Η απουσία καινοτομίας στην ελληνική αμυντική βιομηχανία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η απουσία καινοτομίας στην ελληνική αμυντική βιομηχανία

Πώς οι πελατειακές πρακτικές του ελληνικού κράτους υπονομεύουν την βιωσιμότητά του

Η κρίση από το 2009 είτε έχει τελειώσει είτε όχι, δεν άλλαξε διόλου τις πατριαρχικές–πελατειακές δομές του νεοελληνικού κράτους. Πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες της χώρας δεν βρήκαν στην κρίση την ευκαιρία αλλαγών αλλά λειτούργησαν με την λογική του «Μπόρα είναι, θα περάσει…», και τώρα που λένε ότι πέρασε συνεχίζουν σαν να μην μεσολάβησε ποτέ. Ακόμη και το πιο εύστοχο σύνθημα «ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε» ακούστηκε από τα πιο ακατάλληλα χείλη.

Υπάρχει λύση; Ναι, δεν υπάρχουν προβλήματα χωρίς λύση. Η επιβίωση του κράτους περνά μέσα από την συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας εφαρμογής του αυτονόητου, της αντιμετώπισης των προβλημάτων με βάση τον κοινού νου. Η δυσκολία εντοπίζεται στην κατανόηση του τι είναι αυτονόητο.

Θα πήγαινε κάποιος το αυτοκίνητό του για συντήρηση σε ένα συνεργείο αυτοκινήτων που θα ήταν πέντε φορές αργότερο, τρείς φορές ακριβότερο και θα του έλεγε «αφήστε το όχημά σας, φυσικά θα κάνουμε την συντήρηση αλλά φέρτε μας την βιβλιογραφία και τα εργαλεία, πληρώστε και την εκπαίδευση του προσωπικού μας», μόνο και μόνο επειδή θα ανήκε στο κράτος; Φαντάζομαι όχι. Γιατί τότε πηγαίνει το πλοίο του, το αεροπλάνο του, το ελικόπτερό του ή το οπλικό του σύστημα; Μήπως δεν το αισθάνεται δικό του;

Στον τομέα τουλάχιστον της Αμυντικής Βιομηχανίας, λόγω της αρρήκτου σχέσεως κρατικών αναγκών και βιομηχανίας, έχουμε τη, δυνατότητα να αναζητήσουμε λύσεις κάνοντας το αυτονόητο: Την δημιουργία «λατομείου».

Το «λατομείο» θα προκύψει από την ολοσχερή αναδιοργάνωση της Αμυντικής Βιομηχανίας κρατικής και ιδιωτικής και όχι από την νεκρανάσταση των αντισταθμιστικών ωφελημάτων ή την δημιουργία νέων νόμων που μερικώς θα καταργήσουν τους παλαιούς. Ιδού η καινοτομία. Φυσικά το έχουν κάνει άλλες χώρες πριν από εμάς. Δεν αλλάζει αυτό την επαναστατικότητα της πράξης αφού θα επιφέρει δομικές αλλαγές.

Την δεκαετία του ’80 έγινε το περίφημο δείπνο του προέδρου των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν σε περίπου 100 εκπροσώπους της Αμυντικής Βιομηχανίας των ΗΠΑ. Η «προτροπή» του ήταν σαφής: Μέσα σε 4 χρόνια θα έχετε μείνει μόνο 4, δεν υπάρχει χώρος για περισσότερους. Όπερ και εγένετο με γνωστά αποτελέσματα. Οι ΗΠΑ είναι η μεγαλύτερη παραγωγός και εξαγωγέας αμυντικού υλικού.

Στην ίδια κατεύθυνση, μέσω άλλου δρόμου, προχώρησε η Φινλανδία. Συγκέντρωσε όλες τις αμυντικές βιομηχανικές μονάδες σε έναν φορέα, την εταιρεία «Patria», την οποία στην συνέχεια ιδιωτικοποίησε. Υπάρχουν, φυσικά, και τα παραδείγματα της Ρωσίας και της Τουρκίας στην ίδια κατεύθυνση αλλά με άλλου είδους διαδικασίες. Στην περίπτωσή μας, το πιο εύκολο εγχείρημα φαντάζει το φινλανδικό. Η δημιουργία, όμως, ενός ακόμη κρατικού οργανισμού από ένα κράτος όπως περιγράφηκε νωρίτερα, δεν φαντάζει ιδιαίτερα ευφυής διαδικασία.

Η πρόταση που αναφέρθηκε ανωτέρω, παρουσιάσθηκε πριν μερικά χρόνια στην κυβέρνηση. Η πλατφόρμα αυτή θα διαχειρίζεται τις ανάγκες της χώρας σε προμήθειες αμυντικών υλικών και υπηρεσιών λειτουργώντας με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.

Η ιδέα δεν υλοποιήθηκε. Ο λόγος απλός. Ο πατριάρχης, ή «καπετάνιος» κατά τον ίδιο, υπουργός ήθελε επικεφαλής του σχήματος να είναι «δικός του» άνθρωπος, να αποκλεισθούν εταιρείες με αντίπαλα ποδοσφαιρικά αισθήματα και φυσικά να έχει τον απόλυτο έλεγχο. Από την άλλη πλευρά, επιχειρηματίες μεγαλύτερου μεγέθους είδαν μιαν απώλεια της ισχύος τους μέσα από το εγχείρημα και μικρότερες εταιρείες με ισχνό κύκλο εργασιών και μόνη δραστηριότητα στην ιστορία τους την εκτέλεση αντισταθμιστικών ωφελημάτων, είδαν απώλεια του ονείρου τους να γίνουν μεγάλες.

Η έλλειψη κουλτούρας συνεργασιών, συλλογικού οράματος, αντίληψης στοιχειωδών οικονομικών μεγεθών σε συνδυασμό με την ευθυνοφοβία των διοικητών κρατικών εταιρειών και την καθεστηκυία πατριαρχική-πελατειακή αντίληψη των κυβερνώντων ότι ο χώρος είναι «δοβλέτι» που τους ανήκει, ήταν οι βασικές αιτίες αποτυχίας του εγχειρήματος. Αυτή είναι μια επιπλέον απόδειξη ότι δεν υπάρχει το «λατομείο».

Οι προτάσεις εξακολουθούν να υπάρχουν και νέοι συσχετισμοί αναπτύσσονται. Το βέβαιον είναι ότι απαιτείται χρόνος, επιμονή, και υπομονή. Απαιτείται, όμως, και όραμα και ισχυρή θέληση από τις κυβερνήσεις. Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία.

*Το κείμενο αυτό έχει δημοσιευθεί στην έντυπη έκδοση του Foreign Affairs The Hellenic Edition, στο τεύχος 62 (Φεβρουάριος – Μάρτιος 2020).

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition