Ένας κόσμος ασφαλής για την απολυταρχία; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ένας κόσμος ασφαλής για την απολυταρχία;

Η άνοδος της Κίνας και το μέλλον της παγκόσμιας πολιτικής*
Περίληψη: 

Η δημοκρατία έχει υποχωρήσει σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά οι επικριτές συχνά υπερβάλλουν για τον ρόλο του Πεκίνου σε αυτήν την τάση. Το ΚΚΚ χαιρετίζει την δημοκρατική δυσλειτουργία στο εξωτερικό, καθώς κάνει το κόμμα να φαίνεται καλύτερο μέσω της σύγκρισης. Αλλά η δημοκρατική διολίσθηση δεν αντικατοπτρίζει ένα μεγάλο στρατηγικό σχέδιο στο Πεκίνο.

Η JESSICA CHEN WEISS είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο Cornell και η συγγραφεύς του βιβλίου με τίτλο Powerful Patriots: Nationalist Protest in China’s Foreign Relations.

Ο κινεζικός λαός, διακήρυξε ο πρόεδρος Xi Jinping [1] το 2016, «είναι απόλυτα βέβαιος ότι προσφέρει μια κινεζική λύση στην αναζήτηση της ανθρωπότητας για ένα καλύτερο κοινωνικό σύστημα». Έναν χρόνο αργότερα, δήλωσε [2] ότι η Κίνα «χαράσσει ένα νέο μονοπάτι για άλλες αναπτυσσόμενες χώρες ώστε να επιτύχουν τον εκσυγχρονισμό» τους. Αυτοί οι ισχυρισμοί έρχονται καθώς το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) επεκτείνει την εμβέλειά του στο εξωτερικό και επιστρέφει σε μια πιο κατασταλτική δικτατορία υπό τον Xi, αφού πειραματίστηκε με ένα κάπως πιο πλουραλιστικό και ανταποκρινόμενο είδος αυταρχισμού.

09032021-3.jpg

Η θέα από το Πεκίνο: Μια γέφυρα κινεζικής κατασκευής στο Μαπούτο, στη Μοζαμβίκη, τον Μάιο του 2018. WANG TENG / XINHUA / EYEVINE / REDUX
--------------------------------------------------

Πολλοί Δυτικοί πολιτικοί παρακολούθησαν αυτή την αυταρχική στροφή εγχωρίως και την αναζήτηση για επιρροή στο εξωτερικό, και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Κίνα έχει εμπλακεί σε μια προσπάθεια ζωής και θανάτου για να νικήσει την δημοκρατία -έναν αγώνα που μπορεί ακόμη και να κερδίσει. Στην Ουάσινγκτον, το εκκρεμές έχει μετακινηθεί από μια συναίνεση που υποστηρίζει την δέσμευση με την Κίνα σε μια έκκληση για ανταγωνισμό ή ακόμα και ανάσχεση σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, που οφείλεται εν μέρει σε ανησυχίες ότι μια ενθαρρυμένη Κίνα επιδιώκει να διαδώσει το δικό της μοντέλο εσωτερικής και διεθνούς τάξης. Τον Οκτώβριο του 2018, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Mike Pence, επέκρινε την «παν-κυβερνητική» προσπάθεια της Κίνας να επηρεάσει την εσωτερική πολιτική και τις πολιτικές της χώρας. Τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους, ο Christopher Wray, διευθυντής του FBI, προχώρησε περαιτέρω: Ο κίνδυνος από την Κίνα, είπε [3], ήταν «όχι μόνο μια παν-κυβερνητική απειλή αλλά μια πάνδημη απειλή». Τέτοιες προειδοποιήσεις αντικατοπτρίζουν έναν αυξανόμενο φόβο ότι η Κίνα συνιστά απειλή όχι μόνο για συγκεκριμένα συμφέροντα των ΗΠΑ αλλά και για την ίδια την επιβίωση της δημοκρατίας και της υπό την ηγεσία των ΗΠΑ διεθνούς τάξης.

Αυτός ο φόβος αντιλαμβάνεται λανθασμένα την πρόκληση από το Πεκίνο. Από τις μέρες του Μάο Τσε Τουνγκ η Κίνα δεν έχει επιδιώξει να εξάγει επανάσταση ή να ανατρέψει την δημοκρατία. Υπό τον Xi, το ΚΚΚ προώθησε το «κινεζικό όνειρο», ένα στενό όραμα εθνικής αναζωογόνησης που έχει μικρή διεθνή ελκυστικότητα. Η αξιοσημείωτη οικονομική ανάπτυξη της Κίνας υπό τους προηγούμενους ηγέτες προήλθε από πειραματισμούς και ευελιξία, όχι από ένα συνεκτικό «κινεζικό μοντέλο».

Από το 2012, ο αυξανόμενος αυταρχισμός της Κίνας [4] και η αναζωπύρωση της κρατικής κυριαρχίας στην οικονομία, διέλυσε τις Δυτικές ελπίδες ότι η Κίνα τελικά θα αγκαλιάσει τον φιλελευθερισμό. Και οι ενέργειες της Κίνας στο εξωτερικό έχουν προσφέρει εναλλακτικές λύσεις στα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ διεθνή θεσμικά όργανα, έκαναν τον κόσμο ασφαλέστερο για άλλες αυταρχικές κυβερνήσεις, και υπονόμευσαν τις φιλελεύθερες αξίες. Αλλά αυτές οι εξελίξεις αντικατοπτρίζουν λιγότερο μια μεγάλη στρατηγική προσπάθεια για υπονόμευση της δημοκρατίας και εξάπλωση του αυταρχισμού από όσο την επιθυμία της κινεζικής ηγεσίας να εξασφαλίσει την θέση της στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Οι προσπάθειές της να αναθεωρήσει και να παρακάμψει τα διεθνή θεσμικά όργανα είναι αποτέλεσμα ρεαλιστικών αποφάσεων για τα κινεζικά συμφέροντα και όχι μιας γενικής απόρριψης της υπό την ηγεσία των ΗΠΑ διεθνούς τάξης. Η συμπεριφορά του Πεκίνου υποδηλώνει ότι η Κίνα είναι ένας δυσαρεστημένος και αυξανόμενα φιλόδοξος μέτοχος σε αυτή την τάξη, όχι ένας αδυσώπητος εχθρός της. Στην προσπάθεια να καταστήσει τον κόσμο ασφαλέστερο για το ΚΚΚ, το Πεκίνο απέρριψε οικουμενικές αξίες και διευκόλυνε την συνύπαρξη των αυταρχικών κρατών παράλληλα με τις δημοκρατίες. Και μέσα στις δημοκρατίες, οι προσπάθειες του ΚΚΚ για την εξουδετέρωση της υπερπόντιας αντιπολίτευσης στην κυριαρχία του, είχαν μια διαβρωτική επίδραση στην ελευθερία του λόγου και στην ελεύθερη κοινωνία, ιδιαίτερα μεταξύ της κινεζικής διασποράς.

Αυτές είναι πραγματικές προκλήσεις, αλλά δεν αποτελούν ακόμη μια υπαρξιακή απειλή για την διεθνή τάξη ή την φιλελεύθερη δημοκρατία. Ο επιτυχής ανταγωνισμός με την Κίνα θα απαιτήσει ακριβέστερη κατανόηση των κινήτρων και των ενεργειών της και την ανάπτυξη σκληρών αλλά εκλεπτυσμένων απαντήσεων. Η υπερβολική αντίδραση με το να πλαισιωθεί ο ανταγωνισμός με την Κίνα με πολιτιστικούς ή ιδεολογικούς όρους κινδυνεύει να λειτουργήσει ως μπούμερανγκ, με το να μετατρέψει την Κίνα σε αυτό που πολλοί στην Ουάσινγκτον φοβούνται ότι είναι ήδη.

ΦΤΙΑΓΜΕΝΟ ΟΧΙ ΓΙΑ ΕΞΑΓΩΓΗ

Παρόλο που ο Xi έχει διαφημίσει με υπερηφάνεια στην ρητορική του το κινεζικό παράδειγμα που άλλες κοινότητες θα μπορούσαν να μιμηθούν, έχει επίσης μετριάσει τέτοιες δηλώσεις. Το 2017, δύο μήνες αφότου διαλάλησε τον εκσυγχρονισμό της Κίνας στο 19ο Συνέδριο του Κόμματος, είπε σε μια υψηλού επιπέδου συγκέντρωση ξένων ηγετών ότι «η διαχείριση των δικών μας υποθέσεων είναι η μεγαλύτερη συμβολή της Κίνας στην οικοδόμηση μιας κοινότητας με κοινό μέλλον για την ανθρωπότητα». Και συνέχισε: «Δεν θα ‘εισάγουμε’ ένα ξένο μοντέλο. Ούτε θα ‘εξάγουμε’ ένα κινεζικό μοντέλο ούτε ζητούμε από τους άλλους να ‘αντιγράψουν’ τις κινεζικές μεθόδους». Αυτή η δήλωση ήταν μια επανάληψη της γραμμής της κινεζικής ηγεσίας από τότε που άρχισε να μεταρρυθμίζει και να ανοίγει την οικονομία στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Κινέζοι αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα τονίσει τον μοναδικό χαρακτήρα της αναπτυξιακής πορείας της Κίνας.