Όταν η πανδημία χτυπήσει τους πιο ευάλωτους

Φανταστείτε ότι σχεδόν όλα τα σχετικά με την συνεχιζόμενη ανταπόκριση των Ηνωμένων Πολιτειών στην COVID-19, την ασθένεια που προκαλείται από τον νέο κορωνοϊό, πηγαίνουν στραβά. Ότι οι ελλείψεις του τεστ κιτ εξακολουθούν να επιμένουν για μήνες. Ότι η χώρα αποτυγχάνει τελικά να ενισχύσει την χωρητικότητα των νοσοκομείων και των μονάδων εντατικής θεραπείας και να επεκτείνει την προσφορά προστατευτικών μασκών προσώπου, γαντιών και αναπνευστήρων. Ότι ένα ήδη πιεσμένο σύστημα υγείας αποδεικνύεται ανίκανο να ανιχνεύσει, να απομονώσει και να βάλει [τα κρούσματα] σε καραντίνα. Ότι οι απλοί πολίτες αποτυγχάνουν να απομονωθούν ο ένας από τον άλλο και ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις παραμένουν ανοικτές.

Τώρα, φανταστείτε τα όλα αυτά, απλώς μερικές τάξεις μεγέθους χειρότερα. Για πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, ένα τέτοιο σενάριο δεν είναι ζήτημα θεωρητικολογίας. Είναι ένα πιθανό μέλλον, αν όχι μια επικείμενη πραγματικότητα.

Προετοιμασίες για την ταφή ενός θύματος COVID-19 στην Abbottabad, στο Πακιστάν, τον Μάρτιο του 2020. Sultan Mehmood / Reuters
----------------------------------------------------------------

Η νέα πανδημία του κορωνοϊού άρχισε κυρίως σε ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες θεωρητικά είναι καλύτερα εξοπλισμένες για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της -είτε είναι η Κίνα, η Νότια Κορέα, η Σιγκαπούρη ή η Ιταλία. Παρόλο που και αυτά τα έθνη αγωνίζονται να την αντιμετωπίσουν, απολαμβάνουν σχετική ευημερία, ισχυρούς θεσμούς και πολιτικά συστήματα, και αρκετά αποτελεσματικά υγειονομικά συστήματα σύμφωνα με τα παγκόσμια πρότυπα. Αν οτιδήποτε που προσεγγίζει ετούτο που έχει χτυπήσει τα έθνη αυτά πρόκειται να προσβάλλει φτωχότερα ή εμπόλεμα έθνη, τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι συντριπτικά. Αυτή η στιγμή, δυστυχώς, μπορεί να μην είναι πολύ μακριά: Η Ινδία, το Πακιστάν, η Βραζιλία, η Βενεζουέλα, η Αργεντινή, η Νιγηρία και η Νότια Αφρική έχουν εκατοντάδες, μερικές φορές χιλιάδες, κρούσματα. Και όπως έδειξε η εμπειρία πολλών σημερινών καυτών σημείων COVID-19, μόνο μια μικρή απόσταση μπορεί να χωρίζει τις σταλαγματιές από τις πλημμύρες.

ΕΤΟΙΜΑΣΤΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΚΡΟΥΣΗ

Ως τώρα, δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό η ασθένεια έχει εξαπλωθεί στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, καθώς αυτές δεν ελέγχονται επί του παρόντος επαρκώς, αν όχι καθόλου, για την παρουσία του ιού. Ίσως πολλές από αυτές θα γλιτώσουν από μια μεγάλη επιδημία, παρόλο που δεν υπάρχει ακόμη αξιόπιστο επιστημονικό σκεπτικό για το γιατί αυτό μπορεί να συμβεί. Ο ιός μπορεί να είναι εξαιρετικά εποχικός και λιγότερο μεταδοτικός σε πιο υγρά, θερμότερα κλίματα, αλλά μέχρι στιγμής υπάρχουν λίγα στοιχεία για να υποστηριχθεί κάτι τέτοιο. Η εποχικότητα είναι χαρακτηριστικό των καθιερωμένων ιών, στους οποίους οι άνθρωποι είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν τουλάχιστον μερική ασυλία. Αυτό συμβαίνει επειδή σε ένα περιβάλλον όπου ο πληθυσμός είναι ήδη κάπως ανοσοποιημένος, οι μεταβολές της θερμοκρασίας και της υγρασίας είναι πολύ πιθανότερο να επηρεάσουν την ικανότητα του ιού να εξαπλωθεί. Αλλά στην περίπτωση του νέου κορωνοϊού, αυτή η μερική ανοσία εξακολουθεί να λείπει εξ ολοκλήρου. Η Σιγκαπούρη, παρά το σταθερά θερμότερο και πιο υγρό κλίμα της, ήταν μια από τις πρώτες χώρες που επηρεάστηκαν. Οποιαδήποτε επίδραση μπορεί να έχει ο καιρός στον κορωνοϊό πιθανόν να είναι μέτρια στην καλύτερη περίπτωση, καθυστερώντας την καταστροφή αντί να την αποτρέψει.

Οι γνωστοί παράγοντες κινδύνου COVID-19, όπως η παχυσαρκία, οι καρδιαγγειακές παθήσεις ή η υπέρταση, επικρατούν περισσότερο στις χώρες υψηλού εισοδήματος. Οι ηλικιωμένοι πληθυσμοί είναι επίσης πιο πιθανό να υποφέρουν από τις χειρότερες συνέπειες της νόσου, ενώ πολλές αναπτυσσόμενες χώρες κλίνουν προς τους νεότερους [πληθυσμούς]. Μαζί, αυτά τα δεδομένα θα μπορούσαν να σημαίνουν ότι ο ιός θα χτυπήσει λιγότερο σκληρά τις χώρες με χαμηλότερα εισοδήματα. Πάντως, κάθε πιθανό όφελος θα είναι μικρό: Η παχυσαρκία και οι καρδιαγγειακές παθήσεις εξακολουθούν να είναι διαδεδομένες στις φτωχότερες χώρες, οι πληθυσμοί των οποίων πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν ορισμένα άλλα προβλήματα υγείας και περιβαλλοντικές συνθήκες που επιδεινώνουν την θνησιμότητα του ιού, από τον χρόνιο υποσιτισμό μέχρι τον ιό HIV/AIDS, την φυματίωση, το κάπνισμα, και την κακή ποιότητα του αέρα. Και ακόμη και οι νεαροί διατρέχουν κάποιο κίνδυνο: Η [ασθένεια] COVID-19 μπορεί να είναι θανατηφόρα σε άτομα στην ηλικία των 20, ειδικά όταν λείπει επείγουσα ιατρική περίθαλψη.

Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι η COVID-19 θα πλήξει σχεδόν σίγουρα τις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι τρέχοντες χαμηλοί αριθμοί οφείλονται είτε σε έλλειψη ανίχνευσης είτε σε χρονική υστέρηση μεταξύ του πότε πρωτο-εξαπλώθηκε ο ιός και του πότε άρχισε να εκδηλώνεται. Όταν θα χτυπήσει όντως, θα το κάνει με εκδικητικότητα, καθώς αυτές οι χώρες συνδυάζουν όλους τους πιο ισχυρούς παράγοντες κινδύνου. Οι βασικές τους υγειονομικές υποδομές είναι ανεπαρκείς. Έχουν συχνά έλλειψη καθαρού τρεχούμενου νερού. Έχουν επίσης υψηλή πυκνότητα πληθυσμού και δομές οικογενειακής συγκατοίκησης που θα εμποδίσουν την φυσική αποστασιοποίηση. Και όταν οι εργαζόμενοι εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από τον μισθό τους για να επιβιώσουν και η κυβέρνηση δεν μπορεί να αντέξει να καλύψει την διαφορά, το κόστος του κλεισίματος των επιχειρήσεων γίνεται αδιανόητο. Όπως επισήμανε ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας, Abiy Ahmed [1], στους Financial Times, ακόμη και μια σύντομη διακοπή της φύτευσης ή της συγκομιδής θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες για τον εφοδιασμό της χώρας του με τρόφιμα. Όλα αυτά αναπόφευκτα θα ενισχυθούν από την δραματική παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση που αναμένεται και η οποία θα πλήξει τα πιο εύθραυστα κράτη, και θα βλάψει περαιτέρω τις αντοχές τους.