Η παγίδα των διερευνητικών επαφών και ο ρόλος της ενέργειας

Την ερχόμενη Δευτέρα (25/1/2021) η Ελλάδα προσέρχεται στις λεγόμενες «διερευνητικές επαφές» με την Τουρκία σε συνάντηση αντιπροσωπειών στην Κωνσταντινούπολη. Η συνάντηση έρχεται δήθεν ως αποκλιμάκωση μιας έντονης περιόδου αντιπαράθεσης τους τελευταίους μήνες, μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στον ευρύτερο Αιγαιακό χώρο, με το ερευνητικό σκάφος Ορούτς Ρέις και τα συνοδεύοντα αυτό τουρκικά πολεμικά πλοία να έχουν κυριολεκτικά αλωνίσει την περιοχή εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας: δηλαδή νότια και νοτιοδυτικά της Ρόδου και του Καστελόριζου και μέχρι τη νότια και νοτιοανατολική πλευρά της Κρήτης, περιοχές στις οποίες η Ελλάδα επιθυμεί να ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα πλην όμως δεν τις έχει κατοχυρώσει ως όφειλε μέσω της επίσημης ανακήρυξης ΑΟΖ και την δημοσίευση σχετικών χαρτών (βλέπε σχετικό άρθρο μας «Σε αχαρτογράφητα ύδατα» στην ελληνική έκδοση του Foreign Affairs, Τεύχος 67, Δεκέμβριος 2020-Ιανουάριος 2021, σελ. 44-56).

Τα θαλάσσια οικόπεδα που έχουν οριοθετηθεί στην δυτική Ελλάδα και νοτίως της Κρήτης. Πηγή: web
---------------------------------------------------------

Σε αντίθεση με προηγούμενες φορές που η Ελλάδα κάθισε στο ίδιο τραπέζι με την Τουρκία για να συζητήσει τις διαφορές στο Αιγαίο, σήμερα το όλο σκηνικό είναι τελείως διαφορετικό και εκ προμελέτης οριοθετημένο από την Άγκυρα, με την Αθήνα να προσπαθεί με μεγάλη δυσκολία να πείσει την διεθνή κοινότητα για τα δίκαιά της και για τις καλές της προθέσεις. Ο δε θόρυβος όσο και το αρνητικό κλίμα που έχει σκόπιμα καλλιεργηθεί από την Άγκυρα γύρω από την έναρξη του νέου γύρου Διερευνητικών Επαφών (προηγήθηκαν 60 γύροι μεταξύ 2003 και 2016) δίδουν την εσφαλμένη εικόνα ότι η Ελλάδα προσέρχεται (στην Κωνσταντινούπολη) σε διαπραγματεύσεις έχουσα υποστεί συντριπτική ήττα μετά από πολεμική σύρραξη στο Αιγαίο.

Η αντίθεση μεταξύ της προσέγγισης των δυο χωρών στον νέο γύρο επαφών δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο εμφανής. Με την Ελλάδα, μέσα από σχεδόν καθημερινές δηλώσεις και συνεντεύξεις τόσο του πρωθυπουργού όσο και του ΥΠΕΞ, Νίκου Δένδια, να έχει ξεκαθαρίσει ότι το μόνο θέμα για το οποίο είναι έτοιμη να συζητήσει είναι ο προσδιορισμός των «θαλασσίων ζωνών», δηλ. της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, και με την Τουρκική πλευρά να αποδέχεται φαινομενικά το προτεινόμενο από την Ελλάδα πλαίσιο διαλόγου, αλλά μέσω συστηματικών διαρροών και πολλαπλών δημοσιευμάτων να δηλώνει urbi et orbit ότι η ατζέντα των διερευνητικών επαφών θα περιλαμβάνει τα πάντα: από τις γκρίζες ζώνες, δηλ. την αμφισβήτηση επί της κυριότητας νήσων και βραχονησίδων, την αποστρατικοποίηση των νήσων του ανατολικού Αιγαίου, τον καθορισμό περιοχών έρευνας και διάσωσης, ασφαλώς τα χωρικά ύδατα (δηλ. αμφισβήτηση του δικαιώματος της Ελλάδας για επέκταση στα 12 ν.μ. βάσει του διεθνούς δικαίου), και ακόμα και θέματα που αφορούν τη μουσουλμανική μειονότητα στην Θράκη.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που ο «διάλογος» δεν επιστατείται από τις ΗΠΑ αλλά γίνεται με την παρότρυνση της ΕΕ και ιδιαίτερα της Γερμανίας. Πλην όμως, το πλαίσιο που έχει επιλεγεί, (δηλαδή συζήτηση επί της διαδικασίας) δεν υπόσχεται άμεσα αποτελέσματα αφού εξυπηρετεί κυρίως την στρατηγική της Τουρκίας η οποία για λόγους τακτικής επιχειρεί (προσωρινά) φιλοευρωπαϊκή στροφή έως τον Μάρτιο οπότε και η ΕΕ θα συζητήσει σοβαρά την επιβολή κυρώσεων. Το υιοθετηθέν μοντέλο απευθείας διαλόγου, με τους Ευρωπαίους στην άκρη «απαθείς και ουδέτερους», είναι a priori ναρκοθετημένο αφού σε περίπτωση που ναυαγήσουν οι συνομιλίες θα χρεωθεί στην Ελλάδα η ευθύνη. Γι’ αυτό, όπως έχουμε επανειλημμένα, μέσω δημοσιευμάτων μας, παρατηρήσει, η Ελλάδα δεν έχει ουδένα απολύτως λόγο να είναι επισπεύδουσα σε «διάλογο» σε αυτή την φάση.

Η Τουρκία του 2021 δεν είναι ασφαλώς η ίδια χώρα που ήτο το μακρινό 2003 όταν ξεκίνησε ο πρώτος γύρος επαφών με αρκετή τότε δόση αισιοδοξίας για την εξεύρεση ενός modus vivendi στο Αιγαίο. Υπάρχουν δύο ειδοποιοί διαφορές. Πρώτον, η σημερινή Τουρκία μετά από 15 χρόνια αλματώδους οικονομικής ανάπτυξης και κοσμογονικών πολιτικών αλλαγών στο εσωτερικό της έχει ενστερνισθεί πολύ ισχυρές γεωστρατηγικές επιδιώξεις καθώς υπό την σημαία του νεο-ισλαμισμού, και με την διαρκή κινητοποίηση του στρατιωτικού της μηχανισμού, ευρίσκεται σε φάση γεωγραφικής επέκτασης (βλέπε Συρία, Αρμενία), εποικισμού (Λιβύη, Σομαλία, Αιθιοπία) και προσάρτησης (Βόρειος Κύπρος) και εξάσκηση γεωπολιτικής επιρροής στον ευρύτερο Μεσογειακό χώρο αλλά και στην Κεντρική Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Απώτερος στόχος, καθώς θα πλησιάζει στην επέτειο των 100 ετών από την ίδρυση του Τουρκικού κράτους το 2023, η ανάδειξη της ισλαμικής Τουρκίας ως μεγάλης και ανεξάρτητης περιφερειακής δύναμης, με ταυτόχρονη ίδρυση της Τουρκικής Ομοσπονδίας υπό τη μορφή κοινοπολιτείας και της δημιουργίας ζώνης ελεύθερου εμπορίου και οικονομικών συναλλαγών (βλέπε Energia.gr – Ενεργειακό Στίγμα, 17/10/2020, Η Ενέργεια Αποτελεί την Βάση του Nεο-οθωμανικού Oράματος του Ερντογάν).