Το προπατορικό αμάρτημα της Αμερικής

Τα έγγραφα που συνδέονται στενότερα με την δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών -η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας [1] και το Σύνταγμα [2]- παρουσιάζουν ένα πρόβλημα με το οποίο οι Αμερικανοί παλεύουν από το ξεκίνημα της χώρας: πώς να συνδυάσουν τις αξίες που υποστηρίζονται σε αυτά τα κείμενα με την αρχική αμαρτία της δουλείας στις Ηνωμένες Πολιτείες, το ψεγάδι που αμαύρωσε την δημιουργία της χώρας, στρέβλωσε τις προοπτικές της και, τελικά, την έβαλε σε εμφύλιο πόλεμο. Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας είχε έναν συγκεκριμένο σκοπό: να κόψει τους δεσμούς μεταξύ των αμερικανικών αποικιών και της Μεγάλης Βρετανίας και να δημιουργήσει μια νέα χώρα που θα έβρισκε την θέση της ανάμεσα στα έθνη του κόσμου. Αλλά χάρη στην προχωρημένη γλώσσα του περίφημου προοιμίου του, το έγγραφο αμέσως έφτασε να σημαίνει περισσότερα από αυτό. Η σίγουρη δήλωσή του ότι «όλοι οι άντρες γεννιούνται ίσοι», με «αναφαίρετα Δικαιώματα» στην «Ζωή, την Ελευθερία και την επιδίωξη της Ευτυχίας», έθεσε τις έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας στο επίκεντρο του αμερικανικού πειράματος. Ωστόσο, γράφτηκε από έναν ιδιοκτήτη σκλάβων, τον Τόμας Τζέφερσον [3], και κυκλοφόρησε σε 13 αποικίες που όλες, σε κάποιον βαθμό, επέτρεπαν την δουλεία.

Λευκοί ρατσιστές συγκεντρώνονται γύρω από ένα άγαλμα του Ρόμπερτ Ε. Λι κατά την διάρκεια διαδήλωσης στην Charlottesville της Βιρτζίνια, τον Αύγουστο του 2017. JOSHUA ROBERTS / REUTERS
-------------------------------------------------------------

Το Σύνταγμα, το οποίο ένωσε τις αποικίες που είχαν μετατραπεί σε κράτη, δεν ήταν λιγότερο στιγματισμένο. Δημιουργήθηκε μόνο μετά από έναν έντονο καυγά για -και έναν μοιραίο συμβιβασμό ως προς- τον θεσμό της δουλείας. Τα μέλη της επαναστατικής γενιάς συχνά απεικόνιζαν αυτόν τον θεσμό ως ένα απαραίτητο κακό που τελικά θα πεθάνει από μόνο του, και το ανέχονταν για να κρατήσουν ενωμένο το νέο έθνος. Το έγγραφο για το οποίο αγωνίστηκαν και υπέγραψαν το 1787, σεβαστό σχεδόν ως ιερό κείμενο από πολλούς Αμερικανούς, προστάτευε άμεσα την δουλεία. Έδωσε στους ιδιοκτήτες σκλάβων το δικαίωμα να συλλαμβάνουν φυγάδες σκλάβους που διέσχιζαν τις πολιτειακές γραμμές, υπολόγιζε κάθε υποδουλωμένο άτομο ως τα τρία πέμπτα ενός ελεύθερου ατόμου με σκοπό την κατανομή των μελών στην Βουλή των Αντιπροσώπων, και απαγόρευσε την κατάργηση του δουλεμπορίου πριν από το 1808.

Ως πολίτες μιας νέας χώρας, οι Αμερικανοί έχουν αρκετά στενή σχέση με την ιδρυτική γενιά ώστε να βλέπουν στους ιδρυτές ως αντικείμενα επαίνων. Ίσως να μην υπήρχαν Ηνωμένες Πολιτείες χωρίς τον Τζορτζ Ουάσινγκτον, πίσω από τον οποίο ενώθηκαν 13 φιλέριδες αποικίες. Η γλώσσα του Τζέφερσον στην Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας έχει υιοθετηθεί από κάθε περιθωριοποιημένη ομάδα που αναζητά ισότιμη θέση στην αμερικανική κοινωνία. Έχει επηρεάσει επίσης ανθρώπους που αναζητούν ελευθερία και σε άλλα μέρη του κόσμου.

Ωστόσο, οι ιδρυτές είναι όλο και περισσότερο αντικείμενα καταδίκης. Τόσο ο Ουάσιγκτον όσο και ο Τζέφερσον είχαν σκλάβους. Αυτοί, μαζί με τους Τζέιμς Μάντισον, Τζέιμς Μονρόε και Άντριου Τζάκσον, τους άλλους τρεις προέδρους της πρώιμης δημοκρατίας στους οποίους ανήκαν σκλάβοι, διαμόρφωσαν τις πρώτες δεκαετίες των Ηνωμένων Πολιτειών. Οποιαδήποτε επιθυμία να γιορτάσουμε την αρχή της χώρας φθάνει γρήγορα στις τραγικές πτυχές εκείνης της εποχής. Όσοι επιθυμούν να απολαμβάνουν χωρίς επιφυλάξεις τα καλά συναισθήματα για την χώρα τους, αισθάνονται απειλούμενοι από εκείνους που σημειώνουν τις τραγωδίες και την καταπίεση που βρίσκονται στην καρδιά εκείνης της περιόδου. Αυτοί προέρχονταν από ανθρώπους που είχαν περιγραφεί ως κατώτερα όντα, των οποίων η εργασία και οι ζωές είχαν παρθεί για τον πλουτισμό των άλλων, και εκείνοι που συναισθάνονται τους σκλάβους αισθάνονται προσβεβλημένοι από τον ασυλλόγιστο εορτασμό. Η εκμάθηση του πώς να επιτευχθεί η σωστή ισορροπία έχει αποδειχθεί ένα από τα πιο δύσκολα προβλήματα για την αμερικανική κοινωνία.

ΓΙΑΤΙ Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΚΛΑΒΙΑΣ ΑΝΤΕΧΕΙ

Το ζήτημα, ωστόσο, υπερβαίνει κατά πολύ τους τρόπους με τους οποίους οι Αμερικανοί σκέφτονται και μιλούν για την ιστορία τους. Το πιο σημαντικό γεγονός σχετικά την σκλαβιά στην Αμερική, ένα που δεν το μοιράζεται με άλλα εξέχοντα αρχαία συστήματα σκλάβων, ήταν ότι βασιζόταν στην φυλή. Η δουλεία στις Ηνωμένες Πολιτείες δημιούργησε μια καθορισμένη, αναγνωρίσιμη ομάδα ανθρώπων και τους έβγαλε εκτός κοινωνίας. Και σε αντίθεση με την μισθωμένη υποτακτικότητα των Ευρωπαίων μεταναστών στην Βόρεια Αμερική, η σκλαβιά ήταν μια κληρονομική κατάσταση.

Ως αποτέλεσμα, η σκλαβιά στην Αμερική συνδέθηκε αναπόσπαστα με την λευκή κυριαρχία. Ακόμα και άνθρωποι αφρικανικής καταγωγής που απελευθερώθηκαν για τον έναν ή τον άλλο λόγο υπέφεραν κάτω από το βάρος της λευκής υπεροχής που η (βασισμένη στην φυλή) σκλαβιά εδραίωσε στην αμερικανική κοινωνία. Στα λίγα μέρη όπου οι ελεύθεροι μαύροι είχαν κάποια μορφή κρατικής ιθαγένειας, τα δικαιώματά τους περιορίζονταν με τρόπους που υπογράμμιζαν την κατώτερη υπόστασή τους -σε αυτούς και σε όλους τους παρατηρητές. Οι πολιτειακοί νόμοι τόσο στις λεγόμενες Ελεύθερες Πολιτείες όσο και στις πολιτείες με σκλάβους χρησίμευαν ως προσχέδια για ένα σύστημα λευκής υπεροχής. Ακριβώς όπως το να είναι κάποιος μαύρος συσχετίστηκε με την κατωτερότητα και την έλλειψη ελευθερίας -σε ορισμένες δικαιοδοσίες, το μαύρο δέρμα δημιουργούσε το νομικό τεκμήριο μιας υποδουλωμένης κατάστασης- η λευκότητα συνδέθηκε με την ανωτερότητα και την ελευθερία.