Ο νέος αντι-αμερικανισμός

Ο αντι-αμερικανισμός έχει διογκωθεί σε μεγάλο μέρος του κόσμου από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Μια νέα δημοσκόπηση [1] από το Κέντρο Ερευνών Pew δείχνει ότι οι παγκόσμιες αξιολογήσεις για τον Trump είναι παρόμοιες με εκείνες που είχε ο πρόεδρος George W. Bush κοντά στο τέλος της δεύτερης θητείας του (και πολύ χαμηλότερα από τις υψηλές βαθμολογίες που απολάμβανε ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα καθ' όλη την διάρκεια της θητείας του). Και όπως και στην εποχή του Μπους, η δημοφιλία του προέδρου έχει οδηγήσει σε απότομη πτώση των συνολικών εκτιμήσεων υπέρ των Ηνωμένων Πολιτειών.

Παλαιστίνιοι διαδηλωτές καίνε αμερικανικές σημαίες μαζί με ένα πορτραίτο του Trump, τον Μάιο του 2018. Ibraheem Abu Mustafa / Reuters
------------------------------------------------

Το 2007, το μέσο ποσοστό των ερωτηθέντων που δήλωσαν ότι είχαν εμπιστοσύνη στον Μπους ότι θα κάνει τα σωστά πράγματα στις παγκόσμιες υποθέσεις ήταν 21% σε επτά ευρωπαϊκά έθνη που παρακολουθούσε τακτικά η Pew: Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία, Ισπανία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο. Στην έρευνα του 2019, το ίδιο ποσοστό εξέφραζε εμπιστοσύνη στον Trump, σε σύγκριση με το 79% που δήλωσε ότι είχε εμπιστοσύνη στον Ομπάμα το 2016. Και η πτώση της εποχής του Trump δεν περιορίζεται στην Ευρώπη: Στις 24 χώρες που ερευνήθηκαν κατά την διάρκεια των δύο τελευταίων ετών της προεδρίας του Ομπάμα, ένας μέσος όρος 74% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι είχαν εμπιστοσύνη στον Ομπάμα ότι θα κάνει το σωστό στις παγκόσμιες υποθέσεις. Κοιτάζοντας τις ίδιες 24 χώρες, μόλις το 31% δήλωσε το ίδιο σχετικά με τον Trump το 2019. Το μέσο ποσοστό (που σημαίνει ότι οι μισές χώρες ήταν πάνω από το ποσοστό αυτό και οι άλλες μισές ήταν κάτω) με θετική γνώμη των Ηνωμένων Πολιτειών μειώθηκε από 64% στο 53% κατά το ίδιο χρονικό διάστημα.

Οι ανησυχίες που καθοδηγούν τις αρνητικές παγκόσμιες τάσεις απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι διαφορετικές τώρα από ό, τι κατά την διάρκεια της προεδρίας του Μπους. Όταν ο αντι-αμερικανισμός έφτασε στο κορυφαίο σημείο του κατά την διάρκεια της κυβέρνησης Μπους, οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούνταν ως μια ανεξέλεγκτη υπερδύναμη, που επιδίωκε μονομερώς τα συμφέροντά της και χωρίς να περιορίζεται από τους διεθνείς κανόνες και θεσμούς των οποίων είχε διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην οικοδόμησή τους. Στην εποχή του Trump, αντιθέτως, οι επικριτές ανησυχούν λιγότερο για την άσκηση της απαράμιλλης δύναμης των ΗΠΑ απ' όσο για μια υποχώρηση των ΗΠΑ -τόσο από την παγκόσμια ηγεσία όσο και από την φιλελεύθερη δημοκρατία.

Κλονισμένες από τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης του 2007-08, εξαντλημένες από τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν και αμφισβητημένες από την «άνοδο των υπόλοιπων», οι Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα θεωρούνται ευρέως ως ξεθωριασμένος πρώην ηγεμόνας, άσχετος με τις παγκόσμιες προκλήσεις και που κινδυνεύει να επισκιαστεί από την Κίνα. Σε μια εποχή άγχους για την φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη που τρίζει, μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου θέλει αμερικανική δέσμευση και ηγεσία -αλλά αντί γι’ αυτό βλέπει τις Ηνωμένες Πολιτείες να στρέφονται προς το εσωτερικό τους.

Έχουν περάσει οι ημέρες όταν οι επικριτές επιτίθεντο στις Ηνωμένες Πολιτείες για το ότι προσπαθούσαν να γίνουν οι αστυνομικοί του κόσμου. Τώρα ανησυχούν για μια αποσυνδεδεμένη υπερδύναμη που σκέπτεται μόνο το «Πρώτα η Αμερική».

ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΛΕΒΙΑΘΑΝ;

Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι απόψεις για τις Ηνωμένες Πολιτείες -θετικές και αρνητικές- διαμορφώθηκαν από τις αντιλήψεις για την ισχύ των ΗΠΑ και για τους τρόπους με τους οποίους αυτή ασκήθηκε. Το 1947, ο Βρετανός ακαδημαϊκός και πολιτικός Harold Laski παρατήρησε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «αντιμετωπίζουν τον κόσμο με την στάση ενός κολοσσού˙ ούτε η Ρώμη στην κορύφωση της ισχύος της ούτε η Μεγάλη Βρετανία κατά την περίοδο της οικονομικής υπεροχής της απολάμβαναν μια τόσο άμεση, τόσο βαθιά ή τόσο διαδεδομένη επιρροή». Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποίησαν αυτήν την επιρροή -και ιδιαίτερα την τεράστια στρατιωτική ισχύ τους- με διαφορετικούς τρόπους, προκαλώντας πολύ διαφορετικές αντιδράσεις από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους ανθρώπους στον υπόλοιπο κόσμο.

Η παγκόσμια αντίθεση στην αμερικανική ισχύ έρχεται γενικά σε στιγμές που οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνονταν διατεθειμένες να προβάλλουν στρατιωτική δύναμη με μικρή αυτοσυγκράτηση σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα, ο πόλεμος του Βιετνάμ και η ανάπτυξη πυραύλων μέσου βεληνεκούς στην Γερμανία από τον πρόεδρο Ρόναλντ Ρέιγκαν δημιούργησαν σημαντική αντίθεση. Πιο πρόσφατα, η εισβολή στο Ιράκ προκάλεσε έντονες αντιδράσεις σε όλο τον κόσμο σε μια εποχή που η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ φαινόταν να αντικατοπτρίζει μια πεποίθηση στην Ουάσινγκτον ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να κάνουν ό, τι θέλουν και να αγνοήσουν τις ανησυχίες ακόμη και των στενότερων συμμάχων τους.