Τα πανεπιστήμια καλύπτουν το κενό

Μια από τις πολυάριθμες αποθαρρυντικές πτυχές της πανδημίας του καινοφανούς κορωνοϊού ήταν η σχεδόν πλήρης απουσία διεθνών θεσμών στην διαμόρφωση μιας απάντησης σε αυτή την παγκόσμια κρίση. Η Ομάδα των Επτά (G-7) κορυφαίων βιομηχανικών χωρών δεν μπόρεσε να συμφωνήσει [2] σε μια κοινή δήλωση, πολλώ δε μάλλον σε κοινή δράση, και η Ομάδα των 20 (G-20) μπόρεσε να συμφωνήσει μόνο στο ότι το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και σοβαρό. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έχει σιωπήσει, παρά τις εκκλήσεις του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, για μια συντονισμένη παγκόσμια απάντηση. Η ασθένεια, όπως και άλλες σοβαρές απειλές για τον κόσμο σήμερα, δεν σέβεται τα εθνικά σύνορα. Ωστόσο, η απάντηση σε αυτή την πανδημία τείνει να είναι εθνικιστική. Ο μόνος διεθνής οργανισμός που έχει φανεί καθ' όλη την διάρκεια της κρίσης, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, έχει όλο και περισσότερο περιθωριοποιηθεί [3], οι προσπάθειές του παρακωλύονται από την χρόνια υποχρηματοδότηση και την έλλειψη εκτελεστικής εξουσίας.

Μια γυναίκα φορά προστατευτική μάσκα προσώπου στην Οξφόρδη, στην Αγγλία, τον Μάρτιο του 2020. Eddie Keogh / Reuters
----------------------------------------------------------------------

Η ίδια η πανδημία του κορωνοϊού αντικατοπτρίζει την αποτυχία των διεθνών θεσμών καθώς και των εθνικών κυβερνήσεων. Πολλές προειδοποιήσεις προηγήθηκαν της επιδημίας στην Κίνα στα τέλη του 2019. Η επιδημία SARS [4] του 2002 και του 2003 πιστεύεται ότι προήλθε από μια κινεζική αγορά νωπών προϊόντων και ζώντων ζώων [5]. Ωστόσο, οι αγορές αυτές συνέχισαν να λειτουργούν εκεί και σε άλλες χώρες και υπάρχουν κάποια στοιχεία [6] ότι η επιδημία του νέου κορωνοϊού μπορεί να έχει ξεκινήσει επίσης από μια τέτοια αγορά. Η επιδημία Ebola την περίοδο 2013-16 θα έπρεπε να χρησιμεύσει ως μια ακόμα προειδοποίηση. Όμως, δεδομένου ότι όλοι -εκτός από έναν- οι πάνω από 11.000 άνθρωποι που έχασαν την ζωή τους κατά την διάρκεια της κρίσης το έπαθαν στην Δυτική Αφρική, τα πλούσια Δυτικά έθνη αγνόησαν σε μεγάλο βαθμό τα διδάγματα –με το κυριότερο εξ αυτών ότι η διεθνής συνεργασία είναι απαραίτητη για την συγκράτηση των λοιμωδών νόσων.

Ορισμένα έθνη απέφευγαν τελείως την πολυμέρεια. Μετά από δεκαετίες ανερχόμενης ανισότητας, δυσαρεστημένοι ψηφοφόροι σε δεκάδες χώρες έχουν εκλέξει λαϊκιστές ηγέτες [7] τα τελευταία χρόνια. Μόλις βρέθηκαν στην εξουσία, αυτοί οι ηγέτες στράφηκαν προς το εσωτερικό, αγνόησαν διεθνείς υποχρεώσεις και προσπάθησαν να άρουν τους περιορισμούς που επέβαλαν τα διεθνή θεσμικά όργανα. Αν και η αντιμετώπιση του κορωνοϊού απαιτεί διεθνή συνεργασία, οι μηχανισμοί για την επίτευξή της έχουν αποδυναμωθεί συστηματικά -και υπάρχουν ενδείξεις ότι η πανδημία ενισχύει [8] αυτή την εθνικιστική τάση.

Πολύ χαμηλότερα από την υψηλή πολιτική των διεθνών σχέσεων, άλλοι παγκόσμιοι θεσμοί βρίσκονται στα χαρακώματα δουλεύοντας για να βρουν ένα εμβόλιο, να αναπτύξουν θεραπευτικά, και να επιταχύνουν τη μαζική παραγωγή, έτσι ώστε οι αποτελεσματικές θεραπείες να μπορούν να διανεμηθούν όσο το δυνατόν ευρύτερα και όσο το δυνατόν πιο δίκαια. Καθώς οι πολιτικοί ηγέτες σε όλο τον κόσμο έχουν οχυρώσει τα σύνορά τους και έχουν θεσπίσει νέους εμπορικούς περιορισμούς για να συσσωρεύσουν σωτήριες ιατρικές προμήθειες, αυτά τα ιδρύματα έχουν υιοθετήσει πρωτοφανή επίπεδα συνεργασίας με τους ομολόγους τους από όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του αναπτυσσόμενου κόσμου. Αυτά τα ιδρύματα είναι, φυσικά, πανεπιστήμια.

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΕΝΟ

Στα πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο, διεθνείς ομάδες ερευνητών εργάζονται όλο το εικοσιτετράωρο για να βρουν μια θεραπεία και να μετριάσουν τον αντίκτυπο της COVID-19, της ασθένειας που προκαλείται από τον νέο κορωνοϊό. Κατά την διάρκεια αυτής της εποχής της παγκόσμιας ανάγκης, αυτοί οι επιστήμονες και οι ακαδημαϊκοί έχουν γίνει όλο και περισσότερο συνδεδεμένοι και αλληλεξαρτώμενοι, αγνοώντας παραδοσιακές ανησυχίες όπως ο ακαδημαϊκός έπαινος. Μοιράζονται δεδομένα και συνεργάζονται πέρα από τα εθνικά σύνορα με εξαιρετικούς νέους τρόπους. Μπορώ να μιλήσω άμεσα μόνο για το έργο του πανεπιστημίου μου, του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Αλλά οι προσπάθειες των ερευνητών μας βοηθούνται και ενημερώνονται από το έργο πολλών άλλων, χιλιάδες μίλια μακριά από τους μεσαιωνικούς δρόμους της Οξφόρδης.

Στο Ινστιτούτο Jenner της Οξφόρδης, ένα από τα μεγαλύτερα ακαδημαϊκά κέντρα για την έρευνα εμβολίων στον κόσμο, μια ομάδα με επικεφαλής την Sarah Gilbert έχει εντοπίσει ένα υποψήφιο μη αναπαραγόμενο ιικό ενδεικτικό εμβόλιο και έχει ως στόχο την αποτελεσματικότητα στον άνθρωπο μέχρι τα τέλη Ιουνίου˙ η πρόσληψη εθελοντών για δοκιμές σε ανθρώπους είναι ήδη σε εξέλιξη και οι ανθρώπινες δοκιμές θα ξεκινήσουν από τις 22 Απριλίου. Η ανάπτυξη εμβολίων είναι μια πολύ αργή διαδικασία [9] και η ταχύτητα με την οποία η Gilbert και οι συνάδελφοί της έχουν δημιουργήσει ένα βιώσιμο υποψήφιο [εμβόλιο] θα ήταν πιθανόν αδύνατη αν δεν υπήρχε η υποστήριξη μιας ευρείας διεθνούς προσπάθειας: Το εμβόλιο δοκιμάζεται ταυτόχρονα [10] σε ζωικά μοντέλα από τα Rocky Mountain Laboratories στις Ηνωμένες Πολιτείες και από τον Οργανισμό Επιστημονικής και Βιομηχανικής Έρευνας της Κοινοπολιτείας (Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation) στην Αυστραλία. Υπάρχουν σχέδια για παραγωγή μεγάλης κλίμακας στην Ιταλία, την Ινδία και την Κίνα.

Κατά την διάρκεια επιδημιών στο παρελθόν, οι καθυστερήσεις στην δημοσίευση και την διάδοση των κλινικών δεδομένων εμπόδισαν τις προσπάθειες αντίδρασης. Ο ειδικός στις μολυσματικές νόσους, Peter Horby, ο οποίος ηγείτο του έργου της Οξφόρδης στην απόκριση στο SARS και τον Ebola, αναγνώρισε από νωρίς ότι η ανοιχτή ανταλλαγή δεδομένων θα ήταν ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό της επιδημίας του νέου κορωνοϊού. Η ομάδα του συνεργάζεται με την Κινεζική Ακαδημία Ιατρικών Επιστημών και το Κινεζικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων από τις αρχές Ιανουαρίου. Εκτός από την διεξαγωγή κλινικών δοκιμών για να δοκιμαστεί η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου λοπιναβίρης-ριτοναβίρης (lopinavir-ritonavir) και της στεροειδούς δεξαμεθαζόνης (steroid dexamethasone) στην θεραπεία ασθενών με COVID-19, ο Horby έχει καταβάλει προσπάθειες για την δημιουργία μιας διεθνούς πηγής [11] για την διευκόλυνση της ταχείας συλλογής και κατανομής των τυποποιημένων κλινικών δεδομένων, καθώς και μια δωρεάν εργαλειοθήκη πηγών κλινικής έρευνας που διατίθεται σε όσους μελετούν την επιδημία του νέου κορωνοϊού.

Η COVID-19 ΣΤΙΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ

Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες πλούσιες χώρες έχουν αφιερώσει τεράστια ποσά για την άμβλυνση των επιπτώσεων της πανδημίας στους πληθυσμούς και τις οικονομίες τους, έχουν δεσμεύσει μόνο γελοιωδώς μικρά ποσά για τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Παρόλο που οι αφρικανικές χώρες δεν έχουν ακόμη αναφέρει μεγάλους αριθμούς επιβεβαιωμένων κρουσμάτων, αυτό είναι πιθανό να συμβαίνει επειδή δεν διαθέτουν τα μέσα για να κάνουν τα τεστ˙ τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψής τους είναι σοβαρά υποχρηματοδοτημένα στις καλύτερες των περιπτώσεων.

Είναι ακριβώς σε εποχές όπως αυτή που χρειάζονται ισχυροί διεθνείς θεσμοί για να μοιραστούν πληροφορίες, να επιμείνουν σε αξιόπιστα δεδομένα, και να διασφαλίσουν ότι οι φτωχότερες χώρες και οι πληθυσμοί τους δεν θα ξεχαστούν στην βιασύνη για μια αποτελεσματική αντίδραση. Αλλά εν τη απουσία τους, τα πανεπιστήμια καλύπτουν το κενό: Μαζί με συναδέλφους από ακαδημαϊκά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο, οι επιστήμονες από την Οξφόρδη συνεργάζονται με τοπικούς μελετητές και ερευνητές δημόσιας υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες, προσπαθώντας να οικοδομήσουν τοπικές δυνατότητες και να αναπτύξουν καλύτερες μεθόδους αντιμετώπισης της απειλής της COVID-19 σε περιβάλλοντα χαμηλών πόρων.

Τα μοτίβα της διάδοσης των μολυσματικών ασθενειών συχνά φαίνονται κάπως διαφορετικά στον αναπτυσσόμενο κόσμο, οπότε η εμπειρία έχει σημασία. Οι ερευνητές της Οξφόρδης έχουν ως βάση το KEMRI-Wellcome Trust Research Programme στο Ναϊρόμπι της Κένυας για πάνω από 25 χρόνια, δουλεύοντας δια μέσω τριών βασικών κόμβων σε αυτή την χώρα και στην Ουγκάντα. Με επικεφαλής τον καθηγητή της Οξφόρδης, Philip Bejon, το KEMRI-Wellcome κάνει τώρα τεστ για COVID-19, βασιζόμενο σε χρόνια εμπειρίας από την ενασχόληση με τον πυρετό της κοιλάδας Rift, τον κίτρινο πυρετό και τον Ebola. Η μακρά ιστορία της δουλειάς τους στην περιοχή έχει δώσει κρίσιμες πληροφορίες για τα μοτίβα επαφής και μετάδοσης: Εάν ένα υγιές αρσενικό σε μια κατοικία στην αγροτική Κένυα βρεθεί θετικό για COVID-19, το πρόγραμμα έχει τα δεδομένα για να προβλέψει με πόσους ανθρώπους θα έχει έρθει σε επαφή. Όπως μου το έθεσε ο Bejon πρόσφατα, «Δεν μπορείς να αποφασίσεις να ξεκινήσεις να κάνεις αυτά τα πράγματα όταν χτυπά η κρίση, πρέπει να είσαι ήδη εκεί».

Πολύ λίγες δοκιμές εμβολίων COVID-19 προγραμματίζονται στις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Νότιας Αμερικής. Η ομάδα του KEMRI-Wellcome επιχειρηματολόγησε εντόνως ότι αυτό πρέπει να αλλάξει προκειμένου να δημιουργηθούν αποδείξεις που θα βεβαιώνουν ότι οι ειδικές ανάγκες των φτωχών σε πόρους περιοχών αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά και ότι οι παρεμβάσεις είναι οικονομικά προσιτές και προσαρμόσιμες στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και στους πληθυσμούς στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΠΑΝΔΗΜΙΑ

Πολλοί ειδικοί προειδοποίησαν για την ευαλωτότητα του κόσμου σε μια πανδημία πριν από την επιδημία του κορωνοϊού. Η ομιλία του Μπιλ Γκέιτς στην TED το 2015 [12], στην οποία αντιπαρέβαλε τα τεράστια ποσά που δαπανώνται για την πυρηνική αποτροπή με την μηδαμινή χρηματοδότηση της ετοιμότητας για πανδημία, έχει προβληθεί πάνω από 26 εκατομμύρια φορές. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις προτιμούσαν να βλέπουν την ασφάλεια περισσότερο με στρατιωτικούς όρους, και η παραγωγή ζωτικής σημασίας φαρμακευτικών προϊόντων ανατέθηκε εξωτερικά (outsource) στους πιο φτηνούς προμηθευτές, στο όνομα του ιδιωτικού κέρδους και της δημόσιας οικονομίας. Μόνο ισχυροί διεθνείς οργανισμοί μπορούν να διασφαλίσουν ότι η πανδημία αυτή δεν θα επιδεινώσει τις παγκόσμιες ανισότητες και μπορεί να συγκεντρώσει τους πόρους που απαιτούνται για την αποτελεσματική συγκράτηση των μελλοντικών παγκόσμιων κρίσεων αυτού του είδους. Καθ' όλη την ιστορία, έχουν δημιουργηθεί νέοι διεθνείς οργανισμοί μετά από μεγάλες στρατιωτικές συγκρούσεις ή οικονομικές αναταραχές, με την ελπίδα να αποτραπεί η επανάληψη των καταστροφών. Αυτή δεν θα είναι η τελευταία πανδημία. Με αποτελεσματικότερους διεθνείς θεσμούς, τόσο οι πλούσιες όσο και οι φτωχές χώρες μπορούν να εξασφαλίσουν ότι η επόμενη θα είναι λιγότερο καταστροφική.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2020-04-09/universities-fi...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.ox.ac.uk/about/organisation/university-officers/vice-chancel...
[2] https://www.theguardian.com/world/2020/mar/29/us-awol-from-world-stage-a...
[3] https://www.nytimes.com/2020/03/12/world/coronavirus-world-health-organi...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2020-03-27/past-pandemics-...
[5] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3323155/
[6] https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30183-5/fulltext#%20
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/2019-02-12/educate-liberate
[8] http://www.ft.com/content/644fd920-6cea-11ea-9bca-bf503995cd6f
[9] https://www.newyorker.com/news/news-desk/how-long-will-it-take-to-develo...
[10] https://www.ndm.ox.ac.uk/coronavirus
[11] https://www.tropicalmedicine.ox.ac.uk/news/clinical-research-federation-...
[12] https://www.ted.com/talks/bill_gates_the_next_outbreak_we_re_not_ready?l...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition