Η νέα διεθνής οικονομία και γεωπολιτική

Όλες οι οικονομίες έχουν δύο όψεις: την πραγματική σφαίρα της οικονομίας (ουσιαστικά την αγροτική, βιομηχανική παραγωγή) και τη νομισματική σφαίρα της οικονομίας (το χρήμα και τα παράγωγά του). Από την δεκαετία του 1980 ο χρηματοοικονομικός καπιταλισμός έγινε κυρίαρχος στην διεθνή οικονομία.

Tην περίοδο 1981-1992 οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου (σε μετοχές και ομολογίες) ήταν 3.759,7 δισ. δολάρια ενώ οι άμεσες ξένες επενδύσεις ήσαν μόλις 2.316 δισ. δολάρια. Την περίοδο 1988-1992 οι επενδύσεις σε χρηματοοικονομικά προϊόντα (CDs κλπ) ανήλθαν σε 1.642,9 δισ. δολάρια. Ο μέσος ημερήσιος ενδο-τραπεζικός δανεισμός αυξήθηκε από 1,04 δισ. δολάρια το 1981 σε 3,61 δισ. το 1991. Με βάση τα στοιχεία της Bank of England, ο ημερήσιος όγκος συναλλαγών στην αγορά συναλλάγματος του Λονδίνου αυξήθηκε από 90 δισ. δολάρια το 1986 σε 187 δισ. το 1989. Οι αριθμοί για τη Νέα Υόρκη ήσαν 58 δισ. και 129 δισ. δολάρια αντίστοιχα και για το Τόκυο ήσαν 48 δισ. και 115 δισ. δολάρια. Το 1997 ο ημερήσιος όγκος συναλλαγών στις παγκόσμιες χρηματαγορές ήταν 40 φορές μεγαλύτερος του παγκόσμιου εμπορίου. Με βάση τα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (Bank of International Settlements- BIS) τον Απρίλιο του 2007 ο ημερήσιος όγκος συναλλαγών στις διεθνείς αγορές ήταν 3,2 τρισ. δολάρια. Ουσιαστικά, στην περίοδο 1980-2007 ο πλούτος συγκεντρώθηκε στις τράπεζες και έφυγε από τα κράτη, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Όταν ξέσπασε η κρίση στα μέσα του 2007, η τρωτότητα των τραπεζικών ιδρυμάτων έγινε φανερή.

Το 2007, ουσιαστικά, ο πλούσιος παίκτης της παγκόσμιας οικονομίας (χρηματοοικονομικός τομέας) έπρεπε να διασωθεί από τους φτωχούς παίκτες (επιχειρήσεις-νοικοκυριά-κράτη). Αυτό πράγματι έγινε αλλά το αποτέλεσμα ήταν η αύξηση του δημοσίου χρέους. Αν η κρίση του 2007 επέβαλλε κόστη διάσωσης ύψους 1 τρισ. δολαρίων, η κρίση της COVID-19 επιβάλλει (έως τα τέλη Μαΐου) κόστη διάσωσης 12 τρισ. δολαρίων παγκοσμίως.

Παράλληλα, δημιουργήθηκε πρόβλημα με τα τραπεζικά δάνεια. Μόνο στον ευρωπαϊκό τραπεζικό χώρο, τα μη-εξυπηρετούμενα δάνεια (Non-Performing Loans, NPLs) μέχρι τον Αύγουστο του 2020 υπολογίζονται σε 1,7 τρισ. δολάρια! Στην Ασία, τα μη-εξυπηρετούμενα δάνεια ήσαν το 2019 στα 640 δισ. δολάρια, ενώ στις ΗΠΑ τα NPLs συνεχώς μειώνονται και δεν προκαλούν ανησυχία. Όμως, δάνεια άνω των $3,5 τρισ. δολαρίων συνολικά, θεωρούνται «κόκκινα» παγκοσμίως, γεγονός που σίγουρα δεν συμβάλλει στην οικονομική σταθερότητα.

Η βόμβα των υπερτιμημένων χρηματιστηριακών αγορών.

Το τέταρτο πρόβλημα είναι η ανισότητα χρηματοοικονομικής και πραγματικής σφαίρας της οικονομίας. Ο παγκόσμιος χρηματιστηριακός πλούτος μειώθηκε από 35,005 τρισ. δολάρια το 1999 σε μόλις 22,833 τρισ. το 2002, αλλά αυξήθηκε εκ νέου στα 37,169 τρισ. δολάρια το 2004 και στα 49,924 τρισ. το 2006. Όμως, τον Αύγουστο του 2019 η Wall Street (χρηματιστήριο ΗΠΑ) ήταν κατά 5,5 φορές μεγαλύτερη της «Main Street» (δηλαδή, της πραγματικής οικονομίας των ΗΠΑ), όταν την περίοδο 1950-2000 ο κανόνας ήταν η διαφορά να είναι περίπου στις 2,5 με 3,5 φορές. Ουσιαστικά ο χρηματοοικονομικός καπιταλισμός παράγει αξίες-φούσκες (bubble values) οι οποίες είναι εύθραυστες μακροχρόνια σε τυχόν κρίση.

Αν η φούσκα του χρηματιστηρίου σκάσει τότε τα νοικοκυριά θα δουν κατακόρυφη μείωση του πλούτου τους. Η μείωση του πλούτου θα φέρει μείωση στην κατανάλωση, η οποία με την σειρά της οδηγεί σε μείωση της παραγωγής των εργοστασίων άρα αύξηση της ανεργίας.

Η οικονομική άνοδος της Κίνας.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η άνοδος της Κίνας είναι τρομακτική. Το Δεκέμβριο του 2020 εξ αιτίας της κρίσης της COVID-19 οι Δυτικές οικονομίες ανακοίνωναν πτώση του ΑΕΠ, μείωση της βιομηχανικής παραγωγής και αύξηση της ανεργίας. Αντίθετα, η Κίνα, η χώρα στην οποία πρωτοεμφανίσθηκε η COVID-19, ανακοίνωσε μια εκπληκτική οικονομική πορεία για το 2020. Ειδικότερα, ανακοινώθηκε αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,3%, παραγωγή φυσικού αερίου 188 δισ. κυβικά μέτρα και συναλλαγματικά αποθέματα τον Δεκέμβριο του 2020 ύψους 3,5 τρισ. δολαρίων!

Εμπορευματοκιβώτια (containers) στο λιμάνι Yangshan Deep-Water στηn Σαγκάη, sthn Κίνα, στις 19 Οκτωβρίου 2020. REUTERS / Aly Song / File Photo
---------------------------------------------------------------

Παράλληλα, η Κίνα ανακοίνωσε ότι τον Δεκέμβριο του 2020 λειτουργούσαν στην χώρα 275.000 επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας (τριπλάσιος αριθμός σε σχέση με το 2015). Ως προς το εξωτερικό εμπόριο μόνο ο αριθμός των εμπορικών τρένων που κινήθηκαν από την Κίνα προς την Ευρώπη ήταν 12.400, τα οποία μετέφεραν 1.140.000 κοντέινερ (αριθμός 50% υψηλότερος σε σχέση με το 2019). Η χρονιά έκλεισε με δύο σημαντικές εμπορικές συμφωνίες: Την υπογραφή της Regional Comprehensive Economic Partnership με τις χώρες της Ασίας, και την υπογραφή της εμπορικής συμφωνίας ΕΕ-Κίνας. Τέλος, με βάση τα στοιχεία της UNCTAD, το σύνολο των ξένων επενδύσεων παγκοσμίως το 2020 ήταν 859 δισ. δολάρια. Από αυτά η Κίνα απορρόφησε τα 163 δισ. (18,9%), ενώ οι ΗΠΑ απορρόφησαν 134 δισ. (15,59%). Για πρώτη φορά η Κίνα έγινε η πρώτη χώρα στο κόσμο σε απορρόφηση ξένων επενδύσεων.

Η Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και ο ρόλος των ημι-αγωγών (ή μικροτσίπ).

Μέσα σε αυτό το σκηνικό, η παγκόσμια βιομηχανία (πολιτική και στρατιωτική) χρειάζεται για την κατασκευή κάθε είδους προϊόντων (ψυγεία, ηλεκτρονικές οικιακές συσκευές, κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικούς υπολογιστές και οθόνες, tablets, ηλεκτρονικό σύστημα αυτοκινήτων, δορυφορικά συστήματα, αεροπλάνα, δορυφορικά συστήματα πλοήγησης πλοίων κλπ) ημι-αγωγούς (ή αλλιώς μικροτσίπ).