Η COVID-19 δελεάζει επίδοξους αυταρχικούς | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η COVID-19 δελεάζει επίδοξους αυταρχικούς

Αλλά η εκμετάλλευση μιας πανδημίας έρχεται με κόστος
Περίληψη: 

Οι αυταρχικοί απαιτούν μια κοινωνία δομημένη γύρω από κάθετους δεσμούς μεταξύ του ηγέτη και του λαού. Η κοινωνική αποστασιοποίηση που απαιτείται από την πανδημία μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα εκτίμηση της πολύτιμης αξίας των οριζόντιων δεσμών που είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία της δημοκρατίας.

Η RUTH BEN-GHIAT είναι καθηγήτρια Ιστορίας και Ιταλικών Σπουδών στο New York University και η συγγραφέας του επερχόμενου βιβλίου με τίτλο Strongmen: From Mussolini to the Present.

Η πανδημία του νέου κορωνοϊού θέτει ένα τεστ αντοχής για τις κοινωνίες – τραβώντας τους ανθρώπους από τις συνήθειές τους και εκθέτοντάς τους στον θάνατο και την διαταραχή, γεννώντας πράξεις αλληλεγγύης και θάρρους καθώς και αποδιοπομπαίους τράγους [1].

Ακριβώς όπως μια τέτοια κρίση αποκαλύπτει τους χαρακτήρες των ατόμων και των κοινωνιών, φωτίζει επίσης τις βασικές αξίες που έχουν οι κυβερνήσεις. Οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης συχνά ωθούν τις κυβερνήσεις να περιορίσουν τις πολιτικές ελευθερίες και να επεκτείνουν τον κεντρικό έλεγχο επί των πόρων. Σε απάντηση στην πανδημία, πολλές κυβερνήσεις επιβάλλουν πλέον υποχρεωτικά lockdown και παρακολουθούν τις μετακινήσεις των ανθρώπων. Οι πολίτες ανά τον κόσμο αναρωτιούνται εάν οι ηγέτες τους λαμβάνουν αυτά τα μέτρα έχοντας κατά νου το κοινό καλό.

06052020-1.jpg

Στρατιώτες επιβάλλουν νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας για την πρόληψη της μόλυνσης από κορωνοϊό στο Σαντιάγο της Χιλής, τον Μάρτιο του 2020. Pablo Sanhueza / Reuters
-----------------------------------------------------------------------------

Το ερώτημα δεν είναι άσκοπο. Η σημερινή πανδημία έρχεται σε μια εποχή που ο αυταρχισμός αυξάνεται. Στην Τουρκία, την Ινδία και αλλού, αυταρχικοί ηγέτες φυλακίζουν δημοσιογράφους, εισαγγελείς και επικριτές˙ κατάσχουν επιχειρήσεις αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων˙ πλουτίζουν τον εαυτό τους και την παρέα τους˙ και γεμίζουν τις κρατικές γραφειοκρατίες με ιδεολόγους και πιστούς.

Αυτές οι συνθήκες συγκλίνουν τώρα με ένα νέο φυσιολογικό, στο οποίο ακόμη και οι ώριμες δημοκρατίες ασκούν αυξημένο έλεγχο στους απλούς πολίτες στο όνομα του περιορισμού της πανδημίας. Οι ηγέτες με αυταρχικές τάσεις απειλούν ήδη την υγεία ορισμένων από αυτές τις δημοκρατίες. Η πανδημία μπορεί να αποδειχθεί η απόλυτη δοκιμασία της ικανότητάς τους να αντέξουν.

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΩΝ ΑΥΤΑΡΧΙΚΩΝ

Η λογοκρισία και η καταστολή καθόρισαν την αρχική αντίδραση της Κίνας, [της χώρας από] όπου προήλθε ο νέος κορωνοϊός. Ο γιατρός της Wuhan, Li Wenliang, προειδοποίησε τους συναδέλφους του για τον νέο ιό στα τέλη Δεκεμβρίου του 2019. Οι κινεζικές Αρχές γρήγορα τον έκαναν να σωπάσει, δηλώνοντας ότι η αλήθεια του [2] αποτελεί «παράνομη συμπεριφορά». Στα μέσα Ιανουαρίου, η κυβέρνηση υποβάθμισε την σοβαρότητα της νόσου, υποστηρίζοντας ότι ήταν «αποτρέψιμη και ελεγχόμενη». Ακολούθησε μια καταστολή του Τύπου. Όπως έγραψε στα τέλη Φεβρουαρίου ο Victor (Lin) Pu, ένας αναλυτής με έδρα την Ταϊβάν [3], ο κύριος στόχος της κινεζικής κυβέρνησης κατά τις πρώτες μέρες της επιδημίας δεν ήταν να περιορίσει τον ιό, αλλά «να διατηρήσει την σταθερότητα του καθεστώτος και τον κοινωνικό έλεγχο».

Για τους αυταρχικούς ηγέτες, η παραμονή στην εξουσία σχεδόν πάντα υπερέχει της ευημερίας του κοινού. Η λογική αυτής της προτεραιότητας οδηγεί πολλά καθεστώτα όχι μόνο στην λογοκρισία πληροφοριών σχετικά με μια κρίση, αλλά και στην εκμετάλλευση των κρίσεων για να αυξήσουν την εξουσία τους. Ο Αδόλφος Χίτλερ χρησιμοποίησε την φωτιά στο Ράιχσταγκ [4] για να εδραιώσει τον έλεγχό του στην γερμανική κυβέρνηση. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετέτρεψε μια απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 [5] σε ευκαιρία να φιμώσει την αντιπολίτευση. Μετά από μια κρίση, μια προσωρινή κατάσταση έκτακτης ανάγκης μπορεί να γίνει το κανονικό -«όχι πλέον η εξαίρεση αλλά ο κανόνας», όπως το έθεσε ο αντιναζιστής φιλόσοφος Walter Benjamin.

Η πανδημία του κορωνοϊού δελεάζει μια τέτοια αντίδραση μεταξύ των αυταρχικών ηγετών. Η Ουγγαρία έχει ήδη ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο. Στις 30 Μαρτίου, ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης [6], φαινομενικά για να βοηθήσει στον περιορισμό του ιού. Κατά την προηγούμενη δεκαετία, ο Όρμπαν είχε ήδη εξημερώσει τα μέσα ενημέρωσης, το δικαστικό σώμα και το ουγγρικό κοινοβούλιο. Η πανδημία ήταν η κρίση που χρειαζόταν για να ολοκληρώσει την αυταρχική του κατάληψη του κράτους. Ο Όρμπαν κυβερνά τώρα με διατάγματα, και μόνον αυτός αποφασίζει πότε μπορεί να λήξει η κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Ο Όρμπαν απλώς επιτάχυνε μια τάση που έχει ήδη καθιερωθεί στην Ουγγαρία. Οι ώριμες δημοκρατίες των οποίων οι ηγεμόνες έχουν αυταρχικές κλίσεις –όπως το Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βραζιλία– μπορεί να κινδυνεύουν να χάσουν ακόμη περισσότερα από την χειραγώγηση της πανδημίας. Για παράδειγμα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Βενιαμίν Νετανιάχου, χρησιμοποίησε την πανδημία για να αναβάλει την επικείμενη δίκη του για διαφθορά και να επιτρέψει στην υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας του κράτους, την Σιν Μπετ (Shin Bet), να αποκτήσει πρόσβαση σε δεδομένα κινητών τηλεφώνων [7] για λόγους δημόσιας ασφάλειας (η δυνατότητα κατάχρησης είναι ξεκάθαρη).