Η στρατηγική της Σουηδίας για τον κορωνοϊό δεν πρέπει να γίνει παγκόσμια

Καμία χώρα δεν έχει επαινεθεί και επικριθεί ταυτόχρονα όσο η Σουηδία για την αντίδρασή της στον νέο κορωνοϊό. Κάθε μέρα φέρνει μια νέα συζήτηση, εν πολλοίς ζωηρή, για τα πλεονεκτήματα του σουηδικού μοντέλου. Σε γενικές γραμμές, οι απόψεις εμπίπτουν σε ένα από τα δύο στρατόπεδα: Εκείνοι που λένε ότι η χώρα έχει βρει έναν μοναδικά αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης της πανδημίας (όπως υποστηρίζουν οι Nils Karlson, Charlotta Stern και Daniel B. Klein [1] σε αυτό το περιοδικό) και εκείνοι που λένε βρήκε έναν μοναδικά απερίσκεπτο [2] τρόπο που θέτει σε κίνδυνο [3] την υγεία των ανθρώπων της. Σε αυτό που συμφωνούν και οι δύο πλευρές είναι ότι η σουηδική εμπειρία περιέχει διδάγματα για άλλους, είτε ως πρότυπο που πρέπει να μιμηθούν είτε ως μια προειδοποιητική ιστορία. Στο τέλος της ημέρας, ωστόσο, τα δύο στρατόπεδα μιλάνε κυρίως για διαφορετικά πράγματα.

Άνθρωποι κάθονται κοντά σε ένα πάρκο στο Nytorget, στην Σουηδία, τον Απρίλιο του 2020. Ake Ericson / Redux
------------------------------------------------------------------

Ενώ υπάρχει κάποια συζήτηση σχετικά με το τι είναι πραγματικά το «σουηδικό μοντέλο», πολλοί θα συμφωνούσαν ότι υπάρχουν δύο βασικές διαφορές μεταξύ της αντίδρασης αυτής της χώρας και των αντιδράσεων άλλων Δυτικών χωρών. Η μια είναι ότι η σουηδική κυβέρνηση έχει υιοθετήσει μια εξαιρετικά φιλελεύθερη [στμ: με την έννοια ότι αφήνεται στους πολίτες να αποφασίσουν πώς πρέπει να αντιδράσουν ο καθένας ξεχωριστά] προσέγγιση για την διαχείριση της πανδημίας -μια προσέγγιση από την οποία άλλες χώρες θα μπορούσαν να μάθουν καθώς προετοιμάζονται για μια μακρά και δύσκολη πορεία. Το άλλο χαρακτηριστικό που διακρίνει την αντίδραση της Σουηδίας είναι ο αδήλωτος αλλά ευρέως αναγνωρισμένος στόχος της επίτευξης ανοσίας αγέλης. Εδώ, άλλες κυβερνήσεις θα έκαναν καλά να προσέξουν τα προειδοποιητικά σημάδια και να είναι επιφυλακτικές στο να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Σουηδίας.

ΕΝΑ ΕΛΑΦΡΥΤΕΡΟ ΑΓΓΙΓΜΑ

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες επέβαλαν lockdown και άλλα καταναγκαστικά μέτρα για να επιβραδύνουν την εξάπλωση του ιού -αλλά όχι η Σουηδία. Αντί να επιβάλει υποχρεωτικούς περιορισμούς στην κοινωνική ή την οικονομική δραστηριότητα, η σουηδική κυβέρνηση ανέθεσε την ευθύνη για τη μείωση του κινδύνου στα άτομα και τις επιχειρήσεις. Η κυβέρνηση δημοσίευσε οδηγίες και συστάσεις [4] σχετικά με το πώς τα άτομα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εξομάλυνση της καμπύλης με το πλύσιμο των χεριών, την φυσική απόσταση, και την αποφυγή μη απαραίτητων μετακινήσεων. Ωστόσο, δεν απείλησε με κυρώσεις ή φυλάκιση εάν δεν τηρηθούν οι προτάσεις της. Δεν υπήρχαν διαταγές «καλυφθείτε στο σπίτι σας» και καμιά ανάγκη να καθοριστεί ποιοι εργαζόμενοι ήταν «απαραίτητοι» και ποιοι «μη απαραίτητοι». Τα παιδιά παρέμειναν στα σχολεία (αν και τα πανεπιστήμια έκλεισαν) και οι άνθρωποι συνέχισαν να συγκεντρώνονται σε εστιατόρια, πάρκα και άλλους δημόσιους χώρους.

Ακόμα και χωρίς σοβαρές απειλές από την κυβέρνηση, οι άνθρωποι στην Σουηδία ακολούθησαν ως επί το πλείστον τις συστάσεις και άλλαξαν την συμπεριφορά τους. Τα αρχεία της Google για την κινητικότητα [5] δείχνουν ότι οι άνθρωποι στην ύπαιθρο που περιβάλλει την πρωτεύουσα, Στοκχόλμη, έχουν μειώσει τις επισκέψεις τους σε καταστήματα λιανικής και ψυχαγωγίας κατά 20% έως 40% και την χρήση της δημόσιας συγκοινωνίας κατά 30% έως 40% στην διάρκεια της πανδημίας, περίπου ισοδύναμη με τις μειώσεις που παρατηρούνται στις γειτονικές χώρες. Η κυβέρνηση βλέπει αυτήν την πιο χαλαρή, λιγότερο καταναγκαστική πολιτική ως πιο συνετή και ανθεκτική, επειδή οι Σουηδοί έχουν αποφύγει σε μεγάλο βαθμό την κόπωση και το άγχος που υπέστησαν οι πολίτες άλλων εθνών υπό το lockdown. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Σουηδών υποστηρίζει την διαχείριση της πανδημίας από την κυβέρνησή τους μέχρι στιγμής, και εκφράζουν την εκτίμησή τους για το ότι μπορούν να διατηρήσουν κάποια ομαλότητα στην ζωή τους.

Αντίθετα, εκείνοι που έχουν υποστεί μακρές περιόδους lockdown σε άλλες χώρες αντιμετωπίζουν ένα αυξανόμενο κοινωνικό και συναισθηματικό κόστος. Η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά που προκύπτουν από τα μέτρα αποστασιοποίησης μπορούν να επιδεινώσουν θέματα ψυχικής υγείας [6]. Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση [7] σε Αμερικανούς ενήλικες από το Kaiser Family Foundation, το 45% των ερωτηθέντων ανέφεραν ότι η ψυχική υγεία τους είχε υποφέρει από το άγχος που σχετίζεται με την πανδημία. Σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες [8] και το Ηνωμένο Βασίλειο [9], πολλοί αναγνωρίζουν την ανάγκη της κοινωνικής αποστασιοποίησης αλλά εκφράζουν επίσης αυξανόμενη κόπωση με τους περιορισμούς. Οι πολιτικές που βοηθούν στην ανακούφιση αυτών των πιέσεων χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την δημόσια υγεία αξίζουν σοβαρού προβληματισμού.

Ένας τρόπος με τον οποίο ορισμένες χώρες που βρίσκονται σε lockdown μπορούν να ακολουθήσουν με ασφάλεια το παράδειγμα της Σουηδίας είναι να επιτρέψουν στους ανθρώπους να έχουν πρόσβαση σε [10] δημόσια πάρκα και άλλους ανοιχτούς χώρους. Οι Σουηδοί απολαμβάνουν επίσης υπαίθρια καθίσματα σε εστιατόρια, με επαρκή φυσική απόσταση -μια άλλη δραστηριότητα χαμηλού κινδύνου που μπορεί να αναπαραχθεί υπεύθυνα. Συνολικά, υπάρχει μια αυξανόμενη συναίνεση ότι διαφορετικά περιβάλλοντα [11] έχουν διαφορετικά προφίλ κινδύνου για τη μετάδοση του κορωνοϊού, οπότε μέρη που δεν βρίσκονται στη μέση μιας ανεξέλεγκτης επιδημίας μπορούν να εξετάσουν με ασφάλεια μια πιο ευέλικτη προσέγγιση [12] –μια προσέγγιση που να χαλαρώνει τους περιορισμούς ενώ ενθαρρύνει τις υγιεινές συμπεριφορές όπως η χρήση μάσκας ή ασπίδων προσώπου δημοσίως.

Οποιαδήποτε χαλάρωση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης θα πρέπει φυσικά να ακολουθηθεί προσεκτικά και στρατηγικά και να συνδυαστεί με επαρκή δημόσια εκπαίδευση καθώς και παρακολούθηση για να εξασφαλιστεί η τήρηση των κατευθυντήριων γραμμών. Η Σουηδία μπορεί να έχει προβάδισμα έναντι άλλων χωρών όσον αφορά την συμμόρφωση με τις εθελοντικές οδηγίες λόγω των ασυνήθιστα υψηλών επιπέδων δημόσιας εμπιστοσύνης. Ωστόσο, υπάρχει πιθανότητα περιθωρίου έξω από την Σουηδία για μια πιο λεπτή προσέγγιση που θα διευκολύνει την διαχείριση της πανδημίας μακροπρόθεσμα.

ΕΝΑ ΥΨΗΛΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ

Αν και η προσέγγιση laissez-faire της Σουηδίας στην κοινωνική αποστασιοποίηση αξίζει να εξεταστεί από άλλες χώρες, η προφανής επιδίωξή της για ανοσία αγέλη πιθανώς όχι. Ορισμένοι αξιωματούχοι της Σουηδίας αρνήθηκαν [13] ότι η ανοσία αγέλης είναι ο τελικός στόχος της κυβέρνησης, αλλά ο κορυφαίος κρατικός επιδημιολόγος της χώρας [14] και άλλοι ανώτεροι αξιωματούχοι [15] έχουν αμφισβητήσει αυτές τις αρνήσεις ισχυριζόμενοι επανειλημμένα ότι η Σουηδία πλησιάζει γρήγορα στην ανοσία αγέλης, παρακινημένη από τις χαλαρές πολιτικές της για την αποστασιοποίηση. Τον Απρίλιο, για παράδειγμα, εκπρόσωποι της σουηδικής Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας υπολόγισαν ότι το ένα τρίτο των ανθρώπων στην Στοκχόλμη [16] θα ήταν άνοσο στις αρχές Μαΐου. Πιο πρόσφατα, οι Αρχές υπολόγισαν ότι μεταξύ 20% και 25% [17] των 2,4 εκατομμυρίων κατοίκων του νομού της Στοκχόλμης ήταν ήδη άνοσο στις αρχές Μαΐου και ότι η Στοκχόλμη θα έφτανε στην ανοσία αγέλης, με 40% έως 60% του πληθυσμού της πόλης να εκτίθεται και να προστατεύεται με αντισώματα, μέχρι τα μέσα Ιουνίου [18].

Παρά τις επίσημες διακηρύξεις, δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι η Σουηδία διαθέτει σήμερα ένα ιδιαίτερα ευρύ επίπεδο ανοσίας του πληθυσμού. Κατ’ αρχήν, οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη καθορίσει με πειστικό τρόπο ότι το να έχει κάποιος νοσήσει προηγούμενα παρέχει πραγματικά ανοσία ή, εάν συμβαίνει, για πόσο καιρό διαρκεί (αν και πρόσφατα [19] στοιχεία [20] είναι ενθαρρυντικά σε αυτό το μέτωπο). Και μερικές από τις εκτιμήσεις της κυβέρνησης περί ανοσίας είναι μοντελοποιημένες προβολές, που προέρχονται μέσω αμφισβητήσιμων μεθόδων [21]. Ανεξάρτητοι συντάκτες μοντέλων πιστεύουν ότι το 4% [22] έως το 7% [23] του πληθυσμού της χώρας έχει μολυνθεί μέχρι σήμερα, κάτι που δεν διαφέρει πολύ από τις εκτιμήσεις τους για την Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες κυμαίνονται από 4% έως 9%. Για την πόλη της Στοκχόλμης, δύο μελέτες οροεπιπολασμού (seroprevalence) που διεξήχθησαν από σουηδικά πανεπιστήμια τον Απρίλιο και στις αρχές Μαΐου διαπίστωσαν ότι 7,5% [24] και 10% [25] των ατόμων που ελέγχθηκαν εκεί είχαν αντισώματα SARS-CoV-2. Τέλος, με βάση τους αναφερόμενους θανάτους στον νομό της Στοκχόλμης (1.855) [26], και την εκτίμηση ποσοστού θνησιμότητας από μόλυνση COVID-19 στην Σουηδία (0,6%) [27], είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μια χονδρική εκτίμηση ότι το 12% ή το 13% των κατοίκων στην περιοχή της Στοκχόλμης έχουν μολυνθεί μέχρι σήμερα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εκτιμήσεις της οροεπιπολασμού από άλλες πόλεις όπως η Γουχάν (10%), το Λονδίνο (10%) και η Μαδρίτη (11%) βρίσκονται σε παρόμοιο εύρος, οι επίσημες εκτιμήσεις ότι η Στοκχόλμη μπορεί να πλησιάζει την ανοσία κατά 40% έως 60% μέχρι τον Ιούνιο είναι ακόμη πιο δύσκολο να γίνουν πιστευτές.

Επιπλέον, η περιορισμένη πρόοδος που έχει σημειώσει η χώρα προς την ευρύτερη ανοσία, έχει σοβαρό κόστος για την υγεία των πληθυσμών που κινδυνεύουν, συμπεριλαμβανομένων των ηλικιωμένων, των μεταναστών και των μειονοτήτων. Σύμφωνα με μια ανάλυση των New York Times [28], η Στοκχόλμη υπέφερε περισσότερο από το διπλάσιο του συνηθισμένου αριθμού θανάτων τον περασμένο μήνα σε σύγκριση με έναν βασικό αριθμό στα προηγούμενα χρόνια. Αυτοί οι θάνατοι, λόγω του COVID-19, έχουν συγκεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των ηλικιωμένων, ιδίως εκείνων που βρίσκονται σε κέντρα φροντίδας ηλικιωμένων. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, το ποσοστό θνησιμότητας [29] τον Απρίλιο για άτομα άνω των 60 ετών αυξήθηκε κατά 25%, και αυξήθηκε κατά 50% ή και περισσότερο για εκείνους άνω των 80 ετών. Οι κοινότητες μεταναστών έχουν επίσης πληγεί σοβαρά, καταγράφοντας τα υψηλότερα ποσοστά μόλυνσης στην Στοκχόλμη.

Το συνολικό ποσοστό θανάτων στην Σουηδία [30] από την πανδημία, περίπου 366 ανά εκατομμύριο άτομα, πέφτει κάπου στη μέση σε σύγκριση με τα ποσοστά σε άλλες Δυτικές χώρες: Πολλές φορές υψηλότερο από τη Νορβηγία και την Δανία, υψηλότερο από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ολλανδία , αλλά χαμηλότερα από την Ιταλία, την Ισπανία και την Γαλλία. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η Σουηδία διαθέτει εξαιρετικές υπηρεσίες υγείας, χαμηλή πυκνότητα πληθυσμού, λίγα συνωστισμένα νοικοκυριά και σχετικά χαμηλά ποσοστά χρόνιων παθήσεων που είναι γνωστό ότι είναι παράγοντες κινδύνου για σοβαρή νόσο και θάνατο από COVID-19.

Οι υποστηρικτές του σουηδικού μοντέλου ισχυρίζονται ότι το σχετικά υψηλότερο ποσοστό θανάτων της χώρας θα φαίνεται καλύτερα με την πάροδο του χρόνου, ειδικά εάν υπάρχει ένα δεύτερο κύμα της νόσου. Αυτό είναι ένα υψηλό στοίχημα και υποθέτει ότι πολλοί πρέπει να πεθάνουν τώρα για να προστατευθεί η χώρα στο μέλλον. Ωστόσο, ο αριθμός των θανάτων από COVID-19 στην Σουηδία αυξήθηκε χωρίς να φέρει την χώρα πολύ πιο κοντά στην ανοσία αγέλης, τουλάχιστον όχι υπό το φως των διαθέσιμων στοιχείων. Σε χώρες που δεν διαθέτουν τα πλεονεκτήματα της Σουηδίας, το ανθρώπινο κόστος μιας ώθησης προς την ανοσία αγέλης πιθανότατα θα ήταν ακόμη υψηλότερο.

Τέσσερις μήνες μετά την πανδημία, υπάρχουν λίγα ερωτηματικά σχετικά με τον καλύτερο τρόπο προστασίας από τους περιττούς θανάτους από COVID-19: Εκτεταμένα διαγνωστικά τεστ, αποτελεσματική ανίχνευση επαφών, ταχεία απομόνωση, και επιπλέον προσπάθειες για την διασφάλιση των ηλικιωμένων και άλλων πληθυσμών υψηλού κινδύνου. Η Σουηδία θα μπορούσε να κάνει καλύτερη δουλειά ενσωματώνοντας αυτό το τελευταίο μέτρο στην αντίδρασή της -και άλλες χώρες θα μπορούσαν να συνεχίσουν να εφαρμόζουν όλα αυτά με ή χωρίς αυστηρά lockdown. Το μάθημα που αντλείται από την σουηδική εμπειρία μπορεί κάλλιστα να είναι ότι μια πιο ορθολογική προσέγγιση της κοινωνικής αποστασιοποίησης δεν χρειάζεται να συμβαδίζει με μια προσπάθεια προς την ανοσία αγέλης που οδηγεί σε θανάτους οι οποίοι θα μπορούσαν να έχουν αποτραπεί.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/sweden/2020-05-20/swedens-corona...

Σύνδεσμοι:

[1] https://www.foreignaffairs.gr/articles/72753/nils-karlson-charlotta-ster...
[2] http://bostonreview.net/politics/adele-lebano-sweden%E2%80%99s-relaxed-a...
[3] https://www.businessinsider.com/sweden-coronavirus-per-capita-death-rate...
[4] https://institut-fuer-globale-gesundheit.de/?p=2471
[5] https://www.gstatic.com/covid19/mobility/2020-05-09_SE_Mobility_Report_e...
[6] https://www.kff.org/coronavirus-covid-19/issue-brief/the-implications-of...
[7] https://www.kff.org/coronavirus-covid-19/report/kff-health-tracking-poll...
[8] https://www.politico.com/news/2020/04/16/coronavirus-unrest-191158
[9] https://www.businessinsider.com/boris-johnson-under-pressure-to-start-ea...
[10] https://www.vox.com/2020/4/30/21232696/reopen-parks-coronavirus-covid-19
[11] https://www.businessinsider.com/riskiest-to-least-risky-activities-durin...
[12] https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2020/05/just-stay-home-message...
[13] https://edition.cnn.com/2020/04/28/europe/sweden-coronavirus-lockdown-st...
[14] https://www.usatoday.com/story/news/world/2020/04/28/coronavirus-covid-1...
[15] https://www.npr.org/2020/04/26/845211085/stockholm-expected-to-reach-her...
[16] https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-sweden/swedish-hea...
[17] https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)31035-7/fulltext#%20
[18] https://www.economist.com/europe/2020/05/16/is-swedens-approach-to-covid...
[19] https://www.nytimes.com/2020/05/07/health/coronavirus-antibody-prevalenc...
[20] https://www.sciencemag.org/news/2020/05/t-cells-found-covid-19-patients-...
[21] https://twitter.com/AdamJKucharski/status/1254084767496261632
[22] https://mrc-ide.github.io/covid19estimates/#/details/Sweden
[23] https://covid19-projections.com/sweden
[24] https://www.uu.se/en/news-media/news/article/?id=14756&typ=artikel
[25] https://www.kth.se/en/aktuellt/nyheter/10-procent-av-stockholmarna-smitt...
[26] https://www.svt.se/nyheter/lokalt/stockholm/senaste-nytt-om-coronaviruse...
[27] https://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?programid=83&artikel=7474682
[28] https://www.nytimes.com/interactive/2020/05/15/world/europe/sweden-coron...
[29] https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.05.10.20096909v1.full.pdf
[30] https://ourworldindata.org/grapher/total-covid-deaths-per-million?tab=ch...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition