Εμφύλιος πόλεμος και ανθρωπιστική κρίση στην Αιθιοπία

Πριν από έναν χρόνο κανείς δεν φανταζόταν ότι η Αιθιοπία θα βρισκόταν σήμερα στα πρόθυρα ενός γενικευμένου εμφυλίου πολέμου. Αντίθετα, η αφρικανική χώρα φάνταζε ως μια από τις πιο σταθερές χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής.

Η οικονομία της Αιθιοπίας γνώρισε ραγδαία ανάπτυξη κατά την τελευταία δεκαετία, με το ΑΕΠ της να τριπλασιάζεται από το 2009 μέχρι και το 2019 (από 32,4 δισ. δολάρια το 2009 σε 96,1 δισ. δολάρια το 2019). Ακόμα, το ποσοστό του πληθυσμού που ζούσε σε συνθήκες φτώχειας μειώθηκε από 45,5% το 1995 σε 23,5% το 2016, ενώ το γεγονός ότι ο μέσος όρος ηλικίας των Αιθιόπων ανερχόταν σε 19,5 έτη το 2019 –με τον συνολικό πληθυσμό της χώρας να αγγίζει τα 110 εκατομμύρια– γεννούσε ελπίδες για τις μελλοντικές αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας [1].

Εργαζόμενοι στην Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ICRC) και εθελοντές από τον Ερυθρό Σταυρό της Αιθιοπίας, διανέμουν βοήθεια σε πολίτες στην περιοχή Tigray, στην Αιθιοπία, στις 6 Ιανουαρίου 2021. International Committee of the Red Cross/Handout via REUTERS
------------------------------------------------------------------

Παράλληλα, η σύναψη της ειρηνευτικής συμφωνίας με την γειτονική Ερυθραία το 2018, έθεσε και επίσημα τέλος στον πόλεμο (1998-2000) των δύο χωρών, χαρίζοντας στον νεοεκλεγέντα πρωθυπουργό της Αιθιοπίας, Abiy Ahmed, το Νόμπελ Ειρήνης (2019) για την καθοριστική συμβολή του στην επίτευξη της συμφωνίας. Η ομαλοποίηση των σχέσεων των δύο κρατών ήταν ιδιαίτερα σημαντική καθώς η συγκεκριμένη πολεμική σύρραξη, η οποία αποτελεί μια από τις πιο αιματηρές στην ιστορία της ηπείρου (υπολογίζεται ότι στοίχησε την ζωή σε 100.000-300.000 ανθρώπους [2]), ενώ το γεγονός ότι μέχρι πρόσφατα δεν είχε υπογραφεί επίσημη συνθήκη ειρήνης μεταξύ των δύο κρατών συνιστούσε έναν σημαντικό αποσταθεροποιητικό παράγοντα για την ευρύτερη περιοχή.

Ωστόσο, πίσω από τα αισιόδοξα πρωτοσέλιδα μεγάλης μερίδας του εγχώριου αλλά και του διεθνούς Τύπου, οι εντάσεις στο εσωτερικό της χώρας αυξάνονταν σε επικίνδυνο βαθμό μεταξύ του κόμματος της Oromia (ODP), της μεγαλύτερης περιφέρειας της χώρας και του κόμματος της περιφέρειας Tigray (TPLF). Το 2018, ο Abiy Ahmed εκλέχτηκε πρωθυπουργός ως επικεφαλής του ODP, το οποίο αποτελούσε μέρος ενός συνασπισμού τεσσάρων κομμάτων με την ονομασία Επαναστατικό Δημοκρατικό Μέτωπο του Αιθιοπικού Λαού (EPRDF). Έτσι, ο Abiy Ahmed έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός από την εθνοτική ομάδα των Oromo, η οποία αντιπροσωπεύει το 35% του συνολικού πληθυσμού. Στον συγκεκριμένο συνασπισμό συμμετείχε και το TPLF, που μέχρι τότε παραδοσιακά διατηρούσε τον έλεγχο της ομοσπονδιακής κυβέρνησης [3].

Έναν χρόνο αργότερα, ο Abiy Ahmed αποφάσισε να ενοποιήσει τα κόμματα τα οποία στήριζαν την ομοσπονδιακή κυβέρνησή του, (κατά πάσα πιθανότητα για να αποδυναμώσει το TPLF), συγκροτώντας το Κόμμα Ευημερίας (PP), κίνηση η οποία πυροδότησε νέες εντάσεις, καθώς η ηγεσία του TPLF τάχθηκε κατά αυτής της απόφασης και δεν συμμετείχε στη νέα πολιτική παράταξη. Μάλιστα, το TPLF κατηγόρησε τον Abiy Ahmed ότι προσπαθούσε να τροποποιήσει το πολίτευμα της χώρας, θέτοντας τέλος στον ομοσπονδιακό χαρακτήρα του και καταστρατηγώντας τα προνόμια που απολάμβαναν οι τοπικές περιφέρειες. Πιο συγκεκριμένα, η ηγεσία του TPLF εξέφρασε φόβους ότι ο Abiy Ahmed στόχευε στην κατάργηση του δικαιώματος αυτοπροσδιορισμού των διαφόρων φυλών της χώρας. Αντίθετα, ο πρωθυπουργός κατηγόρησε το TPFL ότι αποτελεί κράτος εν κράτει στην περιφέρεια Tigray.

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η απόφαση του Abiy Ahmed να αναβάλλει επ’ αόριστον τις εθνικές εκλογές, οι οποίες επρόκειτο να διεξαχθούν τον Αύγουστο του 2020, εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Ως εκ τούτου τον περασμένο Σεπτέμβριο, το TPLF προχώρησε στην διεξαγωγή ενός τοπικού δημοψηφίσματος στην περιφέρεια Tigray, σύμφωνα με το οποίο η ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Abiy Ahmed κηρύχθηκε παράνομη. Παράλληλα, η περιφέρεια Tigray απείλησε με απόσχιση από την Αιθιοπία, βάσει του δικαιώματος του αυτοπροσδιορισμού το οποίο παρέχεται από το σύνταγμα της χώρας. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αντέδρασε διακόπτοντας τις επαφές με την περιφέρεια, ενώ παράλληλα πάγωσε και την κρατική της χρηματοδότηση.

Στις 4 Νοεμβρίου, η ηγεσία του TPLF, αντιλαμβανόμενη ότι μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ο Abiy Ahmed είχε πετύχει την περιθωριοποίησή της, πέρασε στην αντεπίθεση εξαπολύοντας επιθέσεις κατά κυβερνητικών στόχων στην πρωτεύουσα της επαρχίας Tigray, Mekelle. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση απάντησε κηρύσσοντας την επαρχία σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ενώ η τοπική κυβέρνηση του TPLF κηρύχτηκε παράνομη. Παράλληλα, οι στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας ξεκίνησαν επιχειρήσεις κατά στόχων των δυνάμεων του TPLF. Μέσα σε λίγες ημέρες οι συγκρούσεις γενικεύτηκαν, ενώ στις 9-10 Νοεμβρίου 2020 στην πόλη Mai Kadra της επαρχίας Tigray, πολιτοφυλακές του TPLF δολοφόνησαν με αυτοσχέδια όπλα (μαχαίρια και ματσέτες) τουλάχιστον 700 αμάχους που ανήκαν στις φυλές των Amharian και των Welkait και οι οποίες υποστηρίζουν την ομοσπονδιακή κυβέρνηση [4]. Αντίστοιχα, στις αρχές του ίδιου μήνα, οι στρατιωτικές δυνάμεις τις χώρας καθώς και ομάδες πολιτοφυλακών της περιφέρειας Amhara, δολοφόνησαν 92 μέλη της εθνοτικής ομάδας Tigray.