Το νέο παραγωγικό πρότυπο της Ελλάδας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το νέο παραγωγικό πρότυπο της Ελλάδας

Πώς πρέπει να δομηθεί η ελληνική οικονομία για την επόμενη ημέρα μετά την πανδημία*
Περίληψη: 

Στόχος θα πρέπει να είναι η διαμόρφωση ενός παραγωγικού προτύπου με άξονα την βιομηχανία, ανθεκτικού στις κρίσεις, διαφοροποιημένου κλαδικά, με ενίσχυση της εξωστρέφειας των παραγωγικών επιχειρήσεων αλλά και κατάκτηση της εγχώριας αγοράς.

Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΡΓΟΣ είναι Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών, ΕΚΠΑ,
πρώην Γενικός Γραμματέας, Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πανδημία της [ασθένειας] COVID-19 και τα μέτρα που ελήφθησαν για την αντιμετώπισή της δημιούργησαν παγκοσμίως συνθήκες οικονομικής και κοινωνικής κρίσης τεραστίων διαστάσεων, με αποτέλεσμα να αλλάζει άρδην η προοπτική της ελληνικής οικονομίας. Μετά από μια σύντομη έξοδο από την δεκαετή δημοσιονομική κρίση, η ελληνική οικονομία επιστρέφει σε υφεσιακό περιβάλλον. Στην πρόσφατη έκθεση για την ελληνική οικονομία, το ΙΟΒΕ αναθεωρεί προς το χειρότερο την ύφεση για το 2020 από 7,5% έως 10,5 %, ενώ πριν από τρεις μήνες είχε προβλέψει 5% έως 10%. Για το 2021 προβλέπει ότι «δεν υπάρχει καμία βεβαιότητα για ανάπτυξη».

01122020-1.jpg

Το δίκοπο μαχαίρι του τουρισμού. Μια γυναίκα περπατά δίπλα από πινακίδα που καλεί τους πελάτες να διατηρήσουν αποστάσεις σε ένα beach bar, μετά το ξέσπασμα της νόσου του κορωνοϊού (COVID-19), στην Κω, στις 29 Ιουνίου 2020. REUTERS/Alkis Konstantinidis
--------------------------------------------------------

Συγκεκριμένα προβλέπει ότι η δημόσια κατανάλωση θα υποχωρήσει κατά 7%, οι επενδύσεις κατά 25%, οι εισαγωγές-εξαγωγές κατά 20-25% και η ανεργία στο 19,3%. Σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο, που συμπεριλαμβάνει το ενδεχόμενο δεύτερου κύματος της πανδημίας, η ύφεση θα αγγίξει το 10,5% με την ονομαστική ύφεση να κινείται στο 13-14%. Η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να υποχωρήσει κατά 11%, οι επενδύσεις κατά 40%, οι εξαγωγές κατά 35% και η ανεργία να ανέλθει στο 20,5% [1].

Εξαιρετικά μεγάλης σημασίας είναι η προβλεπόμενη μείωση των επενδύσεων κατά 25-40% που επιβαρύνει την ήδη μεγάλη αποεπένδυση της οικονομίας λόγω της δημοσιονομικής κρίσης. Η ύφεση λόγω της πανδημίας οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως στην διαταραχή της ζήτησης (κυρίως υπηρεσιών και τουρισμού), στην διαταραχή της προσφοράς (διακοπή λειτουργίας των επιχειρήσεων), στην αβεβαιότητα ως προς την καταναλωτική εμπιστοσύνη και το επιχειρηματικό κλίμα στην επόμενη ημέρα, και τέλος στις διαταραχές στις διεθνείς αγορές χρήματος και ενέργειας. Η πρόκληση, επομένως, που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία δεν έχει προηγούμενο. Η διάρκεια και το βάθος της ύφεσης (αν θα είναι τύπου V, U ή L) θα εξαρτηθούν από εξωγενείς, κυρίως υγειονομικούς παράγοντες και τη διάρκεια της πανδημίας, δηλαδή αν θα υπάρξει δεύτερο ή τρίτο κύμα της νόσου, καθώς και από την πρόοδο στην αντιμετώπισή της, όπως η δημιουργία εμβολίου και η εξεύρεση αποτελεσματικής φαρμακευτικής αγωγής.

ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ
ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ

Οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας και ο χρόνος εξόδου από την κρίση διαφέρουν σημαντικά μεταξύ χωρών, αφενός ανάλογα με την αντίδραση της κάθε χώρας στην πανδημία, αφετέρου ανάλογα με την παραγωγική δομή της κάθε οικονομίας. Η ταχύτητα και ο τρόπος αντίδρασης των διαφόρων χωρών στην πανδημία ποικίλει. Τα περιοριστικά μέτρα εφαρμόσθηκαν γρήγορα και με αυστηρό τρόπο σε πολλές χώρες, ενώ σε άλλες (πχ Σουηδία) αρκετά χαλαρά. Χωρίς αμφιβολία, η αυστηρή εφαρμογή περιοριστικών μέτρων έχει σώσει ζωές, αλλά το κοινωνικό και οικονομικό κόστος τους είναι βαρύ. Η αντίδραση της κυβέρνησης στην Ελλάδα και η αυστηρή εφαρμογή περιοριστικών μέτρων ήταν ταχύτατη και αποτελεσματική. Και αυτό αναγνωρίζεται διεθνώς ως σημαντική επιτυχία, ίσως από τις καλλίτερες διεθνώς. Όμως, όλος ο παραγωγικός ιστός της ελληνικής οικονομίας έχει επηρεασθεί, άλλοι κλάδοι λιγότερο (τρόφιμα, supermarkets) και άλλοι περισσότερο (τουρισμός, μεταφορές, υπηρεσίες). Έχει βεβαίως ενεργοποιηθεί μια δέσμη μέτρων οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής για την ενίσχυση της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων, την ενίσχυση της απασχόλησης και την στήριξη των ευπαθών ομάδων. Εργαλεία δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής έχουν ήδη εφαρμοσθεί από τις διάφορες χώρες, στο πλαίσιο της ΕΕ, με προγράμματα χρηματοδότησης και στήριξης των επιχειρήσεων (ΕΤΕπ), ενίσχυσης της απασχόλησης (SURE), παροχής ρευστότητας προς τα κράτη μέλη (ESM), ενίσχυσης της ρευστότητας του τραπεζικού συστήματος (ΕΚΤ), κλπ. Όμως, η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται τελικά από την παραγωγική δομή της οικονομίας.

Η κρίση λόγω της πανδημίας βρήκε την ελληνική οικονομία ευάλωτη λόγω της στρεβλής παραγωγικής δομής και της υπερβολικής εξάρτησής της από τον τουρισμό και τις υπηρεσίες γενικότερα. Ο τουρισμός ήταν η ατμομηχανή εξόδου της Ελλάδας από την δημοσιονομική κρίση. Με πάνω από 31 εκατομμύρια επισκέπτες το 2019, η Ελλάδα υπερδιπλασίασε τους τουρίστες σε σχέση με το 2009. Βέβαια, η εξάρτηση από τον τουρισμό προέκυψε μάλλον, παρά σχεδιάσθηκε, ως αποτέλεσμα προβλημάτων άλλων τουριστικών προορισμών και λόγω της μείωσης της οικοδομής, που ήταν η ατμομηχανή της οικονομίας παλαιότερα. Γύρω από τον τουρισμό έχουν αναπτυχθεί πολλοί κλάδοι, όπως οι μεταφορές, η εστίαση, η εφοδιαστική αλυσίδα, κ.α. Αυτή η εξάρτηση από μικρό αριθμό κλάδων είναι σοβαρό πρόβλημα και έχει μεγάλη σημασία τόσο για το βάθος και την διάρκεια της ύφεσης, όσο και για την ικανότητα της οικονομίας να αντιμετωπίζει με ανθεκτικότητα παρόμοιες κρίσεις στο μέλλον.

Το βάθος της ύφεσης στην ελληνική οικονομία λόγω της πανδημίας θα εξαρτηθεί πιθανότατα από την επίπτωση στους κλάδους που συνδέονται με τον τουρισμό [2]. Για το 2020 οι εκτιμήσεις του ΣΕΤΕ κάνουν λόγο για οικονομικές απώλειες στον τουρισμό της τάξεως του 80% σε σχέση το 2019, που σημαίνει πάνω από 15 δισ. ευρώ λιγότερες εισπράξεις. Κατά συνέπεια, οι επιπτώσεις της πανδημίας στον ελληνικό τουρισμό τόσο τη χρονιά αυτή, όσο και στα επόμενα χρόνια, και εξ αυτού στην ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας, αναμένεται να είναι πολύ μεγάλες.