Οι ανεπιθύμητοι πόλεμοι

Ο πόλεμος που τώρα φαίνεται να είναι πιο επικείμενος, είναι ένας πόλεμος που κανείς δεν θέλει. Κατά την διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Ντόναλντ Τραμπ καταφερόταν ενάντια στην εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών στους πολέμους της Μέσης Ανατολής και από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του δεν άλλαξε τον τόνο του. Το Ιράν δεν ενδιαφέρεται για μια ευρεία σύγκρουση την οποία γνωρίζει ότι δεν θα μπορούσε να κερδίσει. Το Ισραήλ είναι ικανοποιημένο με μετρημένες επιχειρήσεις στο Ιράκ, τον Λίβανο, την Συρία και την Γάζα, αλλά φοβάται μια μεγαλύτερη αντιπαράθεση που θα μπορούσε να το εκθέσει σε χιλιάδες πυραύλους. Η Σαουδική Αραβία είναι αποφασισμένη να αντιδράσει ενάντια στο Ιράν, αλλά χωρίς να το αντιμετωπίσει στρατιωτικά. Ωστόσο, οι συνθήκες για έναν ολοκληρωτικό πόλεμο στη Μέση Ανατολή είναι πιο ώριμες από ό, τι οποτεδήποτε άλλοτε στην πρόσφατη μνήμη.

Τουφέκια και ρήξεις: Χούθι επαναστάτες στην Sanaa της Υεμένης, τον Δεκέμβριο του 2018. Hani Al-Ansi / Picture Alliance / dpa / AP Images
--------------------------------------------------

Μια σύγκρουση θα μπορούσε να ξεσπάσει σε οποιοδήποτε από πολλά μέρη για οποιονδήποτε από πολλούς λόγους. Σκεφτείτε την επίθεση της 14ης Σεπτεμβρίου [1] στις εγκαταστάσεις πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας: Θα μπορούσε θεωρητικά να διαπράχθηκε από τους Χούθι, μια ομάδα ανταρτών της Υεμένης, ως κομμάτι του πολέμου τους με το βασίλειο˙ από το Ιράν, ως απάντηση στις εξουθενωτικές κυρώσεις των ΗΠΑ˙ ή από μια υποστηριζόμενη από το Ιράν σιιτική πολιτοφυλακή στο Ιράκ. Εάν η Ουάσινγκτον αποφάσιζε να αναλάβει στρατιωτική δράση εναντίον της Τεχεράνης, αυτό θα μπορούσε με την σειρά του να οδηγήσει σε αντίποινα του Ιράν εναντίον των συμμάχων των Ηνωμένων Πολιτειών στον Κόλπο, μια επίθεση από την Χεζμπολάχ στο Ισραήλ, ή μια επιχείρηση σιιτικής πολιτοφυλακής [2] κατά προσωπικού των ΗΠΑ στο Ιράκ. Ομοίως, οι ισραηλινές επιχειρήσεις εναντίον συμμάχων των Ιρανών οπουδήποτε στη Μέση Ανατολή θα μπορούσαν να προκαλέσουν αλυσιδωτή αντίδραση σε ολόκληρη την περιοχή. Επειδή οποιαδήποτε εξέλιξη οπουδήποτε στην περιοχή μπορεί να έχει κύματα επιπτώσεων παντού, η επισταμένη συγκράτηση μιας κρίσης γίνεται γρήγορα μια άσκηση ματαιοπονίας.

Όσον αφορά τη Μέση Ανατολή, ο Tip O'Neill, ο θρυλικός Δημοκρατικός πολιτικός, το είπε ανάποδα: Όλη η πολιτική –ιδίως η τοπική πολιτική– είναι διεθνής. Στην Υεμένη, ένας πόλεμος που έβαλε τους Χούθι, που έως όχι πολύ καιρό πριν ήταν μια σχετικά συνηθισμένη επαναστατική ομάδα, εναντίον μιας εξουθενωμένης κεντρικής κυβέρνησης στο φτωχότερο έθνος της περιοχής, ένα έθνος του οποίου οι προηγούμενες εσωτερικές συγκρούσεις μόλις που άγγιζαν την προσοχή του κόσμου, έχει γίνει σημείο εστίασης για την ιρανο- σαουδική αντιπαλότητα. Έχει επίσης γίνει ένα πιθανό έναυσμα για βαθύτερη στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ. Η καταστολή από το συριακό καθεστώς μιας λαϊκής εξέγερσης, πολύ πιο βάναυσης από προηγούμενες καταστολές, αλλά σχεδόν η πρώτη στην σύγχρονη ιστορία της περιοχής ή ακόμη και της Συρίας, μετατράπηκε σε μια διεθνή αντιπαράθεση που τράβηξε μέσα της δώδεκα χώρες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον μεγαλύτερο αριθμό Ρώσων που σκοτώθηκαν ποτέ από τις Ηνωμένες Πολιτείες και έχει ωθήσει την Ρωσία και την Τουρκία και το Ιράν και το Ισραήλ στο χείλος του πολέμου. Οι εσωτερικές διαμάχες στην Λιβύη [3] ρούφηξαν όχι μόνο την Αίγυπτο, το Κατάρ, την Σαουδική Αραβία, την Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), αλλά και την Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Υπάρχει μια κύρια εξήγηση για αυτούς τους κινδύνους. Η Μέση Ανατολή έχει γίνει η πιο πολωμένη περιοχή του κόσμου και, παραδόξως, η πιο ολοκληρωμένη. Αυτός ο συνδυασμός -μαζί με τις αδύναμες κρατικές δομές, τους ισχυρούς μη κρατικούς παράγοντες, και πολλές μεταβάσεις που συμβαίνουν σχεδόν ταυτόχρονα- κάνει επίσης τη Μέση Ανατολή την πιο ασταθή περιοχή του κόσμου. Σημαίνει περαιτέρω ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, όσο παραμένει η περιφερειακή τους στάση όπως είναι τώρα, θα είναι απλώς τόσο μακριά από την επόμενη κοστοβόρα περιφερειακή εμπλοκή τους όσο μια κακώς υπολογισμένη χρονικά ή άσχημα στοχευμένη επίθεση με drone των Χούθι, ή μια ιδιαίτερα αποτελεσματική ισραηλινή επιχείρηση εναντίον μιας σιιτικής πολιτοφυλακής. Τελικά, το ζήτημα δεν είναι κυρίως εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να απεμπλακούν από την περιοχή. Είναι το πώς πρέπει να επιλέξουν να εμπλακούν: Διπλωματικά ή στρατιωτικά, επιδεινώνοντας τις διαιρέσεις ή μετριάζοντάς τις, και ευθυγραμμιζόμενες πλήρως με κάποια πλευρά ή επιδιώκοντας να επιτύχουν ένα είδος ισορροπίας.

ΔΡΑΣΕ ΤΟΠΙΚΑ, ΣΚΕΨΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ

Η ιστορία της σύγχρονης Μέσης Ανατολής είναι μια ιστορία από διαδοχικά ρήγματα, με κάθε καινούργιο να κάθεται πάνω από τα προηγούμενά του, μερικά παίρνοντας στιγμιαία προτεραιότητα έναντι άλλων, και κανένα να μην έχει επιλυθεί ποτέ πραγματικά ή πλήρως. Σήμερα, οι τρεις πιο σημαντικές ρήξεις -μεταξύ του Ισραήλ και των εχθρών του, μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας, και μεταξύ ανταγωνιστικών σουνιτικών μπλοκ- τέμνονται με επικίνδυνους και δυνητικά εκρηκτικούς τρόπους.

Οι σημερινοί αντίπαλοι του Ισραήλ αντιπροσωπεύονται κυρίως από τον λεγόμενο άξονα της αντίστασης: Το Ιράν, την Χεζμπολάχ, την Χαμάς και, αν και επί του παρόντος εκλαμβάνεται διαφορετικά, την Συρία. Ο αγώνας διεξάγεται στις παραδοσιακές αρένες της Δυτικής Όχθης και της Γάζας αλλά και στην Συρία, όπου το Ισραήλ χτυπά συστηματικά τις ιρανικές δυνάμεις και τις ομάδες που συνδέονται με το Ιράν˙ στον κυβερνοχώρο˙ στον Λίβανο, όπου το Ισραήλ αντιμετωπίζει την βαριά οπλισμένη, υποστηριζόμενη από το Ιράν Χεζμπολάχ˙ και ακόμη και στο Ιράκ, όπου το Ισραήλ φέρεται να έχει αρχίσει να στοχεύει συμμάχους των Ιρανών. Η απουσία των περισσότερων αραβικών κρατών από αυτήν την πρώτη γραμμή την καθιστά λιγότερο εξέχουσα αλλά όχι λιγότερο επικίνδυνη.