Πώς πρέπει να προετοιμαστούμε απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα

Απαραίτητη είναι η εκ μέρους της πολιτικής ηγεσίας γνώση των πραγματικών επιχειρησιακών δυσκολιών που δημιουργούν οι συναθροίσεις πολεμικών δυνάμεων σε περιορισμένο χρόνο και υπό συνθήκες έντασης, και οι συνέπειες μιας ταχύτατης και γενικευμένης κλιμάκωσης ίσως μη επιθυμητής από αμφότερες τις πλευρές. Στο πλαίσιο αυτό, η οικοδόμηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και συναντίληψης μεταξύ πρωθυπουργού και Α/ΓΕΕΘΑ είναι σημαντικότατος παράγων. Είναι πολύ πιθανόν η κρίσιμη απόφαση του αρχηγού της κυβερνήσεως να βασιστεί στην δίλεπτη (ίσως και τηλεφωνική) ενημέρωση-εισήγηση του Α/ΓΕΕΘΑ. Ενδεχομένως ο Α/ΓΕΕΘΑ να έχει εξουσιοδοτηθεί από τον καιρό της ειρήνης για την άμεση εφαρμογή ορισμένων μέτρων [4]. Αυτή η συναντίληψη, πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, της κατάστασης και των διλημμάτων μπορεί να αποκτηθεί μόνο μετά από πολύωρες κοπιώδεις ενημερώσεις, προειλημμένες αποφάσεις επί πληθώρας σεναρίων αλλά και πιεστικών συνεκπαιδεύσεων στις διαδικασίες χειρισμού κρίσεων και άμεσων αντιδράσεων. Εδώ βρίσκεται και ο σημαντικός ρόλος για το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας που ως θεσμός και σε συνεργασία με τα εμπλεκόμενα Υπουργεία πρέπει να επεξεργάζεται τα απαραίτητα πολυπληθή σενάρια, αναλύοντας τις συνέπειες εκάστου, τις πιθανές εξελίξεις και έχοντας πάντα ετοιμότητα υποβολής ρεαλιστικών προτάσεων ζωτικής σημασίας σε ελάχιστο χρόνο.

Ταυτόχρονα πρέπει να είναι πλήρως ευκρινή και κατανοητά, από άπαντες τους εμπλεκομένους, τα όρια και οι προϋποθέσεις της ακαριαίας ή σταδιακής απόφασης (αποφάσεων) κλιμάκωσης. Σημαντικότατη είναι η ύπαρξη, σε όλη την διάρκεια της σύγκρουσης, πολιτικού ελέγχου των εξελίξεων παράλληλα με μια ρεαλιστική δυνατότητα αποκλιμάκωσης ως αποτέλεσμα διμερών επαφών ή διεθνούς διαμεσολάβησης. Ο επικοινωνιακός χειρισμός της κρίσεως (οποιουδήποτε μεγέθους και εξέλιξης), με αποδέκτες στο εσωτερικό και εξωτερικό της χώρας, είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Αντίστοιχος προσχεδιασμός και τυποποίηση ενεργειών πρέπει να υφίσταται και στο Υπουργείο Εξωτερικών που σε περιορισμένο χρόνο θα πρέπει να προβάλλει αξιόπιστα τις εθνικές θέσεις κινητοποιώντας κράτη και διεθνείς οργανισμούς.

Η προαναφερθείσα άψογη συνεργασία στην κορυφή πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας θα πρέπει να επεκτείνεται σε διακλαδικό επίπεδο σε όλη την κλίμακα διοικήσεως των ενόπλων δυνάμεων φθάνοντας μέχρι και το κατώτερο επίπεδο των μεμονωμένων αεροναυτικών τμημάτων. Σε σημαντικότατο βαθμό η εξέλιξη της σύγκρουσης θα εξαρτηθεί από ακαριαίες αποφάσεις και αντιδράσεις μικρού αριθμού στελεχών που επανδρώνουν (διοικούν) αεροναυτικές μονάδες πρώτης γραμμής και των αμέσων προϊσταμένων τους που θα κληθούν να τους ενισχύσουν-υποστηρίξουν.

Είναι σχετικά εύκολη η θέσπιση και η θεωρητική επίκληση των Εθνικών Κανόνων Εμπλοκής αλλά επί του νεφελώδους πεδίου του μάχης η κρίση και η απόφαση της κλιμάκωσης συχνά βρίσκεται αναπόφευκτα και με όλα τα ρίσκα, στα χέρια των τοπικών διοικητών. Ο κυβερνήτης πολεμικού σκάφους ή πτητικού μέσου είναι αυτός που έχοντας γνώση των διαταγών-οδηγιών, της τακτικής κατάστασης, των συνεπειών της αντίδρασης ή της μη αντίδρασης του, σε ελάχιστο χρόνο, θα πρέπει να λάβει σημαντικότατες αποφάσεις. Επιπρόσθετα, ο άμεσα προϊστάμενος του αρχικά δρώντος, θα κληθεί και αυτός με την σειρά του, αστραπιαία να επέμβει υποστηρίζοντας τον υφιστάμενό του ακόμη και σε περίπτωση λανθασμένης απόφασης του τελευταίου. Αν δεν πράξει ανάλογα, θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο την επιβίωση του υφισταμένου του, την δική του αλλά ενδεχομένως και την έκβαση της γενικότερης κατάστασης. Η μετάβαση του διλήμματος αντίδρασης σε ανώτερο κλιμάκιο καίτοι μπορεί να προβλέπεται θεωρητικά, πρακτικά ίσως να είναι άκαιρη ή και αδύνατη. Ευχής έργο είναι η δυνατότητα αυτοματοποιημένης παρέμβασης του προϊσταμένου -άνευ κλήσεώς του- που εκμεταλλευόμενος τα υψηλής αξιοπιστίας μέσα ελέγχου που διαθέτει και έχοντας μια πιο ολοκληρωμένη τακτική εικόνα θα λάβει μια ορθότερη απόφαση προς οποιαδήποτε κατεύθυνση (κλιμάκωσης ή αποκλιμάκωσης). Το βασικό, όμως, ερώτημα είναι η διαθεσιμότητα χρόνου που συχνά δεν επιτρέπει την λεπτομερή και ψύχραιμη ανάλυση μιας απρόοπτης κατάστασης. Στο πολεμικό περιβάλλον, προαιώνιο είναι το πρόβλημα της επιδίωξης της «βεβαιότητας» [5] για τις κινήσεις του εχθρού και την τακτική κατάσταση, ενίοτε, όμως, η επιδίωξή της έχει ως συνέπεια την σπατάλη του πολύτιμου χρόνου και την καθυστερημένη και άνευ αξίας αντίδραση.

Υπάρχει, όμως, «συνταγή» που θα μας οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα σε ένα ταχύτατα εξελισσόμενο, προσχεδιασμένο ή μη, επεισόδιο; Η τέχνη του πολέμου δεν προσφέρει εγγυημένες λύσεις ούτε και αναλλοίωτες «συνταγές» επιτυχίες παρά μόνο αρχές -ενίοτε αντικρουόμενες- που η ορθή ανθρώπινη κρίση, σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες, (συμπεριλαμβανομένης και της τύχης [6]) αναλαμβάνει να υλοποιήσει στο πεδίο της μάχης. Βασικής σημασίας -στο επιχειρησιακό επίπεδο- είναι η συνύπαρξη και αρμονική λειτουργία, σαφών σχεδίων-οδηγιών-κατευθύνσεων, αποτελεσματικών μέσων διοικήσεως και ελέγχου, κατάλληλης εκπαίδευσης και ορθής επιλογής του προσωπικού που στελεχώνει (και κυρίως διοικεί) μονάδες πρώτης γραμμής.

Οι σαφείς επιχειρησιακές οδηγίες αντίδρασης, εμπεριέχονται κατά μεγάλο μέρος στους Εθνικούς Κανόνες Εμπλοκής και σχοινοβατούν μεταξύ της αποφυγής μιας άσκοπης κλιμάκωσης, της προστασίας των δυνάμεών μας, και της επίτευξης ευνοϊκού τακτικού αποτελέσματος ή τουλάχιστον απαγόρευσης στον αντίπαλο να επιτύχει κάτι ανάλογο. Απαιτούν συνεχή ανατροφοδότηση με τα νέα δεδομένα που απορρέουν από τις κινήσεις και τις τακτικές του αντιπάλου, αλλά προφανώς είναι αδύνατη η πρόβλεψη κάθε μελλοντικού επεισοδίου.