Δικτάτορες με προβλήματα

Η κατήφεια για την κατάσταση της δημοκρατίας διαπερνά την Ουάσινγκτον και άλλες Δυτικές πρωτεύουσες. Ανήσυχοι, ανασφαλείς και αποξενωμένοι πολίτες σε πολλές δημοκρατίες αμφισβητούν τους ηγέτες τους στους δρόμους, εκλέγουν αντιφιλελεύθερους δημαγωγούς ή απλά απορρίπτουν όλες τις πολιτικές επιλογές που έχουν στην διάθεσή τους. Εν τω μεταξύ, η Κίνα, η Ρωσία και πολλές άλλες αυταρχικές δυνάμεις γίνονται όλο και περισσότερο θεληματικές [2] και με αυτοπεποίθηση, υποστηρίζοντας ότι η εποχή της δημοκρατίας έχει περάσει και εργαζόμενες για να ενισχύσουν συναδέλφους τους αυταρχικούς.

Αντιπολιτευτικές διαμαρτυρίες στο Αλγέρι, στην Αλγερία, τον Απρίλιο του 2019. Ramzi Boudina / Reuters
----------------------------------------------------------------

Ωστόσο, όλη αυτή η προσοχή στην παρακμή της δημοκρατίας έχει επισκιάσει μια ιστορία που είναι εξίσου σημαντική: Πολλοί αυταρχικοί, δικτάτορες και άλλοι μη δημοκρατικοί ηγέτες έχουν επίσης προβλήματα. Ακριβώς όπως οι ομόλογοί τους στις ελεύθερες χώρες, πολλοί πολίτες σε μη-δημοκρατίες είναι βαθύτατα απογοητευμένοι [3] από τα πολιτικά τους συστήματα και έχουν δράσει τα τελευταία χρόνια για αυτή την δυστυχία τους με το να αμφισβητούν όσους βρίσκονται στην εξουσία. Επομένως, η κεντρική πολιτική δυναμική της τρέχουσας εποχής δεν είναι η σταδιακή επισκίαση της δημοκρατίας από τον αυταρχισμό. Είναι μάλλον η αυξανόμενη δυσκολία των πολιτικών ελίτ σε όλα τα είδη καθεστώτων να ικανοποιούν τις απαιτήσεις των πολιτών τους.

Αυτό στο οποίο ο κόσμος γίνεται μάρτυρας είναι λιγότερο μια κρίση της δημοκρατίας παρά μια ευρύτερη κρίση διακυβέρνησης [4]. Το πιθανό αποτέλεσμα είναι η αύξηση της πολιτικής ρευστότητας σε όλα τα είδη των πολιτικών συστημάτων. Ανεξάρτητα από το είδος του καθεστώτος στο οποίο ηγούνται, μόνο εκείνοι οι ηγέτες που παίρνουν στα σοβαρά την ανταπόκριση και την λογοδοσία θα επιβιώσουν˙ όσοι δεν το κάνουν, θα δουν την λαβή τους [στην εξουσία] να παραπαίει.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΥΚΟΛΟ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΚΑΚΟΣ

Τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε ένα αξιοθαύμαστο κύμα αναταραχών που ώθησε έναν αριθμό από αυταρχικούς ηγέτες να παραιτηθούν υπό πίεση. Στην Αιθιοπία [5], οι διαμαρτυρίες που ξεκίνησαν το 2015 σχετικά με την οικονομική περιθωριοποίηση της εθνοτικής ομάδας Oromo τελικά επεκτάθηκαν σε ευρύτερες απαιτήσεις για ενισχυμένα πολιτικά δικαιώματα. Οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν και, το 2018, το κυβερνών καθεστώς -το οποίο οι συμπαθούντες παρατηρητές ανέφεραν από παλιά ως ένα παράδειγμα για το πώς ένα αναπτυξιακής νοοτροπίας αυταρχικό κράτος μπορούσε να προσφέρει στους υπηκόους του- τελικά έπεσε. Ο νέος πρωθυπουργός Abiy Ahmed [6] έχει εφαρμόσει ένα κύμα φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων που περιλαμβάνουν την αποκατάσταση της πρόσβασης σε αποκλεισμένους ιστότοπους, την συγκρότηση συμβουλίων για την αναθεώρηση περιοριστικών νόμων, την απελευθέρωση χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων, και τον διορισμό γυναικών σε περισσότερες από τις μισές θέσεις στο υπουργικό συμβούλιό του.

Το 2018 στο Σουδάν, μεγάλες διαδηλώσεις [7] -που πυροδοτήθηκαν από αυξήσεις στην τιμή του ψωμιού και των καυσίμων και στην συνέχεια συντηρήθηκαν από την δημόσια κόπωση με την διαφθορά και την πολιτική στασιμότητα- τελικά οδήγησαν στην παραίτηση του προέδρου Omar al-Bashir, 1989. Οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν ακόμη και μετά την αποχώρηση του Μπασίρ [8], καταλήγοντας τελικά σε μια συμφωνία μεταξύ των ηγετών των στρατιωτικών και των διαδηλωτών για να μοιραστούν την εξουσία μέχρι τις εκλογές του 2022.

Τέτοιες εξελίξεις δεν περιορίστηκαν στην υποσαχάρια Αφρική. Στην Αρμενία, για παράδειγμα, η εκτεταμένη δημόσια δυσαρέσκεια για την διαφθορά και την κακή διακυβέρνηση οδήγησε σε ευρείες δημόσιες διαμαρτυρίες το 2018 που τελικά ανέτρεψαν τον πρόεδρο Serzh Sargsyan [9], ο οποίος προσπάθησε να παρατείνει την θητεία του μέσω πολιτικών μηχανορραφιών. Η απομάκρυνσή του διέκοψε ένα μακρόχρονο «ήπιο αυταρχικό» σύστημα στο οποίο μια ομάδα πολιτικών ελίτ κυριαρχούσε στην χώρα για περίπου δύο δεκαετίες, εν μέρει με την χειραγώγηση του εκλογικού συστήματος. Μια νέα κυβέρνηση υπό την ηγεσία ενός πρώην ηγέτη της αντιπολίτευσης, του Nikol Pashinyan, ξεκίνησε μια σειρά δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την αύξηση της λογοδοσίας και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Πέρυσι, ο πρόεδρος της Βολιβίας, Evo Morales [10], προσπάθησε να χειραγωγήσει τις εκλογές και να κερδίσει μια πρωτοφανή τέταρτη θητεία, προκαλώντας διαδεδομένες διαμαρτυρίες και μια αντίδραση από τον στρατό, γεγονός που με την σειρά του οδήγησε στην παραίτησή του και την φυγή του από την χώρα. Οι εκλογές τον Μάιο πιθανότατα θα ξεκαθαρίσουν εάν η οργή για τις υπερβάσεις του Μοράλες μπορεί να μεταφραστεί σε μια επιστροφή στον δημοκρατικό πλουραλισμό.

Στην Αλγερία πέρυσι, οι διαδηλώσεις ανέτρεψαν τον πρόεδρο Abdelaziz Bouteflika [11] από το αξίωμά του μετά από 20 χρόνια δικτατορικής διακυβέρνησης. Παρόλο που το υποστηριζόμενο από τον στρατό καθεστώς παραμένει στην εξουσία, το κίνημα διαμαρτυρίας έχει επιδείξει αξιόλογη αντοχή στο να συνεχίζει να απαιτεί θεμελιώδεις αλλαγές. Και σε πολλές άλλες μη-δημοκρατικές χώρες, όπως η Αϊτή, η Ιορδανία, η Νικαράγουα, η Ρωσία, το Τόγκο και η Βενεζουέλα, σημαντικές διαμαρτυρίες έχουν κλονίσει τους κατόχους της εξουσίας, ακόμη και αν δεν τους έχουν ανατρέψει.