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν από τις κυβερνήσεις τους.

Όλα αυτά βοηθούν στην εξήγηση της τρέχουσας αναταραχής. Στην Χιλή, οι διαμαρτυρίες ξέσπασαν αφότου η κυβέρνηση αύξησε τα εισιτήρια στα μέσα μαζικής μεταφοράς κατά 30 πέσος, που ισοδυναμούν με τέσσερα αμερικανικά σεντ. Στο Εκουαδόρ, οι άνθρωποι βγήκαν τους δρόμους μετά την περικοπή των επιδοτήσεων στα καύσιμα από την κυβέρνηση, γεγονός που προκάλεσε τον υπερδιπλασιασμό των τιμών του πετρελαίου. Τόσο η κυβέρνηση της Χιλής όσο και του Ισημερινού αντέστρεψαν πορεία μετά το ξέσπασμα των διαδηλώσεων, αλλά η ζημιά είχε ήδη γίνει: Οι αναταραχές συνεχίζονται και στις δύο χώρες. Ακόμη και όταν οι άμεσες αιτίες των διαμαρτυριών είναι πολιτικές, τα οικονομικά ζητήματα βαραίνουν σε μεγάλο βαθμό στο παρασκήνιο: Οι διαδηλώσεις που ξέσπασαν στην Βολιβία αυτόν τον μήνα, αφότου ο πρόεδρος Evo Morales, του οποίου η δημοφιλία έχει συρρικνωθεί αντίστοιχα με την οικονομία της χώρας, κέρδισε μια τέταρτη συνεχή θητεία σε εκλογές στιγματισμένες από ευρέως διαδεδομένους ισχυρισμούς περί νοθείας [10].

Οι οικονομικές δυσκολίες έχουν εστιάσει την οργή των διαδηλωτών σε συναφή θέματα όπως η ανισότητα και η διαφθορά. Η Λατινική Αμερική είναι από πολύ καιρό μια από τις πιο άνισες περιοχές του κόσμου, αλλά τα όρια του τι θεωρούν οι άνθρωποι ανεκτά μετατοπίζονται. Η μεσαία τάξη που ξεπήδησε από την τελευταία άνθιση [των τιμών] των εμπορευμάτων είναι πιο μορφωμένη και, χάρη στο Διαδίκτυο, υπερδιασυνδεδεμένη. Τα μέλη της έχουν τώρα μια ανεμπόδιστη θέα στα φανταχτερά αυτοκίνητα, τις τσάντες των σχεδιαστών, και τις ακριβές διακοπές της λατινοαμερικάνικης ελίτ στο Μαϊάμι. Κατά την διάρκεια των περιόδων άνθισης, οι μεσαίες τάξεις φάνηκαν να έχουν κάποιο βαθμό υπομονής για τέτοιες υπερβολές, ίσως βασισμένες στην ελπίδα ότι θα τις απολάμβαναν [και οι ίδιες]κάποια μέρα. Αλλά μαζί με τις οικονομικές προοπτικές της περιοχής, αυτή η ελπίδα φαίνεται ότι έχει εξαφανιστεί τα τελευταία χρόνια.

Ένα κύμα από πρόσφατα σκάνδαλα διαφθοράς έβαλε τους πρώην προέδρους της Βραζιλίας, του Περού και της Γουατεμάλας στην φυλακή και επίσης κατέστρεψε την αξιοπιστία του κατεστημένου. Στις δημοσκοπήσεις [11], τα πολιτικά κόμματα λαμβάνουν συχνά τα χαμηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης [έναντι] οποιουδήποτε [άλλου] φορέα ή ομάδας. Και οι ψηφοφόροι σε ολόκληρη την Λατινική Αμερική κατέληξαν όλο και περισσότερο στο συμπέρασμα ότι δεν είναι μόνο οι πολιτικοί ή τα κόμματα διεφθαρμένοι˙ είναι το ίδιο το σύστημα. Μόνο το 57% των Λατινοαμερικανών πιστεύει τώρα ότι η δημοκρατία είναι «καλύτερη από οποιαδήποτε άλλη μορφή διακυβέρνησης», σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση [12] που διεξήγαγε το Latin American Public Opinion Project στο Πανεπιστήμιο Vanderbilt. Αυτό συγκρίνεται με το 66% έως 70% κατά την δεκαετία πριν από το 2014, όταν οι οικονομίες μετακινήθηκαν σε χαμηλότερη ταχύτητα και πολλά σκάνδαλα διαφθοράς έσκασαν σε δημόσια θέα. Τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης Vanderbilt και άλλων παρόμοιων [13] δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι οι άνθρωποι επιθυμούν μια επιστροφή στις στρατιωτικές δικτατορίες που κυριάρχησαν στην περιοχή κατά την δεκαετία του 1970. Ωστόσο, οι ψηφοφόροι στρέφονται σαφώς σε «ισχυρούς» πολιτικούς ηγέτες όπως ο πρόεδρος του Μεξικού, Andrés Manuel López Obrador, και ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Jair Bolsonaro (πρώην αρχηγός του στρατού), αμφότεροι οι οποίοι ανέλαβαν την εξουσία υποσχόμενοι εύκολες λύσεις που μέχρι στιγμής απέδειξαν ότι δεν μπορούν να υλοποιήσουν.

ΑΠΙΘΑΝΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ