«Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Πανδημία και η σχέση της με την Επιστήμη και την Ιατρική» | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

«Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Πανδημία και η σχέση της με την Επιστήμη και την Ιατρική»

Διαδικτυακή συζήτηση που οργάνωσε το Κέντρο Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών (CEMES) με την υποστήριξη του Foreign Affairs The Hellenic Edition και του Ινστιτούτου Εξωτερικών Υποθέσεων (fainst.eu).
Περίληψη: 

.

Ο ΠΕΤΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ είναι Ομότιμος Καθηγητής του τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ., Πρόεδρος επί τιμή του CEMES και του WOCATI, Διευθυντής του μεταπτυχιακού τμήματος της «Ορθόδοξης Οικουμενικής Θεολογίας» στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος (IHU)

Το Διεθνές Ελληνικό Πανεπιστήμιο, σε συνεργασία και με τις ευλογίες του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου και των περισσοτέρων Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, θεσμοθέτησε το αγγλόφωνο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Ορθόδοξη Οικουμενική θεολογία». Στόχος του προγράμματος είναι βέβαια η έρευνα και μελέτη της πλούσιας δισχιλιετούς παράδοσης της Εκκλησίας, εφαρμοσμένης όμως στις απαιτήσεις του 21ου αιώνα. Και για τον λόγο αυτό έχει όχι μόνον ευρύτερη διορθόδοξη, διαχριστιανική και διαθρησκειακή στόχευση, αλλά κυρίως διεπιστημονική. Το διδακτικό προσωπικό απαρτίζεται από το σύνολο σχεδόν των Ορθοδόξων δικαιοδοσιών και παραδόσεων, κάτι που είναι δύσκολο, αν όχι αποτρεπτικό για τα θεολογικά εκπαιδευτικά ιδρύματα των διαφόρων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών. Όπως επίσης απαρτίζεται και από ακαδημαϊκούς άλλων χριστιανικών δογμάτων αλλά και τα επιμέρους μαθήματα άπτονται και γνωστικών αντικειμένων άλλων επιστημών.

Ο Πρόεδρος του Διεθνούς, ομότ. Καθ. κ. Αθανάσιος Καΐσης προεξέτεινε τους ορίζοντες της διεπιστημονικής αυτής προσέγγισης με την πρωτοβουλία θεσμοθέτησης προγράμματος και γεωπολιτικής διάστασης, στους διδάσκοντας του οποίου εκτός του κ. Καΐση ανήκουμε ο κ. Βενιζέλος, η κ. Προδρόμου, η κ. Παπαγεωργίου, εγώ και ο κ. Δημητριάδης από τους μετέχοντες στην διαδικτυακή αυτή συντροφιά, έχοντας παράλληλα συμβάλει και στην επιστημονική του διαμόρφωση.

Ο κ. Μόσιαλος άνοιξε ακόμη περισσότερο αυτές τις προοπτικές. «Το μεγάλο πεδίο, το οποίο ανοίγει η πανδημία και το οποίο δεν μπορεί να το αποφύγει η εκκλησία και η θεολογία είναι η εξέλιξη της ιατρικής έρευνας και της ιατρικής επιστήμης σε ότι έχει να κάνει με την γενετική. Ερωτήματα τα οποία σήμερα συζητιούνται από όλους π.χ. για τα εμβόλια, την γενετική σύσταση του ιού, για τα φάρμακα, για το αν τα εμβόλια πιθανώς αλλάξουν το δικό μας DNA κλπ. δεν μπορεί η Εκκλησία και η θεολογία να αποφύγουν. Γι’ αυτό και ο διάλογος θεολογίας και ιατρικής θα ήταν ένα εξαιρετικό πεδίο για μεταπτυχιακές σπουδές», κατέληγε.

Και σ’ αυτή του την πρόσκληση και πρόκληση έρχεται σήμερα να ανταποκριθεί το θεολογικό πρόγραμμα του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος. «Το πώς δηλαδή, όπως είπε ο κ. Μόσιαλος, συνομιλεί η θεολογία με τις άλλες επιστήμες, πώς ανοίγεται στον διεπιστημονικό διάλογο, πώς υπάρχει έξω από τον ασφαλή χώρο της Ορθόδοξης θεολογικής προσέγγισης», πράγμα το οποίο, όπως προανέφερα οραματίζεται και το CEMES, που συνέβαλε στην επιστημονική του στελέχωση. «Και με αυτήν την έννοια, συνέχισε ο κ. Μόσιαλος, αν η Θεία Ευχαριστία είναι ένα ταυτοτικό θεολογικό χαρακτηριστικό, θα πρέπει να αναζητήσουμε πώς το κοινωνικό εύρος και τα κοινωνικά ερωτήματα που διαθέτει η Εκκλησία και η θεολογική επιστήμη δημιουργούν και μη θεολογικά ταυτοτικά χαρακτηριστικά (πολύ σημαντικά για το μέλλον και την επιβεβαίωση διεπιστημονικά της θεολογικής επιστήμης), αλλά και γιατί πολλές ιδεολογικές και ταυτοτικές τοποθετήσεις επανοριοθετούνται πέραν του χώρου της Εκκλησίας και της θεολογίας».

Ο κ. Μόσιαλος υποστήριξε ότι οι δικές μας προσεγγίσεις λείπουν από τις δικές του, αλλά και πολλών άλλων επιστημόνων, μολονότι ο ίδιος ανήκει σε μια κατηγορία επιστημόνων που αναζητούν την διεπιστημονικότητα, που δεν κλείνονται σε ένα επιστημονικό δεδομένο, καθότι ο ίδιος έχει σπουδάσει ιατρική, οικονομικά και πολιτικές επιστήμες. Έχει δηλ. διευρύνει τα δικά μου επιστημονικά αντικείμενα, αλλά δεν συναντήθηκε ποτέ μέχρι σήμερα με την θεολογία, ποτέ σε συζητήσεις που έχουν σχέση με την ιατρική».

Αυτήν την επιστημολογική προσέγγιση θεολογίας-ιατρικής επιχειρεί η ο διάλογος που άνοιξε με διακεκριμένους παγκοσμίως επιστήμονες.

Ως προς το θέμα της ιατρικής επιστήμης αυτή στην Αγία Γραφή αποτελεί «σημεῖον ἀντιλεγόμενον…και σημεῖον εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν», όπως διεφάνη κατά την περίοδο της πανδημίας, και όπως συνέβη και με την ιγνάτεια αναφορά στην Ευχαριστία ως «φάρμακον αθανασίας», εξαιτίας της λανθασμένης μη κριτικής ερμηνευτικής τους προσέγγισης.

Μια από τις βασικές ιδιότητες του Χριστού, του Κυρίου και «σωτήρος» ημών, αποτελεί και εκείνη του «ιατρού των ψυχών και των σωμάτων». Όχι όμως με τη έννοια των ψυχο-σωματικών ασθενειών, ή μιας εξατομικευμένης εσωτερικότητας, αλλά για να δηλωθεί η σωτηριώδης θεϊκή του ιδιότητα. Γι’ αυτό και ένας από τους αρχαιότερους χριστολογικούς τίτλους ήταν και εκείνος του σωτήρος. Τα ευαγγέλια στις διηγήσεις των θαυμάτων θεραπείας του Ιησού χρησιμοποιούν τα ρήματα «ἰάσθαι», «θεραπεύειν» και «σώζεσθαι» σχεδόν ως ταυτόσημα. Ο Χριστός «διῆλθεν εὐεργετῶν καὶ ἰώμενος πάντας».

Η «θεραπευτική» ιδιότητα του Χριστού ήταν από τις κυρίαρχες. όπως ακριβώς περιγράφεται στην Π.Δ. και εκείνη του Θεού Πατρός στην σχέση του με τον περιούσιο λαό του. Στην περίφημη μεσσιανική αναφορά, με την οποία αρχίζει την αποστολή, στην Π.Δ., και συγκεκριμένα στην προφητεία του Ησαΐα, βασίζεται ο Χριστός: «Πνεῦμα Κυρίου ἐπ᾿ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με, εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με, ἰάσασθαι τοὺς συντετριμμένους τὴν καρδίαν, κηρῦξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, καλέσαι ἐνιαυτὸν Κυρίου δεκτόν».

Στα παλαιότερα τμήματα της Π.Δ. οποιοσδήποτε επιχειρούσε με ανθρώπινες δυνάμεις να θεραπεύσει ασθένειες θεωρείτο ότι οικειοποιείται θεϊκές ιδιότητες και χαρακτηρίζονταν ως κατεχόμενος από δαιμονικές δυνάμεις.

Από την εποχή όμως της Σοφιολογικής γραμματείας, την εποχή δηλαδή. της όσμωσης του Ιουδαϊσμού με τον Ελληνισμό, ο ισραηλίτης μπορούσε πλέον να προσεύχεται, ώστε να πέσει στα χέρια κάποιου «ιατρού», όχι πλέον εκλαμβάνοντάς τον ως δαιμονισμένο ή τσαρλατάνο, αλλά επειδή ο Θεός του έδωσε τη γνώση και τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί φυσικά στοιχεία προκειμένου να προσφέρει στους συνανθρώπους του θεραπεία. «Τίμα ἰατρὸν…, γράφει η Σοφ. Σειράχ, καὶ γὰρ αὐτὸν ἔκτισε Κύριος» (Να αποδίδεις στο γιατρό τις τιμές που του ανήκουν, γιατί ο Κύριος τον έχει ορίσει στο λειτούργημά του). Και συνεχίζει «Κύριος ἔκτισεν ἐκ γῆς φάρμακα...καὶ γὰρ αὐτοὶ (ἰατροί) Κυρίου δεηθήσονται ἵνα εὐοδώσῃ αὐτοῖς (ἀνθρώποις).