Το Brexit είναι μόνο η αρχή

Ήδη, τον Δεκέμβριο, οι βουλευτικές εκλογές στην Βρετανία κατέδειξαν τις μνημειώδεις πολιτικές αλλαγές που επέφερε το Brexit. Ο Τζόνσον διεξήγαγε [προεκλογική] εκστρατεία έναντι ενός καθόλου υποσχόμενου σκηνικού: Σχεδόν δέκα χρόνια περικοπών λιτότητας υπό διαδοχικές κυβερνήσεις των Τόρι, αμφιβολίες για τον φανταχτερό χαρακτήρα του, και αδελφοκτόνες διαιρέσεις στο κόμμα του σχετικά με το Brexit. Ωστόσο, οι Τόρι κέρδισαν τη μεγαλύτερη κοινοβουλευτική πλειοψηφία τους από το 1987 και το υψηλότερο ποσοστό ψήφων τους από το 1979. Υπό τον Τζέρεμι Κόρμπιν, το Εργατικό Κόμμα, αντίθετα, κέρδισε τον μικρότερο αριθμό εδρών από το 1935 και υπέστη την τέταρτη διαδοχική ήττα του. Το κόμμα που ανέμιζε την σημαία του «εντός» με τον πιο παθιασμένο τρόπο, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, έχασε την έδρα του ηγέτη του και επέστρεψε με μόλις λίγους βουλευτές που χωράνε σε δύο ταξί του Λονδίνου.

Ο Johnson πιθανώς οφείλει τη νίκη του στο επικεντρωμένο μήνυμά του. Επανέλαβε, με μεγάλη πειθαρχία, το υπερβολικά αόριστο σύνθημα «Να κάνουμε το Brexit να συμβεί» ("Get Brexit done") του Συντηρητικού Κόμματος. Ο Corbyn, εν τω μεταξύ, με επιμονή απέφευγε να πάρει θέση για το Brexit, θυμώνοντας τόσο τους υπέρ του «εκτός» όσο και τους υπέρ του «εντός». (Οι Εργατικοί προσέφεραν επίσης μια πλειάδα από πολιτικές υποσχέσεις και ήταν διχασμένοι σχετικά με ισχυρισμούς περί αντισημιτισμού μέσα στις τάξεις τους). Ο Johnson αντιλαμβανόταν περαιτέρω την ελκυστικότητα του «ενός έθνους συντηρητισμού» (one-nation conservatism), συνδυάζοντας τον παραδοσιακό εθνικισμό του ανεμίσματος της Union Jack [στμ: της σημαίας του Ηνωμένου Βασιλείου] με μια δέσμευση για κοινωνική υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας. Οι Tories στόχευαν επιθετικά τις περιοχές βαριάς βιομηχανίας της βόρειας Αγγλίας που ψήφισαν «εκτός», την παραδοσιακή καρδιά του Εργατικού Κόμματος, με υποσχέσεις να τερματίσουν την λιτότητα και να μοιράσουν χρήματα. Επικράτησαν σε πολλές από αυτές τις περιοχές.

Προς το παρόν, με μια σημαντική πλειοψηφία, με υπογεγραμμένη μια συμφωνία αποχώρησης με τις Βρυξέλλες, και με τα κόμματα της αντιπολίτευσης απογοητευμένα και περισπασμένα από εσωτερικούς ανταγωνισμούς ηγεσίας, η κυβέρνηση των Συντηρητικών απολαμβάνει σε μεγάλο βαθμό απεριόριστη εξουσία στο Westminster. Η επιτυχία αυτή μπορεί να ξεθωριάσει μόλις οι Εργατικοί και οι Φιλελεύθεροι Δημοκρατικοί ξεπεράσουν το σοκ των εκλογικών πληγμάτων τους και τακτοποιηθούν με νέους ηγέτες -αλλά μπορεί επίσης να προμηνύσει μια διαρκή πολιτική επανευθυγράμμιση γύρω από βαθιές πολιτισμικές διαιρέσεις μεταξύ των νέων και των ηλικιωμένων, και του βορρά και του νότου της χώρας.

Μετά την σαρωτική [νίκη] των Tory, ο Johnson αναγνώρισε ότι πολλοί ψηφοφόροι των Εργατικών υπέρ του «εκτός» είχαν «δανείσει» την ψήφο τους με βάση την δέσμευσή του να «κάνει το Brexit να συμβεί», με ορισμένες εκλογικές περιφέρειες να αλλάζουν πλευρά για πρώτη φορά σε μια γενιά. Το αν μπορεί [ο Johnson] να τις μετατρέψει σε οχυρά εξαρτάται, εν μέρει, από την επιτυχία ή την αποτυχία του στοιχήματος του ενός-έθνους συντηρητισμού (one-nation Toryism). Η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί περισσότερες δημόσιες δαπάνες στην βόρεια Αγγλία, ειδικά στα νοσοκομεία, την τριτοβάθμια εκπαίδευση και τους σιδηροδρόμους. Αλλά αυτές οι επενδύσεις θα χρειαστούν πολλά χρόνια, ακόμα και δεκαετίες, για να φέρουν ορατά αποτελέσματα, και εν τω μεταξύ πολλές πόλεις στον βορρά αντιμετωπίζουν κενά δαπανών.

Ακόμη και αν οι δημόσιες επενδύσεις βελτιώσουν τελικά τις συνθήκες διαβίωσης στις υποβαθμισμένες περιοχές στον βορρά, δεν θα κάνουν τίποτα για να αντιμετωπίσουν τα πολιτιστικά ρήγματα που κατηύθυναν την ψηφοφορία για το Brexit στην περιοχή αυτή όσο και αλλού στην χώρα. Οι βαθιές διαιρέσεις μεταξύ κοσμοπολιτών φιλελευθέρων και κοινωνικών συντηρητικών θα επιμείνουν, με τη μια πλευρά να αγκαλιάζει την παγκοσμιοποίηση, την πολυπολιτισμικότητα και το άνοιγμα προς την κοινωνική αλλαγή, ενώ η άλλη θα υποχωρεί στον εθνικισμό, την ξενοφοβία και την δυσαρέσκεια για την απώλεια των παραδοσιακών αξιών (μια σύγκρουση που είναι εν μέρει γενεαλογική, και [μια σύγκρουση] που έχει εντυπωσιακές ομοιότητες με τις συζητήσεις στην σύγχρονη αμερικανική πολιτική). Αυτοί οι πολιτιστικοί πόλεμοι μπορεί τελικά να ωφελήσουν τον Johnson, αλλά αυτό δεν είναι δεδομένο. Αν οι υποσχέσεις εκείνων που είναι υπέρ του Brexit αποτύχουν να υλοποιηθούν και η ισχύς, η ευημερία και το κύρος του Ηνωμένου Βασιλείου υποφέρουν, οι άνθρωποι μπορεί να απογοητευθούν από την κυβέρνηση. Και αν, με το Brexit να έχει συμβεί, η μανία των τελευταίων ετών υποχωρήσει και η πολιτική ατζέντα μετατοπιστεί στις παραδοσιακές ανησυχίες για το «ψωμί και το βούτυρο», όπως η υγειονομική περίθαλψη και τα σχολεία, τα κόμματα της αντιπολίτευσης, και ιδιαίτερα οι Εργατικοί, ίσως να ξανακερδίσουν υποστήριξη στις βασικές [εκλογικές] περιφέρειές τους. Σε αυτό το σενάριο, οι εκλογές του Δεκεμβρίου μπορεί να αποδειχθεί ότι αποτελούν μια εφ’ άπαξ παρέκκλιση και όχι τον προάγγελο μιας μακροχρόνιας λαϊκιστικής επανευθυγράμμισης.

ΜΙΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΝΑΚΩΧΗ

Η υπογραφή της συμφωνίας αποχώρησης στις 24 Ιανουαρίου ήταν «μια φανταστική στιγμή, η οποία τελικά αποδίδει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του 2016 και φέρνει τέλος σε πάρα πολλά χρόνια διαφωνιών και διαιρέσεων», ανέφερε ο Τζόνσον. Ο εμφύλιος πόλεμος του Brexit μάλιστα έχει σταματήσει, τουλάχιστον προς το παρόν. Το αν η εκεχειρία θα κρατήσει είναι άλλο θέμα. Οι περισσότεροι υπέρ του «εντός», κοιτάζοντας στην άβυσσο της εκλογικής ήττας, έχουν προχωρήσει από την άρνηση στην θλίψη. Μπορεί ακόμα να στραφούν στον θυμό, εάν οι πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις της εγκατάλειψης της ΕΕ είναι τόσο καταστροφικές όσο προβλέπουν ορισμένοι.