Οι ολιγάρχες που έχασαν την Ουκρανία και κέρδισαν την Ουάσινγκτον | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι ολιγάρχες που έχασαν την Ουκρανία και κέρδισαν την Ουάσινγκτον

Πώς οι υποστηριζόμενοι από το Κρεμλίνο αυταρχικοί επιδιώκουν να επωφεληθούν από την προεδρία του Τραμπ
Περίληψη: 

Η κατάχρηση του αξιώματος από τον πρόεδρο για προσωπικούς και πολιτικούς σκοπούς έχει προκαλέσει αρκετή ζημιά στους δημοκρατικούς θεσμούς και στον πολιτικό πολιτισμό των Ηνωμένων Πολιτειών. Αλλά με το να ευθυγραμμίζει τον εαυτό του με τις δυνάμεις της διεφθαρμένης ολιγαρχίας ο Trump ανέτρεψε μια διακομματική παράδοση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ για την στήριξη του δημοκρατικού κράτους δικαίου.

Ο MICHAEL CARPENTER είναι διευθύνων σύμβουλος του Κέντρου Διπλωματίας και Παγκόσμιας Συμμετοχής Penn Biden και διετέλεσε βοηθός υφυπουργός Άμυνας για την Ρωσία, την Ουκρανία και την Ευρασία, από το 2015 έως το 2017.

Μια έρευνα του Κογκρέσου για μομφή [κατά του προέδρου] επιδιώκει να προσδιορίσει εάν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, εκβίασε έναν ξένο ηγέτη, στερώντας του μια πολυπόθητη συνάντηση στον Λευκό Οίκο και στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ, προκειμένου να δημοσιοποιήσει μια ρωσικής εμπνεύσεως θεωρία συνωμοσίας και να κηλιδώσει τον κύριο αντίπαλό του στις εκλογές του 2020. Η σοβαρότερη συνταγματική κρίση των Ηνωμένων Πολιτειών μετά το Watergate δεν αφορά μόνο στην προστασία της ακεραιότητας των δημοκρατικών θεσμών των ΗΠΑ από την κατάχρηση εξουσίας του προέδρου. Πρόκειται για ένα επεισόδιο σε έναν ευρύτερο γεωπολιτικό αγώνα μεταξύ των υπερασπιστών της δημοκρατίας και των δυνάμεων του ολιγαρχικού αυταρχισμού, από τη Μαϊντάν του Κιέβου έως τη Mong Kok του Χονγκ Κονγκ. Σε αυτή την ευρύτερη παγκόσμια σύγκρουση, ο Trump και οι άνθρωποί του έχουν σταθερά ευθυγραμμιστεί με τις δυνάμεις του ολιγαρχικού αυταρχισμού -στην Ρωσία, την Τουρκία, την Ουγγαρία και άλλες χώρες. Πουθενά δεν είναι αυτό σαφέστερο από όσο στην Ουκρανία.

01122019-1.jpg

Μια προεκλογική αφίσα με τους Πέτρο Ποροσένκο και Βλαντιμίρ Πούτιν στο Κίεβο, τον Απρίλιο του 2019. Valentyn Ogirenko / Reuters
------------------------------------------------------------

Το ότι η Ουκρανία βρίσκεται στο επίκεντρο της αμερικανικής έρευνας για μομφή δεν είναι σύμπτωση. Η χώρα είναι το «ground zero» για τη μάχη μεταξύ του δημοκρατικού κράτους δικαίου και της αυταρχικής ολιγαρχίας. Στα μισά του γύρου του κόσμου από τις αίθουσες εξουσίας της Ουάσινγκτον, η Ουκρανία βρίσκεται πάνω σε ένα πολιτισμικό και γεωπολιτικό ρήγμα. Στα δυτικά της Ουκρανίας βρίσκονται οι φιλελεύθερες δημοκρατίες της Ευρώπης, που διέπονται από το κράτος δικαίου και τις δημοκρατικές αρχές. Στα ανατολικά της είναι η Ρωσία και οι χώρες-πελάτες της στην Ευρασία, εκ των οποίων σχεδόν όλες είναι διεφθαρμένες ολιγαρχίες.

Ο ανταγωνισμός μεταξύ αυτών των δύο συστημάτων διακυβέρνησης έχει εκραγεί δύο φορές σε βίαιες συγκρούσεις. Ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Γεωργίας το 2008 και η εισβολή της στην Ουκρανία το 2014 ήταν αμφότερες προσπάθειες για την προστασία της σφαίρας των ολιγαρχικών συμφερόντων του Κρεμλίνου από τους δημοκρατικούς μεταρρυθμιστές που είχαν έρθει στην εξουσία μέσω επαναστατικών κοινωνικών κινημάτων. Αυτό το ίδιο κίνητρο υποκρύπτει τον συγκαλυμμένο πόλεμο επιρροής της Ρωσίας σε άλλα μέρη του κόσμου, από τη Μολδαβία έως το Μαυροβούνιο και από την Συρία μέχρι την Βενεζουέλα. Σε αυτόν τον πόλεμο κατά των δημοκρατικών κινημάτων και των δημοκρατικών αρχών, το μεγαλύτερο βραβείο της Ρωσίας και ο κύριος αντίπαλος ήταν πάντα οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η Ρωσία ανέκαθεν είχε να αντιμετωπίσει μια διακομματική αποφασιστικότητα να αντισταθμιστούν οι προσπάθειές της να υπονομεύσει τα δημοκρατικά θεσμικά όργανα των ΗΠΑ.

Η ΣΦΑΙΡΑ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΤΩΝ ΟΛΙΓΑΡΧΩΝ

Μια έκτακτη πολιτική εξέλιξη οδήγησε τις ρωσικές ειδικές δυνάμεις (Spetsnaz) και την στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών (GRU) να καταλάβουν κρυφίως την χερσόνησο της Κριμαίας τον Μάρτιο του 2014. Έναν μήνα νωρίτερα, τον Φεβρουάριο, πολίτες της Ουκρανίας εξεγέρθηκαν εναντίον του προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ενός βαθιά διασυρθέντα κλεπτοκράτη που είχε διαπράξει τόσο θρασείες πράξεις διαφθοράς -όπως η εγκατάσταση ζωολογικού κήπου στρουθοκαμήλων στην επίσημη κατοικία του- που ούτε καν οι ολιγάρχες φίλοι του μπορούσαν να τον υπερασπιστούν πια. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήρθε όταν οι δυνάμεις ασφαλείας του Γιανουκόβιτς πυροβόλησαν και σκότωσαν περισσότερους από εκατό διαδηλωτές υπέρ της δημοκρατίας στο Κίεβο στη Maidan Nezalezhnosti ή αλλιώς πλατεία Ανεξαρτησίας, στα μέσα Φεβρουαρίου 2014. Με αίμα στα χέρια του, ο Γιανουκόβιτς έφυγε νύχτα από το Κίεβο και έφτασε στην Ρωσία αρκετές ημέρες αργότερα.

Η απόφαση του Γιανουκόβιτς να δραπετεύσει από την Ουκρανία εξόργισε τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, όχι επειδή ο Πούτιν είχε κάποια ιδιαίτερη αγάπη προς τον Γιανουκόβιτς -στην πραγματικότητα τον κοίταζε αφ’ υψηλού ως μικροκακοποιό περιορισμένης διανοίας- αλλά μάλλον επειδή η παραίτηση του Γιανουκόβιτς από την εξουσία έθεσε σε κίνδυνο το ολιγαρχικό σύστημα επιρροής μέσω του οποίου το Κρεμλίνο ήλεγχε την Ουκρανία. Σε αυτό το σύστημα υποτελών, οι ολιγάρχες είχαν την δυνατότητα να πλουτίζουν δημοσία δαπάνη εφ' όσον παρέμεναν πιστοί στο Κρεμλίνο. Η υπόσχεση των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων και λογοδοσίας της επανάστασης του Μαϊντάν απείλησε να εξαλείψει αυτό το ολιγαρχικό σύστημα δεσμών προστάτη-πελάτη και έτσι έθεσε έναν πραγματικό κίνδυνο για την επιρροή της Μόσχας στην Ουκρανία.

Οι «μικροί πράσινοι άνδρες» που παρέταξε ο Πούτιν στην ανατολική Ουκρανία ήταν μέρος μιας συντονισμένης ρωσικής στρατιωτικής αντίδρασης στην δημοκρατική επανάσταση της Ουκρανίας. Πιο βαθιά μέσα στην Ουκρανία, οι ίδιοι διεφθαρμένοι ολιγάρχες και αξιωματούχοι που είχαν ιδιοποιηθεί δημόσιους πόρους στο πλαίσιο του καθεστώτος Γιανουκόβιτς στελέχωσαν ένα δεύτερο, [αυτή την φορά] πολιτικό, μέτωπο. Η οργάνωση που συνένωσε αυτά τα διεφθαρμένα συμφέροντα ήταν ο φιλορωσικός πολιτικός μηχανισμός γνωστός ως Κόμμα των Περιφερειών, το οποίο ο πολιτικός επιστήμονας Taras Kuzio [1] περιγράφει εύστοχα ως κόμμα των «παρεοκρατικών ολιγαρχών» (“crony oligarchs”).