Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει

Κατ' αρχάς, το να βασιζόμαστε στον αριθμό των νεκρών για να διαπιστωθεί εάν μια ένοπλη σύγκρουση αποκλιμακώνεται είναι εξαιρετικά προβληματικό. Οι δραματικές βελτιώσεις στην στρατιωτική ιατρική μείωσαν τον κίνδυνο θανάτου στη μάχη αλματωδώς, ακόμη και σε μάχες υψηλής έντασης. Επί αιώνες, η αναλογία των τραυματιών προς εκείνους που σκοτώθηκαν στη μάχη ήταν σταθερή στο τρία προς ένα˙ η αναλογία των τραυματισμένων προς τους νεκρούς στον αμερικανικό στρατό σήμερα είναι πιο κοντά στο δέκα προς ένα. Πολλοί άλλοι στρατοί έχουν δει παρόμοιες αυξήσεις, πράγμα που σημαίνει ότι οι σημερινοί στρατιώτες είναι πολύ πιο πιθανό να καταλήξουν τραυματισμένοι παρά νεκροί. Αυτή η ιστορική τάση υπονομεύει την εγκυρότητα των περισσότερων υφιστάμενων μετρήσεων του πολέμου και, κατ' επέκταση, διαψεύδει το επιχείρημα ότι ο πόλεμος έχει γίνει ένα σπάνιο συμβάν. Αν και οι αξιόπιστες στατιστικές για τους τραυματισμούς σε πολέμους για όλες τις εμπόλεμες χώρες είναι δύσκολο να βρεθούν, οι καλύτερες προβλέψεις μας περικόπτουν κατά το ήμισυ τη μείωση των θυμάτων του πολέμου που είχε υποθέσει ο Pinker. Επιπλέον, η εστίαση μόνο στους νεκρούς σημαίνει ότι αγνοείται το τεράστιο κόστος του πολέμου τόσο για τους ίδιους τους τραυματίες όσο και για τις κοινωνίες που πρέπει να τους φροντίσουν.

Εξετάστε μια από τις πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες βάσεις δεδομένων των ένοπλων συγκρούσεων: Αυτή του προγράμματος Correlates of War [4]. Από την ίδρυσή του στην δεκαετία του 1960, το COW προϋπέθετε ότι για να θεωρηθεί ως πόλεμος μια σύγκρουση πρέπει να προκαλέσει τουλάχιστον 1.000 θανάτους από μάχες μεταξύ όλων των εμπλεκομένων οργανωμένων ένοπλων δρώντων. Κατά την διάρκεια των δύο αιώνων πολέμου που καλύπτει το COW, ωστόσο, οι ιατρικές πρόοδοι έχουν αλλάξει δραστικά το ποιος ζει και ποιος πεθαίνει στη μάχη. [Ζωγραφικοί] πίνακες τραυματιών στρατιωτικού προσωπικού που μεταφέρονται σε φορείο έδωσαν την θέση τους σε φωτογραφίες σωστικών ελικοπτέρων medevac [από το medical evacuation, δηλαδή την διακομιδή σε νοσοκομείο] που μπορούν να μεταφέρουν τους τραυματίες σε μια ιατρική μονάδα σε λιγότερο από μια ώρα -την «χρυσή ώρα», όταν οι πιθανότητες επιβίωσης είναι οι υψηλότερες. Μόλις οι τραυματίες βρίσκονται στο χειρουργικό τραπέζι, τα αντιβιοτικά, τα αντισηπτικά, η τυποποίηση αίματος, και η δυνατότητα μετάγγισης σε ασθενείς, όλα κάνουν τις χειρουργικές επεμβάσεις πολύ πιο πιθανό να είναι επιτυχείς σήμερα. Ο ατομικός εξοπλισμός προστασίας έχει επίσης εξελιχθεί. Στις αρχές του 19ου αιώνα, οι στρατιώτες φορούσαν υφασμάτινες στολές που ήταν συχνά επαχθείς χωρίς να παρέχουν προστασία από πυροβολισμούς ή πυροβολικό. Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμος εμφανίστηκαν τα πρώτα κανονικά κράνη˙ τα αλεξίσφαιρα γιλέκα έγιναν συνήθη στον πόλεμο του Βιετνάμ. Σήμερα, οι στρατιώτες φορούν κράνη που λειτουργούν ως ασπίδες και ασύρματοι ταυτόχρονα. Κατά την διάρκεια των πολέμων στο Αφγανιστάν και το Ιράκ μόνο, οι ιατρικές βελτιώσεις είχαν μειώσει τον αριθμό των θανάτων από αυτοσχέδιες εκρηκτικές συσκευές (improvised explosive devices, IED) και πυρά μικρών όπλων. Ως αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών, πολλοί σύγχρονοι πόλεμοι που αναφέρονται στην βάση δεδομένων του COW φαίνονται λιγότερο έντονοι. Κάποιοι μπορεί να μην ξεπεράσουν το κατώτατο όριο θνησιμότητας του COW και συνεπώς να αποκλειστούν [από το να θεωρηθούν πόλεμοι].

Η καλύτερη υγιεινή έχει αφήσει επίσης το σημάδι της, ιδίως οι βελτιώσεις στην καθαριότητα, την διανομή τροφίμων και τον καθαρισμό του νερού. Κατά την διάρκεια του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου, οι γιατροί συχνά δεν έπλεναν τα χέρια και τα εργαλεία τους από ασθενή σε ασθενή. Οι γιατροί σήμερα γνωρίζουν για τα μικρόβια και την σωστή υγιεινή. Μια εκστρατεία έξι εβδομάδων κατά την διάρκεια του ισπανο-αμερικανικού πολέμου το 1898 οδήγησε σε 293 απώλειες, θανατηφόρες και μη θανατηφόρες, από την μάχη, αλλά και έναν εκπληκτικό αριθμό 3.681 απωλειών από διάφορες ασθένειες. Αυτό δεν ήταν μεμονωμένο. Στον ρωσο-τουρκικό πόλεμο του 1877-78, σχεδόν το 80% των θανάτων προκλήθηκαν από ασθένειες. Επειδή η καταμέτρηση και κατηγοριοποίηση των θυμάτων σε έναν πόλεμο είναι διαβοήτως δύσκολη, αυτές οι στατιστικές δεν θα πρέπει να λαμβάνονται πολύ στα σοβαρά, αλλά απεικονίζουν ένα ευρύτερο νόημα: Καθώς η υγιεινή έχει βελτιωθεί, το ίδιο έχει κάνει και η επιβίωση στον πόλεμο. Η υγεία των στρατιωτών στρεβλώνει και τους θανάτους μάχης, καθώς οι άρρωστοι στρατιώτες είναι πιο πιθανό να πεθάνουν στη μάχη παρά οι πιο υγιείς στρατιώτες. Και οι στρατιωτικές μονάδες που αγωνίζονται σε πλήρη σύνθεση θα έχουν υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης από εκείνες που αποδεκατίζονται από ασθένειες.

Ένα αμερικανικό νοσοκομείο στο πεδίο της μάχης στην Γαλλία, το 1918. Wikimedia Commons
-------------------------------------------------------------