Η κουρδική αφύπνιση

Μέχρι στιγμής, η εμπειρία των Κούρδων στην εξουσία ήταν γεμάτη με προβλήματα. Η KRG, για παράδειγμα, βρίσκεται στην πορεία για να γίνει ένα πετρο-κράτος, εξαρτώμενο από τις πωλήσεις πετρελαίου και γεμάτο από διαφθορά, πατρωνία και υπερμεγέθη ισχυ των δύο ηγετικών πολιτικών οικογενειών της, των Barzani και των Talabani. Η πολιτική πτέρυγα του YPG, του κόμματος της Δημοκρατικής Ένωσης, κατάφερε να παρέχει αποτελεσματικά υπηρεσίες στις περιοχές της Συρίας που ελέγχει, αλλά έχει επίσης κατασκευάσει ένα μονοκομματικό πρωτο-κράτος. Και στην Τουρκία, παρόλο που εκπρόσωποι του αριστερού, Κουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP) κέρδισαν 102 δήμους στις τοπικές εκλογές του Μαρτίου 2014, ο Ερντογάν έκτοτε έχει απομακρύνει 94 από αυτούς. Είχε υποσχεθεί να ενεργήσει ομοίως μετά τον επόμενο γύρο των δημοτικών εκλογών του Μαρτίου. Η μελλοντική επιτυχία του HDP μπορεί ακόμη και να παρακινήσει τον Ερντογάν να κλείσει το κόμμα μέσω του Συνταγματικού Δικαστηρίου, όπως έκαναν οι στρατηγοί της Τουρκίας στους προκατόχους του HDP.

Αλλά ακόμα κι αν η κουρδική αυτοδιοίκηση δεν ήταν μια αμιγής επιτυχία, υπήρξε ένα όφελος για την κουρδική κουλτούρα και την γλώσσα σε ολόκληρη την περιοχή. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στο ιρακινό Κουρδιστάν, το οποίο διαθέτει τους δικούς του θεσμούς σε κουρδική γλώσσα, συμπεριλαμβανομένων των σχολείων και των οργανώσεων των μέσων ενημέρωσης. Παρά τις προκλήσεις όπως η ύπαρξη δύο ξεχωριστών κουρδικών διαλέκτων, οι οποίες αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στις πολιτικές διαιρέσεις της KRG –η Kurmanji μιλιέται σε περιοχές που κυριαρχείται από το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν, ενώ η Sorani μιλιέται σε εκείνες που διευθύνει η Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν- η KRG καθιέρωσε ένα πλούσιο κουρδικό πολιτιστικό περιβάλλον στο έδαφος που ελέγχει. Υπάρχουν τώρα εκατοντάδες κουρδικά τηλεοπτικά κανάλια, ιστότοποι, πρακτορεία ειδήσεων και άλλα πολιτιστικά προϊόντα, όπως μυθιστορήματα και ταινίες. Και στην Συρία, όπου για δεκαετίες η Δαμασκός απαγόρευε ακόμη και την ιδιωτική εκπαίδευση στα κουρδικά, το Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης εισήγαγε επίσημα την εκμάθηση των κουρδικών στην περιοχή υπό τον έλεγχό του. Μετά από σχεδόν έναν αιώνα προσπαθειών να αποτρέψουν την διάδοση της κουρδικής γλώσσας και του πολιτισμού, οι κεντρικές κυβερνήσεις έχουν τώρα χάσει αποφασιστικά αυτήν τη μάχη.

Η αναγέννηση της κουρδικής γλώσσας στο Ιράκ με την σειρά της ώθησε την ανανέωση της κουρδικής αυτογνωσίας σε διακρατικές κοινότητες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της διασποράς. Η κουρδική διασπορά είναι ιδιαίτερα ισχυρή στην Ευρώπη, στην οποία πάνω από ένα εκατομμύριο Κούρδοι έχουν μεταναστεύσει τις τελευταίες έξι δεκαετίες -αρχικά ως φιλοξενούμενοι εργάτες και στην συνέχεια ως πρόσφυγες που δραπέτευαν από την καταπίεση. Ελεύθεροι να οργανωθούν και να συνεργαστούν με άλλες ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, οι Κούρδοι της Ευρώπης έχουν ευαισθητοποιήσει το κοινό για τα κουρδικά θέματα και έχουν ασκήσει πιέσεις στις εθνικές κυβερνήσεις στην Γερμανία, την Γαλλία και την Ολλανδία -καθώς και στην ΕΕ ως σύνολο- ώστε να μεταβάλλουν τις πολιτικές τους έναντι του Ιράν, του Ιράκ, της Συρίας και της Τουρκίας. Σε αυτό, έχουν βοηθηθεί από την άνοδο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης [που λειτουργούν] σε κουρδική γλώσσα.

Η άνθηση των Κούρδων έχει επεκταθεί ακόμη και στο Ιράν και στην Τουρκία, όπου οι Κούρδοι έχουν σχετικά μικρή ισχύ. Κατά την διάρκεια του σύντομου ανοίγματος του Ερντογάν στους Κούρδους μεταξύ του 2009 και του 2014, υπήρξε πολλαπλασιασμός ινστιτούτων, εκδόσεων και ιδιωτικών σχολείων σε κουρδικό επίπεδο. Η προκύπτουσα ευφορία δεν διήρκεσε πολύ [7]˙ μέχρι το τέλος του 2017, σχεδόν όλα αυτά είχαν εξαλειφθεί από την Άγκυρα, η οποία το προχώρησε μέχρι του να αφαιρεί συστηματικά όλες τις πινακίδες στα κουρδικά, στα σήματα κυκλοφορίας καθώς και τις πινακίδες για σχολεία και δημοτικά κτίρια. Αλλά δεν χάθηκαν όλα. Ορισμένα τουρκικά πανεπιστήμια εξακολουθούν να επιτρέπουν στους σπουδαστές να σπουδάζουν κουρδικά, και το τουρκικό κράτος δημιούργησε ένα τηλεοπτικό κανάλι αφιερωμένο στις επίσημες εκπομπές στα κουρδικά. Στο Ιράν, εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση έχει επιτρέψει, από το 2015, προαιρετικά μαθήματα κουρδικής γλώσσας στα λύκεια και τα πανεπιστήμια στις κουρδικής πλειοψηφίας περιφέρειες της χώρας.

Υποστηρικτές του HDP σε συγκέντρωση στο Ντιγιαρμπακίρ, στην Τουρκία, τον Ιούνιο του 2018. Sertac Kayar/REUTERS
------------------------------------------------------------------------

ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΕΝΑ ΕΘΝΟΣ

Η αυξανόμενη ρευστότητα των φυσικών συνόρων μεταξύ των Κούρδων, η δημιουργία κουρδικών κυβερνήσεων όπως η KRG, η εμφάνιση ισχυρών κοινοτήτων διασποράς (ιδίως στην Ευρώπη) και η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των πολιτιστικών προϊόντων σε κουρδική γλώσσα –όλα ενίσχυσαν την παν-κουρδική ταυτότητα. Σήμερα, οι Κούρδοι από το Ιράν, το Ιράκ, την Συρία, την Τουρκία και την διασπορά συμμετέχουν όλοι σε μια κοινή συζήτηση. Δεν μιλούν από κοινού, αλλά οι ημέρες της πολιτικής βίας Κούρδων εναντίον Κούρδων που ξέσπασε στο Ιράκ κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1990, εξαφανίστηκαν, σε μεγάλο βαθμό επειδή το κουρδικό κοινό δεν θα το ανεχτεί. Οι Κούρδοι έχουν αποκτήσει όλα τα χαρακτηριστικά ενός έθνους, εκτός από την κυριαρχία.