Ισραήλ και Ιράν σε τροχιά έντασης ανταγωνισμού | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ισραήλ και Ιράν σε τροχιά έντασης ανταγωνισμού

Αποκωδικοποιώντας τις πρόσφατες εχθροπραξίες μεταξύ των δυο αντιπάλων στη Μέση Ανατολή

Τα κρατικά ισραηλινά ΜΜΕ δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι η διακοπή ρεύματος που αναφέρθηκε το πρωί της Κυριακής 11/4 στην θέση Νατάνζ στο Ιράν και που προκάλεσαν εκτεταμένες βλάβες σε άγνωστο μέχρι στιγμή αριθμό υπόγειων πυρηνικών αντιδραστήρων στο εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου που λειτουργεί εκεί, οφείλεται σε ενέργεια δολιοφθοράς δια κυβερνοεπιθέσεως, που εκπορεύθηκε από τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες. Όλα δείχνουν ότι η ημέρα που επελέγη δεν ήταν τυχαία, καθότι την αμέσως προηγουμένη (Σάββατο, 10/4) στο Ιράν γιορταζόταν η «Εθνική Ημέρα Πυρηνικής Τεχνολογίας», με τον πρόεδρο Χασάν Ρουχανί να ανακοινώνει πανηγυρικά την λειτουργία καινούργιων αντιδραστήρων εμπλουτισμού ουρανίου.

12042021-1.jpg

Ο πρόεδρος του Ιράν, Χασάν Ρουχανί, εξετάζει τα νέα πυρηνικά επιτεύγματα του Ιράν κατά την διάρκεια της Εθνικής Ημέρας Πυρηνικής Ενέργειας του Ιράν, στην Τεχεράνη, στις 10 Απριλίου 2021. Iranian Presidency Office/WANA (West Asia News Agency)/Handout via REUTERS
------------------------------------------------------------------

Το πυρηνικό εργοστάσιο στη Νατάνζ βρίσκεται εδώ και χρόνια στο επίκεντρο του ισραηλινού ενδιαφέροντος, συγκεντρώνοντας πολλαπλές καταγγελίες εκ μέρους της ισραηλινής κυβέρνησης τόσο ενώπιον της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας, όσο και ενώπιον του ΟΗΕ, των ΗΠΑ και της ΕΕ, υποστηρίζοντας ότι στις εν λόγω εγκαταστάσεις κρύβονται πολλά «ένοχα μυστικά» της Τεχεράνης, με στόχο την ταχεία ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου, ικανού να πλήξει το Ισραήλ. Το εργοστάσιο του Νατάνζ φερόταν να είχε αποτελέσει στόχο ακόμα μιας ισραηλινής κυβερνοεπίθεσης τον Ιούλιο του 2020, δια της οποίας και πάλι είχε πετύχει την διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, προκαλώντας εκτεταμένες υλικές ζημιές στις υπόγειες εγκαταστάσεις του. Ωστόσο, όπως είχε αποκαλύψει η εφημερίδα New York Times τον περασμένο Δεκέμβριο, οι ιρανικές Αρχές είχαν ήδη αρχίσει να αποκαθιστούν τις πληγείσες εγκαταστάσεις –έναν στόχο που εν τω μεταξύ φαίνεται ότι ολοκλήρωσαν.

Τόσο από τις δηλώσεις των Ιρανών αξιωματούχων, όσο και από τις ειδήσεις που κυκλοφόρησαν στα ισραηλινά και διεθνή μέσα, δεν έχει καταστεί σαφές πότε ακριβώς σημειώθηκε η διακοπή ρεύματος και ποιες ακριβώς είναι οι βλάβες που προκλήθηκαν στις πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Νατάνζ -και είναι πολύ πιθανόν να μην γίνουν γνωστές στο άμεσο μέλλον. Την Κυριακή 11/4 ο πρόεδρος του Ιρανικού Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας, Αλί Ακμπάρ Σελαχί, έκανε λόγο για «τρομοκρατική ενέργεια» χωρίς να κατονομάσει από πού ακριβώς προέρχεται, συμπληρώνοντας ότι «το Ιράν επιφυλάσσεται να προχωρήσει σε αντίποινα». Εξίσου προσεκτικές διατυπώσεις υιοθέτησε η επιτροπή του ιρανικού κοινοβουλίου, αρμόδια για την ανάπτυξη του πυρηνικού προγράμματος της χώρας, χωρίς να κατονομάσει το Ισραήλ ως υπεύθυνο για το συμβάν. Χρειάστηκε να περάσει ένα εικοσιτετράωρο από την αρχική ανακοίνωση του συμβάντος και να ειπωθούν πολλά στα διεθνή ΜΜΕ για τις φερόμενες εκτεταμένες ζημιές που προκλήθηκαν στη Νατάνζ, μέχρις ότου ο Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Μωχάμαντ Τζαουάντ Ζαρίφ, να κατονομάσει τους «Σιωνιστές» ως υπεύθυνους της επίθεσης.

Από την άλλη, οι Ισραηλινοί όχι μόνο δεν διαψεύδουν το ενδεχόμενο δικής τους ανάμιξης, αλλά τα τοπικά μέσα, αμέσως μόλις τα ιρανικά ΜΜΕ ανακοίνωσαν το συμβάν το πρωί της Κυριακής (12/4), άρχισαν να αναπαράγουν δηλώσεις αξιωματούχων των μυστικών υπηρεσιών της χώρας υπό τον όρο της ανωνυμίας, επιβεβαιώνουν τις φήμες ότι πρόκειται περί δολιοφθοράς που επετεύχθη χάρη στην ανεπτυγμένη ισραηλινή τεχνογνωσία στον τομέα της κυβερνοασφάλειας. Πέραν αυτού, το βράδυ της ίδιας μέρας, ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου, παρουσία του αρχηγού της Μοσάντ, Γιόσι Κόεν, δήλωνε ότι «ο αγώνας κατά του Ιράν και όσων δυνάμεων στηρίζονται σε αυτό αποτελεί για το Ισραήλ μια τεράστια επιχείρηση, με σκοπό την δραστική μεταβολή της παρούσας κατάστασης».

ΣΕ ΜΟΝΙΜΗ ΤΡΟΧΙΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

Θα μπορούσε να κανείς να ισχυρισθεί ότι πρόκειται για ακόμα ένα επεισόδιο σε μια σειρά από συμβάντα που φέρουν το Ισραήλ και το Ιράν να παίζουν το παιχνίδι «της γάτας με το ποντίκι» σε διάφορα σημεία της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Το πλέον σίγουρο, αν όχι το πιθανότερο, είναι ότι πολλά από αυτά τα επεισόδια σύγκρουσης Ισραήλ-Ιράν δεν θα γίνουν ποτέ γνωστά στην παγκόσμια κοινή γνώμη, και δίνεται η εντύπωση ένθεν κακείθεν ότι Ιερουσαλήμ και Τεχεράνη επιλέγουν ποια από αυτά θα αναδεικνύονται στην επικαιρότητα και ποια όχι. Έτσι, η δολιοφθορά σε ιρανικό πλοίο που φερόταν να χρησιμεύει ως «πλωτή βάση» των ιρανικών μυστικών υπηρεσιών στα ανοιχτά της Υεμένης, στην νότια Ερυθρά Θάλασσα, την περασμένη εβδομάδα διαδέχθηκε την ιρανική επίθεση κατά εμπορικού πλοίου ισραηλινών συμφερόντων που έπλεε στον Περσικό Κόλπο, ενώ λίγες εβδομάδες νωρίτερα το Ιράν είχε καταγγείλει αντίστοιχες ενέργειες κατά ιρανικού πλοίου -χωρίς πάλι να κατονομάζει ξεκάθαρα από πού προέρχονταν. Τέλος, ας μην ξεχνάμε τον συνεχή στρατιωτικό ανταγωνισμό μεταξύ Ισραήλ και Ιράν στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, που έρχεται συχνά-πυκνά στο φως της δημοσιότητας με αφορμή ισραηλινά αεροπορικά πλήγματα εναντίον βάσεων που διατηρούν ένοπλες οργανώσεις, υποστηριζόμενες από τους Φρουρούς της Επανάστασης.

Ο πολυετής ψυχολογικός πόλεμος Ιράν-Ισραήλ καλά κρατεί εδώ και χρόνια. Αξίζει, όμως, να τονισθεί ότι κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες έχει ενταθεί. Αρκεί να αναφερθεί η περίπτωση του διάσημου τηλεοπτικού σήριαλ κατασκοπείας «Τεχεράνη» (που γυρίστηκε στην Αθήνα και είχε κερδίσει υψηλή τηλεθέαση όχι μόνο στο Ισραήλ αλλά και παγκοσμίως), υπό την εξής έννοια: Δεν θα πρέπει να θεωρείται καθόλου τυχαίο ότι η έκρηξη στη Νατάνζ τον Ιούλιο του 2020 είχε συμπέσει με την προβολή συγκεκριμένου επεισοδίου της τηλεοπτικής αυτής σειράς, στο οποίο η κεντρική ηρωίδα του έργου είχε καταφέρει να «κατεβάσει» τους διακόπτες παροχής ηλεκτρικού ρεύματος ευρισκόμενη «κάτω από τη μύτη» των Ιρανών αστυνομικών και μέσα στον κεντρικό σταθμό παροχής ηλεκτρισμού. Στην συγκεκριμένη σκηνή μάλιστα, και ενώ βρισκόταν στην καρδιά της ιρανικής κρατικής μηχανής, η πρωταγωνίστρια Ισραηλινή κατάσκοπος μιλούσε δυνατά σε άπταιστα εβραϊκά. Δεν ήταν σκηνοθετικό λάθος, αλλά στόχευε στο να καταδείξει την ανικανότητα των υποτιθέμενα «απροσπέλαστων» μηχανισμών ασφαλείας του σημερινού Ιράν. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν ήταν λίγες οι φορές που τα ισραηλινά ΜΜΕ ανέφεραν ότι τα προσωπικά δεδομένα χιλιάδων κατόχων ισραηλινών πιστωτικών καρτών έχουν διαρρεύσει από Ιρανούς χάκερ, ή ότι ισραηλινές ιστοσελίδες σημαντικών κρατικών οργανισμών είχαν μπει στο στόχαστρο ιρανικών κυβερνοεπιθέσεων. Οι συγκεκριμένες κυβερνοεπιθέσεις δεν διαδραματίζονταν στην μικρή οθόνη, αλλά στην πραγματική ζωή.

12042021-2.jpg

Μια άποψη των εγκαταστάσεων εμπλουτισμού ουρανίου Natanz, 250 χλμ. (155 μίλια) νότια της ιρανικής πρωτεύουσας, Τεχεράνης, στις 30 Μαρτίου 2005. REUTERS/Raheb Homavandi/File Photo
------------------------------------------------------

ΓΙΑΤΙ ΤΩΡΑ;

Ωστόσο το βασικό ερώτημα είναι το εξής: Γιατί τώρα ειδικά επέλεξαν Ισραήλ και Ιράν να επιδοθούν σε έναν τόσο έντονο και πολυεπίπεδο ανταγωνισμό;

Τα αίτια και οι αφορμές δεν είναι δύσκολο να εντοπισθούν.

- Η διακυβέρνηση Μπάιντεν έχει ήδη καταστήσει σαφές ότι επιθυμεί πάση θυσία να σταματήσει να θέτει την Τεχεράνη στο περιθώριο, επιδιώκοντας να θέσει εντός διαπραγματευτικού πλαισίου τις πυρηνικές φιλοδοξίες του ιρανικού καθεστώτος. Από την μια πλευρά, το Ισραήλ, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι εύκολο να επηρεάσει τον νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ να μεταβάλει τις απόψεις του, επιδιώκει να τονίσει την ιρανική παραβατικότητα και έτσι να αναγκάσει την Ουάσιγκτον να μειώσει την αισιοδοξία της για την έκβαση των διαπραγματεύσεων με τους Ιρανούς. Από την άλλη, το Ιράν αφήνει το Ισραήλ να εκτίθεται, αποφεύγοντας να το κατηγορήσει ευθέως, ενώ συγχρόνως διατηρεί «ατίθασο προφίλ» προς τις ΗΠΑ, εκδηλώνοντας δήθεν αδιαφορία προς τις κατευναστικές προθέσεις της Δύσης, θέλοντας έτσι να κερδίσει διαπραγματευτικούς πόντους. Παράλληλα, επιδιώκει να προσδεθεί στο άρμα άλλων σημαντικών περιφερειακών δρώντων, υπογράφοντας συμφωνία 25ετούς οικονομικής συνεργασίας με την Κίνα, στην οποία υπόσχεται εκτεταμένη επενδυτική δραστηριότητα για την επανεκκίνηση του ιρανικού δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ή ακόμα καλλιεργώντας τις επιχειρηματικές και πολιτικές σχέσεις του Ιράν με το Καζακστάν και τις υπόλοιπες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας. Όλα αυτά συμβαίνουν εν γνώσει των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας, που παρακολουθούν πολύ προσεκτικά μέχρι ποίου σημείου Ισραήλ και Ιράν προτίθενται να διαταράξουν τις περιφερειακές ισορροπίες -ενδεχόμενο που, όπως φαίνεται, Μόσχα και Ουάσιγκτον δεν θα επιτρέψουν να συμβεί, ανεξαρτήτως των προθέσεων τόσο της Τεχεράνης, όσο και της Ιερουσαλήμ.

- Η τρέχουσα περίοδος, τόσο στο Ιράν όσο και στο Ισραήλ, περιέχει πολλούς χρήσιμους συμβολισμούς. Τα ιρανοϊσραηλινά «θαλάσσια συμβάντα» συνέπεσαν με την Περσική Πρωτοχρονιά (Νεβρόζ) και τις ισραηλινές βουλευτικές εκλογές. Η κυβερνοεπίθεση κατά του πυρηνικού εργοστασίου στη Νατάνζ συνέβη λίγες ημέρες μετά την Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος στο Ισραήλ, αλλά και λίγα εικοσιτετράωρα πριν την Ημέρα Μνήμης των Πεσόντων των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων (Τετάρτη14/4), που δίνει την σκυτάλη στην Ημέρα της Ισραηλινής Ανεξαρτησίας (Πέμπτη 15/4), με ό,τι αυτό σημαίνει. Καλό θα ήταν να παρατηρηθεί μέχρι ποιου σημείου θα αφεθούν εκτός ελέγχου μιας τέτοιας μορφής υπαρξιακοί συμβολισμοί.

- Τέλος, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί η δύσκολη θέση που βρίσκεται ο Βενιαμίν Νετανιάχου στην εσωτερική πολιτική σκηνή της χώρας του, με την επ' ακροατηρίω εκδίκαση των ποινικών υποθέσεών του να έχει ήδη περάσει στο στάδιο των καταθέσεων μαρτύρων κατηγορίας, σε συνδυασμό με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας με κομματικούς εταίρους της αρεσκείας του. Μια στρατιωτική ένταση με το Ιράν, εκτιμάται ότι θα ενισχύσει την δημοτικότητα του Νετανιάχου, προσδίδοντάς του ακόμα μια φορά τον ρόλο του «ώριμου ενήλικα» που παραβλέπει ανέξοδους μικροκομματικούς ανταγωνισμούς, επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση της μόνιμης ιρανικής πυρηνικής απειλής -με τελικό σκοπό την παράταση της παραμονής του στην εξουσία. Άλλωστε, ο τρόπος με τον οποίον διαχειρίστηκε την κρίση της πανδημίας, του προσέδωσε -συν τοις άλλοις- αυτόν ακριβώς τον ρόλο.

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition