Γιατί πρέπει να επιστρέψουν τα πυρηνικά όπλα στην Ελλάδα

Στο σημείο αυτό, μπορεί κάποιος να υποθέσει ότι κατά αυτόν τον τρόπο η Ελλάδα γίνεται στόχος πυρηνικής επίθεσης από την Ρωσία. Αυτή η υπόθεση είναι μη ουσιώδης διότι παραβλέπει το πραγματικό γεγονός ότι η Ελλάδα είναι σε κάθε περίπτωση άμεσος στόχος στην ακραία περίπτωση ενός πυρηνικού πολέμου. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους. Πρώτον, η Ελλάδα είναι μέλος του ΝΑΤΟ άρα και φυσικός στόχος στην ακραία περίπτωση μιας θερμοπυρηνικής ανταλλαγής μεταξύ ΝΑΤΟ–Ρωσίας. Δεύτερον, η ναυτική βάση της Σούδας μπορεί να φιλοξενήσει οποιαδήποτε στιγμή πυρηνικά αεροσκάφη τύπου B-2 Spirit, αεροπλανοφόρα που φέρουν πυρηνικά όπλα καθώς και πυρηνικά υποβρύχια. Συνεπώς, ακόμη και αν η Ελλάδα δεν φιλοξενεί πυρηνικά όπλα είναι στόχος επίθεσης (counterforce attack). Ωστόσο, η συζήτηση αυτή δεν είναι ιδιαίτερα ουσιώδης γιατί τα πυρηνικά όπλα λειτουργούν ως αποτρεπτικός κρίκος. Το ερώτημα που απασχολεί την διεθνή κοινότητα δεν είναι ποια κράτη αποτελούν στόχοι αν η πυρηνική αποτροπή αποτύχει αλλά πώς μπορεί να ενδυναμωθεί η στρατηγική ισορροπία στο πυρηνικό σύστημα.

Ένα μαχητικό RAF F-35B Lightning πετάει πάνω από τη Μάγχη κατά την διάρκεια της άσκησης «Point Blank», στις 27 Νοεμβρίου 2018. REUTERS/Eddie Keogh
------------------------------------------------------

Πέρα από το τεχνικό και στρατηγικό μέρος, η επιστροφή των πυρηνικών όπλων στην Ελλάδα επιλύει και ένα τεχνικό ζήτημα που προκύπτει από την αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35. Επειδή οι νέες κεφαλές αναμένεται να έχουν ως βασικό μέσο μεταφοράς τα F-35, ο πυρηνικός ρόλος της Τουρκίας μπορεί να μην είναι πια εφικτός. Ήδη στην επιστημονική κοινότητα υπάρχει συζήτηση για την πιθανότητα μεταφοράς των πυρηνικών κεφαλών στην Ιταλία. Το ίδιο ζήτημα προκύπτει και για την Ελλάδα, η οποία από τη μια δεν έχει κανένα μέσο παράδοσης και δεν συμμετέχει στο πρόγραμμα των F-35, από την άλλη, όμως, δεν είναι αποκλεισμένη από αυτό και η μελλοντική αγορά είναι πιθανή.

ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΟΠΛΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Στο σημείο αυτό, μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί αν και κατά πόσο η φιλοξενία πυρηνικών κρίνεται ασφαλής. Αυτό είναι άλλωστε το πρώτο ερώτημα που τίθεται στον δημόσιο διάλογο. Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα πρέπει να αναλυθεί ο τρόπος λειτουργίας και ενεργοποίησης των πυρηνικών όπλων.

Υπάρχουν δύο είδη πυρηνικών όπλων: τα πυρηνικά όπλα που βασίζονται στην σχάση και τα πυρηνικά όπλα που βασίζονται στην σύντηξη [7]. Η εξέταση του τρόπου λειτουργίας των δύο ειδών πυρηνικών όπλων δείχνει ότι μια πυρηνική κεφαλή είναι λιγότερο επικίνδυνη σε σχέση με τα συμβατικά όπλα. Με τον όρο κίνδυνο εδώ δεν νοείται η καταστροφική δύναμη του όπλου, αν ακολουθεί η προβλεπόμενη λειτουργία του, αλλά τον κίνδυνο που διατρέχει ένα όπλο να εκραγεί μετά από ατύχημα.

Τα πυρηνικά όπλα λειτουργούν σε δύο στάδια. Στα πυρηνικά όπλα σχάσης («ατομικά» όπλα), το πρώτο στάδιο είναι μια χημική έκρηξη στην οποία χρησιμοποιούνται συμβατικά εκρηκτικά και η οποία οδηγεί στο δεύτερο στάδιο στο οποίο ανάλογα με την αρχιτεκτονική του όπλου γίνεται είτε σφοδρή σύγκρουση σχάσιμων υποκρίσιμων [8] πυρηνικών υλικών είτε συμπίεση αυτών των υλικών. Και στις δύο περιπτώσεις, ο στόχος είναι το σχάσιμο υλικό (πλουτώνιο ή εμπλουτισμένο ουράνιο) να περάσει σε υπερκρίσιμη κατάσταση που θα επιτρέψει την εκθετική αύξηση των πυρηνικών αντιδράσεων σε πολύ μικρό χρόνο (αλυσιδωτή αντίδραση) και τελικά θα οδηγήσει σε μεγάλη έκλυση ενέργειας, δηλαδή σε πυρηνική έκρηξη.

Η λειτουργία των πυρηνικών όπλων σύντηξης (θερμοπυρηνικά όπλα) βασίζεται και αυτή σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο αποτελείται από ένα πυρηνικό όπλο σχάσης. Η έκρηξη του όπλου σχάσης οδηγεί στο δεύτερο στάδιο, δηλαδή στην συμπίεση και υπερθέρμανση του συντήξιμου υλικού (Τρίτιο, Δευτέριο, Λίθιο-Δευτέριο) το οποίο με την σειρά του δημιουργεί μεγάλο αριθμό νετρονίων και εκλύει τεράστια ποσά ενέργειας. Αυτά τα νετρόνια προκαλούν μια δεύτερη σχάση σε υλικά (απεμπλουτισμένο ουράνιο) που υπό κανονικές συνθήκες δεν υπόκεινται σε σχάση. Ο συνδυασμός κατ’ ουσία δύο πυρηνικών αντιδράσεων αλλά και η πρόσθεση ενδιάμεσων σταδίων μέσω και άλλων σχάσιμων υλικών δίνει την δυνατότητα δημιουργίας θερμοπυρηνικών κεφαλών τεράστιας ισχύος.

Ενδεχομένως, η περιγραφή αυτή των πυρηνικών όπλων ακούγεται σχετικά απλή αλλά η δημιουργία μιας πυρηνικής κεφαλής αποτελεί μια τεράστια πρόκληση στον τομέα της μηχανικής γιατί απαιτεί την ακριβή και συγχρονισμένη λειτουργία όλων των προαναφερόμενων σταδίων. Ακριβώς αυτός είναι ο κύριος λόγος που ένα πυρηνικό όπλο είναι πιο ασφαλές σε σχέση με τα συμβατικά όπλα.

Τα σύγχρονα πυρηνικά όπλα είναι σχεδιασμένα ως «single point safe»˙ δηλαδή, αν ένα κομμάτι των συμβατικών εκρηκτικών του πρώτου σταδίου εκραγούν (π.χ. λόγω ανθρώπινης απροσεξίας ή ατυχήματος) αυτό είναι αδύνατο να οδηγήσει σε αλυσιδωτή αντίδραση και σε πυρηνικό ατύχημα. Γιατί ακριβώς αυτή η μερική πυροδότηση των συμβατικών εκρηκτικών δεν μπορεί να οδηγήσει σε συμπίεση που θα θέσει τα πυρηνικά υλικά σε υπερκρίσιμη κατάσταση. Ενδεχομένως, ένα ατύχημα θα μπορούσε να οδηγήσει σε διασπορά πυρηνικού υλικού, του οποίου ο καθαρισμός μπορεί να είναι εξαιρετικά κοστοβόρος. Παραδείγματα που απέδειξαν εν τοις πράγμασι αυτόν τον ισχυρισμό είναι τα αεροπορικά δυστυχήματα στην Βόρεια Καρολίνα το 1961 και στην Ισπανία το 1966. Και στις δύο περιπτώσεις υπήρξε συντριβή βομβαρδιστικών Β-52 χωρίς όμως να προκληθεί πυρηνικό ατύχημα ακόμα κι αν τα συμβατικά εκρηκτικά εξερράγησαν.