Το νέο παραγωγικό πρότυπο της Ελλάδας

Στο πλαίσιο της προώθησης της έξυπνης οικονομίας και του ψηφιακού μετασχηματισμού χρειάζονται παρεμβάσεις που θα βελτιώσουν την πρόσβαση όλων των παραγωγικών κλάδων στα νέα εργαλεία για αύξηση της παραγωγικότητας και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Με τις κατάλληλες πολιτικές, τα νέα τεχνολογικά εργαλεία μπορούν να αποτελέσουν εφαλτήριο εξωστρεφούς μετασχηματισμού της οικονομίας, ενδυνάμωσης και κλαδικής διεύρυνσης του τελικού προϊόντος, ανάδειξης ταυτότητας υπεροχής (branding) με συνακόλουθο την διεύρυνση της οικονομικής επιρροής και την ενίσχυση των εξαγώγιμων αγαθών και υπηρεσιών. Μοχλός στην όλη προσπάθεια πρέπει να είναι η αξιοποίηση του υψηλής ποιότητας ανθρώπινου δυναμικού της χώρας [6].

Σήμερα, μεγάλο τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας πηγάζει και εξαρτάται άμεσα από τον τεχνολογικό-ψηφιακό μετασχηματισμό. Για παράδειγμα, νέες έννοιες άγνωστες μέχρι πρόσφατα έχουν όχι μόνο καθιερωθεί, αλλά τείνουν να κυριαρχήσουν στο δημόσιο διάλογο για την ανάπτυξη, όπως gig economy, sharing economy, platform economy που αποτελούν μορφές οικονομικής δραστηριότητας οι οποίες δεν έχουν απλώς σημαντικό, αλλά καθοριστικό ρόλο. Είμαστε στην εποχή των big data, της AI, του 3D Printing και άλλων μεγάλων τεχνολογικών αλλαγών που αλλάζουν το ταχύτατα το επιχειρηματικό και το εργασιακό περιβάλλον. Όποιος μένει πίσω γίνεται λιγότερο ανταγωνιστικός και περιθωριοποιείται. Η πανδημία του COVID-19 απέδειξε τη μεγάλη αλληλεξάρτηση των οικονομιών, την ανάγκη συνεργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο για την αντιμετώπιση κρίσεων και αποτέλεσε τον επιταχυντή για τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή. Η επιστροφή στα κλειστά σύνορα είναι πλέον παρελθόν και τα ψηφιακά εργαλεία, ήδη σε γενικευμένη χρήση, αποτελούν μοχλό αλλαγής τόσο της εργασίας όσο και των μεθόδων παραγωγής σε ευρεία κλίμακα.

Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ, ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ

Η βιομηχανία τραυματισμένη από την δημοσιονομική κρίση αντιμετωπίζει σήμερα σοβαρά προβλήματα λόγω της πανδημίας. Δυναμικοί κλάδοι με εξωστρεφή προσανατολισμό δέχονται ισχυρούς κλυδωνισμούς με διακοπή λειτουργίας βιομηχανικών μονάδων και αναστολή εργασίας εργαζομένων. Πολλές μεταποιητικές μονάδες υπολειτουργούν, με ελάχιστες εξαιρέσεις (κλάδος τροφίμων, φαρμακοβιομηχανία) ενώ προβλήματα προκαλεί και η διαταραχή της εφοδιαστικής αλυσίδας, οι παρατηρούμενες ελλείψεις πρώτων υλών και η δυσλειτουργία στις οδικές εμπορευματικές μεταφορές. Όμως, η βιομηχανία πρέπει να στηριχτεί για να έχει τον ρόλο που πρέπει στη μετά την πανδημία εποχή.

Η βιομηχανία και η μεταποίηση γενικότερα είναι, και θα παραμείνει, στο κέντρο της παραγωγικής δομής. Υπάρχουν διάφορες μελέτες των μεγα-τάσεων παγκοσμίως για τα επόμενα 30 χρόνια [7]. Οι μελέτες αυτές προβλέπουν ότι η κλιματική αλλαγή θα επιβαρύνει τους πόρους του πλανήτη, η τεχνητή νοημοσύνη θα εκτοπίσει το 50% των θέσεων εργασίας αλλά θα δημιουργήσει νέες με διαφορετικές ανάγκες για δεξιότητες, οι αντιλήψεις για κοινωνική συνοχή θα ευνοήσουν την αναδιανομή έναντι της ανισότητας εισοδήματος και η παγκόσμια ύφεση λόγω της πανδημίας θα σηματοδοτήσει έναν μεγαλύτερο ρόλο στην δημοσιονομική πολιτική. Το κεντρικό μήνυμα αυτών των τάσεων είναι ότι όλα γίνονται έξυπνα καθώς όλα διασυνδέονται μέσω του διαδικτύου. Όπως προσφυώς έχει λεχθεί, η πανδημία, παγκοσμίως, έβαλε την οικονομία και την κοινωνία στον ψηφιακό επιταχυντή. Οι περιβαλλοντικές και πληθυσμιακές πιέσεις απαιτούν καθαρότερη ενέργεια και πόλεις με καλύτερη λειτουργία. Οι τάσεις αυτές κατευθύνουν τη ζήτηση για καθαρή ενέργεια, έξυπνα συστήματα μεταφοράς, καινοτομίες στην παραγωγή έξυπνων προϊόντων, καθώς και την δημιουργία λογισμικού αυτόνομης λήψης αποφάσεων.

Η βιομηχανία αποτελεί τον παραγωγικό πυλώνα μιας οικονομίας που επηρεάζει όλους τους άλλους κλάδους. Η ανάκαμψη της βιομηχανίας συνδέεται με την ενίσχυση δυναμικών κλάδων του παραγωγικού ιστού μέσα από την ενθάρρυνση και στήριξη των μεταποιητικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας που θα συμβάλουν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας της οικονομίας. Θα μπορούσαν να αναφερθούν ενδεικτικά κάποιοι κλάδοι που διαθέτουν αναπτυξιακή δυναμική και έχουν αποδείξει αξιοπρόσεκτη ανταγωνιστική και εξαγωγική ικανότητα, ώστε να αποτελέσουν τους βασικούς πυλώνες για την ανασυγκρότηση και ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, όπως τα Τρόφιμα-Ποτά, η Χημική Βιομηχανία, η Φαρμακοβιομηχανία, τα Δομικά Υλικά, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, οι Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες, η Εφοδιαστική (Logistics) και οι Τεχνολογίες Πληροφορικής & Επικοινωνιών (ΤΠΕ).

Τόσο το ΙΟΒΕ όσο και η ICAP διαθέτουν τεράστια εμπειρία στις κλαδικές μελέτες και αποτελούν πηγή πληροφόρησης για μια σφαιρική εικόνα των επιδόσεων και των εξελίξεων των κλάδων της ελληνικής οικονομίας. Η ετήσια έκθεση της ICAP για τους 40 σημαντικότερους κλάδους προσφέρει λεπτομερή κλαδική ενημέρωση για κάθε έναν από τους κλάδους αυτούς. Το ΙΟΒΕ, για παράδειγμα, σε πρόσφατη μελέτη του εκτιμά ότι η φαρμακοβιομηχανία συμβάλει κατά 3,7% στο ΑΕΠ, κατά 3,6% στην απασχόληση και κατά 5% στις δαπάνες του ιδιωτικού τομέα για R&D. Η μελέτη της McKinsey για τον ΣΕΒ το 2011 θεωρεί την παραγωγή γενόσημων φαρμάκων ως μια εξαιρετική κλαδική προοπτική σημαντικές εξαγωγικές δυνατότητες. Όμως, μπορούν να αναφερθούν επίσης και κλάδοι που ήταν δυναμικοί στο παρελθόν και είναι σκόπιμο να εξετασθούν στο πλαίσιο της γενικότερης εθνικής στρατηγικής της χώρας. Για παράδειγμα, η κλωστοϋφαντουργία, η οποία επανέρχεται στην Ευρώπη με τις νέες τεχνολογίες και την ρομποτική, μετά από δεκαετίες μετανάστευσης σε χώρες φθηνού εργατικού δυναμικού. Επίσης, κλάδοι με σημαντική δραστηριότητα στο παρελθόν, όπως η Αμυντική Βιομηχανία, η Ναυπηγοεπισκευαστική Βιομηχανία και η Μεταλλευτική Βιομηχανία μπορούν να είναι ανταγωνιστικοί. Τέλος, υπάρχουν νησίδες αριστείας που εκπλήσσουν σε όλους τους κλάδους [8].