Όταν η επιδημία ήρθε στην Αθήνα

Ωστόσο, η μοίρα των Αθηνών μάς εκπαιδεύει στην ευθραυστότητα αυτών των «νόμων». Μόλις τελείωσαν οι ταφικές τελετουργίες, ξεκίνησε η επιδημία. Μεταξύ των θυμάτων της είναι ο Περικλής, η περίφημη οξυδέρκειά του όχι μόνο απέτυχε να προβλέψει αυτό το συγκεκριμένο γεγονός, αλλά ειρωνικά, το έθεσε σε κίνηση. Η απόφασή του να μετακινήσει τις οικογένειες από τα αγροκτήματα πίσω από τα ήδη συνωστισμένα τείχη της Αθήνας, προστατεύοντάς τις έτσι από τους Σπαρτιάτες, έστησε το σκηνικό για την εξάπλωση της ασθένειας και του θανάτου του. Έστησε όντως το σκηνικό: Θα μπορούσε ο Σοφοκλής να έχει γράψει αυτή την στιγμή. Στην πραγματικότητα, κάποια στιγμή κατά την διάρκεια της δεκαετίας μετά την επιδημία, έκανε σενάριο εκείνο το γεγονός. Το έργο του Οιδίπους Τύραννος μπορεί να έχει παρουσιαστεί το 426 π.Χ., την εποχή που το δεύτερο (και όχι το πρώτο) κύμα της πανούκλας άρχισε να υποχωρεί. Έτσι, ένα ακροατήριο από εμβρόντητους επιζώντες παρακολούθησε την τραγική απόφαση του Οιδίποδα να καταπολεμήσει την επιδημία που καταστρέφει την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Θήβα -τραγική γιατί, παρά τις καλύτερες προθέσεις, καταστρέφει τον Οιδίποδα και τελικά τον ίδια την Θήβα.

Στο τέλος, τα έργα του Σοφοκλή, περίπου όπως και η ιστορία του Θουκυδίδη, υποδηλώνουν ότι η πορεία των ιστορικών γεγονότων είναι πάντα σε ροή, αλλά ο χαρακτήρας των ανθρώπων είναι σταθερός. Η ισχύς μας τυφλώνει˙ η ύβρις μας διαλύει˙ η τύχη μας χαμογελά, αλλά πάντα ειρωνικά. Όπως παρατηρούν και οι δύο συγγραφείς, ο θυμός παρακινεί τους ανθρώπους πιο δυνατά από την ελπίδα, και πάντα σε λάθος κατεύθυνση. Καθώς ο πόλεμος και ο λοιμός επιδεινώθηκαν, οι Αθηναίοι κατηγόρησαν τον Περικλή, τιμωρώντας τον για τις αποφάσεις που είχαν προηγουμένως επαινέσει. Λίγο μετά τον θάνατό του, η θέση του Περικλή καταλαμβάνεται από τον Αλκιβιάδη, ο οποίος είναι εξίσου ευφυής αλλά απολύτως ιδιοτελής, με την απληστία και την αλαζονεία του να σηματοδοτούν το τέλος της πόλης του.

Ο Θουκυδίδης δεν αφήνει πολύ χώρο για ελπίδα, αλλά αφήνει ακόμη λιγότερο χώρο για απόγνωση. Όπως ορθώς υποστήριξε η κλασικίστρια Lisa Irene Hau, ο αρχαίος ιστορικός προσφέρει ένα ηθικό δίδαγμα βασισμένο σε ένα ιδεώδες της απλότητας. Ενσαρκωμένη από τον Περικλή -αποκαλυπτικά, ο μοναδικός χαρακτήρας στην ιστορία που ο Θουκυδίδης δεν επικρίνει ποτέ- αυτή η απλότητα είναι το απόσταγμα των νόμων που η επιδημία έχει φθείρει αλλά δεν έχει καταστρέψει. Η ιστορία είναι αγαθό για όλες τις εποχές εν μέρει επειδή τότε, όπως και τώρα, οι αρετές της ευφυΐας και της ακεραιότητας, του πνεύματος της κοινότητας, και της ανοιχτής νοοτροπίας, επισκιάζονται κατά καιρούς, αλλά δεν σβήνουν ποτέ.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2020-05-21/when-plague-ca...

Σύνδεσμοι:

[1] https://www.amazon.com/Catherine-Diderot-Empress-Philosopher-Enlightenme...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition