Κίνδυνος-φάντασμα στην Αρκτική | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κίνδυνος-φάντασμα στην Αρκτική

Η Ρωσία δεν απειλεί τις Ηνωμένες Πολιτείες στον άπω Βορρά -αλλά η κλιματική αλλαγή
Περίληψη: 

Οι κλιματικά υποκινούμενες κρίσεις ανατρέπουν τις παραδοσιακές έννοιες του πολιτικο-στρατιωτικού ελέγχου. Η επικείμενη καταστροφή μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο συνεργατικά.

Ο ROBERT DAVID ENGLISH είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Περιβαλλοντικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και πρώην αναλυτής στο Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ.
Ο MORGAN GRANT GARDNER είναι μεταπτυχιακός φοιτητής Επιστήμης και Ασφάλειας στο King's College και πρώην ερευνητικός συνεργάτης στο Νορβηγικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων.

Η ακριβής εκτίμηση απειλών είναι ζωτικής σημασίας για την διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής. Στην διάρκεια των αιώνων πολιτικής και τεχνολογικής αλλαγής, οι γίγαντες της στρατηγικής -από τον Sun-tzu και τον Θουκυδίδη έως τον Carl von Clausewitz και τον George Kennan- προειδοποίησαν εναντίον της μεγαλοποίησης των απειλών και της παράβλεψης του γεωπολιτικού τους πλαισίου. Όμως, η ιδεολογικά καθοδηγούμενη μεγαλοποίηση απειλών -από μια φανταστική βιετναμέζικη επίθεση στον Κόλπο του Τονκίν μέχρι τα ανύπαρκτα ιρακινά πυρηνικά και χημικά όπλα- έχει οδηγήσει επανειλημμένα τις Ηνωμένες Πολιτείες σε δαπανηρούς βάλτους. Παρά αυτό το ιστορικό, η χώρα βρίσκεται ξανά στα πρόθυρα ενός ιδεολογικά καθοδηγούμενου σοβαρού λάθους -αυτή την φορά στην Αρκτική.

30092020-1.jpg

Ένα αμερικανικό υποβρύχιο στον κόλπο Prudhoe, στην Αλάσκα, τον Μάρτιο του 2011. Lucas Jackson / Reuters
-----------------------------------------------------------

Για πάνω από μια δεκαετία, τα γεράκια της άμυνας σημαίνουν συναγερμό [1] για την υποτιθέμενη στρατιωτική υπεροχή της Ρωσίας [2] και για την έναρξη επιθετικότητας [3] στην περιοχή. Προηγούμενοι πρόεδροι των ΗΠΑ αντιστάθηκαν στο δόλωμα, αποφεύγοντας την αντιπαράθεση και αγκαλιάζοντας την συνεργασία μέσω του πολυεθνικού Αρκτικού Συμβουλίου που ιδρύθηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Γνώριζαν ότι οι δυνάμεις της Ρωσίας στην περιοχή ήταν δομημένες αμυντικά και ασθενέστερες από ό, τι πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, παρά τις προσπάθειες ανασυγκρότησης που ξεκίνησαν στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Προηγούμενοι πρόεδροι των ΗΠΑ γνώριζαν επίσης ότι οι δυνάμεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ είχαν το σαφές πλεονέκτημα στην Αρκτική και ότι οι προβλέψεις για την ρωσική επιθετικότητα ήταν κυρίως απειλές από αναλυτές της πολυθρόνας και των κατεστημένων πολιτικών συμφερόντων.

Ωστόσο, η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, αγκάλιασε πρόσφατα την Αρκτική κινδυνολογία [4] με θέρμη. Τροφοδότησε τους φόβους για ρωσική και κινεζική «επιθετικότητα», απέρριψε την λεπτή διπλωματία του Αρκτικού Συμβουλίου, και υιοθέτησε μια νέα στάση αντιπαράθεσης. Με αυτόν τον τρόπο, ακολουθεί τους κινδυνολόγους σε τρία σοβαρά λάθη: την αποτυχία της αξιολόγησης συγκεκριμένων απειλών με ακρίβεια, την αποτυχία της εξέτασης των δυνάμεων ενός αντιπάλου σε σχέση με εκείνες των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους, και την αποτυχία αξιολόγησης του ευρύτερου στρατηγικού τοπίου —τους πολιτικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες πέρα από το πεδίο της μάχης. Η παραβίαση αυτών των τριών πυλώνων της προσεκτικής αξιολόγησης απειλών ωθεί τις Ηνωμένες Πολιτείες προς μια περιττή αντιπαράθεση σε μια περιοχή όπου ο πραγματικός εχθρός δεν είναι τα φαντάσματα του Ψυχρού Πολέμου αλλά η επικείμενη περιβαλλοντική καταστροφή.

Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ

Βασικό στοιχείο του νέου Αρκτικού συναγερμού είναι το «χάσμα των παγοθραυστικών» -η αντίληψη ότι ο μεγάλος στόλος των παγοθραυστικών της Ρωσίας αποτελεί μια απειλή ναυτικής επιθετικότητας [5]. Οι κινδυνολόγοι επικαλούνται αυτόν τον όρο φαινομενικά αγνοώντας ότι αντηχεί τα λεγόμενα χάσματα βομβαρδιστικών και πυραύλων της δεκαετίας του 1950 και του 1960 -ψευδείς ισχυρισμοί [6] περί σοβιετικής πυρηνικής ανωτερότητας που δικαιολογούσαν μια ακριβή και επισφαλή κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών. Στην πραγματικότητα, ο ρωσικός στόλος παγοθραυστικών εκτελεί σε συντριπτικά μεγάλο ποσοστό πολιτικές αποστολές. Και δεδομένου ότι η Ρωσία έχει δέκα φορές περισσότερες Αρκτικές ακτές από τις Ηνωμένες Πολιτείες και είναι περίπου 50 φορές πιο οικονομικά εξαρτημένη από την περιοχή, θα ήταν παράξενο πράγματι αν ο ρωσικός στόλος παγοθραυστικών δεν ήταν πολύ μεγαλύτερος από τον αμερικανικό στόλο.

Η νευρικότητα σχετικά με το χάσμα των παγοθραυστικών υποδηλώνει επίσης έλλειψη κατανόησης [7] για το τι κάνουν αυτά τα πλοία. Τα παγοθραυστικά της Ρωσίας εκτελούν τις ίδιες λειτουργίες ακτοφυλακής με τα πλοία του Καναδά, της Νορβηγίας και των ΗΠΑ: αποστολές έρευνας και διάσωσης, επιχειρήσεις κατά του λαθρεμπορίου, αντιδράσεις σε πετρελαιοκηλίδες, και παραδόσεις εφοδιασμού για ερευνητικούς σταθμούς και απομακρυσμένες παράκτιες κοινότητες. Συνοδεύουν επίσης φορτηγά πλοία κατά μήκος της παγωμένης διαδρομής της Βόρειας Θάλασσας που συνδέει την Ευρώπη και την Ασία. Ορισμένα ρωσικά παγοθραυστικά ανά εποχές συνοδεύουν ναυτικά σκάφη μέσα ή έξω από τα λιμάνια μέσα από επικίνδυνα παγωμένα ύδατα, αλλά αυτό αντανακλά μια αδυναμία, όχι μια δύναμη. Τρεις από τους στόλους του ρωσικού ναυτικού -ο στόλος της Βαλτικής, της Μαύρης Θάλασσας και του Ειρηνικού- μπορούν να έχουν πρόσβαση στην ανοικτή θάλασσα μόνο μέσω στενών περασμάτων (“choke points”) όπου οι εχθροί τούς παρακολουθούν στενά. Ο τέταρτος, ο Βόρειος Στόλος της Ρωσίας, αντιμετωπίζει το πρόσθετο βάρος να υπομένει έναν βίαιο Αρκτικό χειμώνα πολλών μηνών, κατά την διάρκεια του οποίου τα ρωσικά πλοία μπορούν να βρουν τον δρόμο τους για ασφαλέστερες θάλασσες μόνο ακολουθώντας ένα παγοθραυστικό. Τα πολεμικά πλοία των ΗΠΑ δεν αντιμετωπίζουν τέτοιες προκλήσεις.