Η νέα διεθνής οικονομία και γεωπολιτική

Σε αυτή την παγκόσμια αγορά κυριαρχούν οι αμερικανικές εταιρείες (Intel, Qualcomm, Broadcom, NVIDIA, Micron, Texas Instruments), αλλά οι ΗΠΑ ως χώρα παράγουν το 21% της παγκόσμιας παραγωγής μικροτσίπ. Η υπόλοιπη παγκόσμια παραγωγή γίνεται στις ακόλουθες χώρες: Ταϊβάν (17,4%), Νότια Κορέα (25,3%), Ιαπωνία (11,6%), Κίνα (15%), υπόλοιπος κόσμος (9,7%).

Το διεθνές εμπόριο και η ναυτιλία

Η έκθεση του έτους 2018 του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου (International Chamber of Shipping) για το ναυτιλιακό εμπόριο, υποστηρίζει ότι το διεθνές θαλάσσιο εμπόριο καλύπτει το 90% του παγκόσμιου εμπορίου. Η έκθεση της Υπηρεσίας Εμπορίου και Ανάπτυξης του ΟΗΕ (UNCTAD) θεωρεί ότι το ναυτιλιακό εμπόριο παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Ασίας. Ειδικότερα, το 42% των φορτώσεων και το 61% των εκφορτώσεων γίνεται στην Ασία. Η Ευρώπη έχει το 17% των φορτώσεων και το 20% των εκφορτώσεων. Η Αμερικανική ήπειρος έχει το 21% και 13% αντίστοιχα. Ακολουθούν η Ωκεανία με 13% και 1% και η Αφρική με μόλις 7% και 5%. Είναι λοιπόν φανερό ότι το θαλάσσιο εμπόριο παίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη κυρίως της Ασίας ενώ ο ρόλος του στην αντίστοιχη ανάπτυξη της Ευρώπης και της αμερικανικής ηπείρου είναι μικρότερος. Με βάση την έκθεση της (UNCTAD), το θαλάσσιο εμπόριο αυξήθηκε από 4.008 εκατομμύρια τόνους το 1990 σε 10.702 εκατ. τόνους το 2017.

Σε αντίθεση με τις στατιστικές των ναυτιλιακών οργανισμών η Ένωση Διεθνών Αερομεταφορών (ΙΑΤΑ), σε έκθεση του 2016, τόνιζε ότι το διεθνές αεροπορικό εμπόριο αποτελεί το 35% του διεθνούς εμπορίου. Είναι σαφές ότι οι ναυτιλιακοί οργανισμοί υπερ-εκτιμούν τον ρόλο του ναυτιλιακού εμπορίου, όπως αντίστοιχα πράττει και η Ένωση Αερομεταφορών για το αεροπορικό. Παρά τις διαφορετικές εκτιμήσεις, το διεθνές θαλάσσιο εμπόριο ξεπερνά το 70% του παγκόσμιου εμπορίου, το οποίο χωρίζεται σε υποκατηγορίες (ξηρού φορτίου, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άλλα φορτία).

Οι κυριότερες ναυτιλιακές δυνάμεις κατά το 2017 ήσαν 35 χώρες με 44.036 πλοία συνολικού εκτοπίσματος 1.755.783.748 τόνων. Η συνολική αξία των πλοίων ήταν 770.109 εκατ. δολάρια (770 δισ.) ενώ η μέση τιμή του κάθε πλοίου ήταν 17,5 εκατ. δολάρια. Όλες οι υπόλοιπες χώρες του πλανήτη είχαν 6.119 πλοία συνολικού εκτοπίσματος 91.847.146 τόνων με συνολική αξία 58.509 δισ. δολαρίων και η μέση αξία 9.6 εκατ. δολάρια ανά πλοίο. Οι πέντε μεγαλύτερες ναυτιλιακές δυνάμεις παρουσιάζονται στον Πίνακα 1 (στοιχεία UNCTAD).

Από τον Πίνακα είναι φανερό ότι η Κίνα έχει μεγαλύτερο αριθμό πλοίων (5.206) αλλά μικρότερου εκτοπίσματος (165,4 εκατ. τόνοι έναντι 308,8 εκατ. τόνων της Ελλάδας). Αξίζει να αναφερθεί ότι οι ΗΠΑ κατέχουν την όγδοη θέση (2.104 πλοία εκτοπίσματος 51.150.767 τόνων, αξίας 96.182 εκατ. δολαρίων και με μέση αξία 45,7 εκατ. ανά πλοίο). Η Ρωσία κατέχει την 19η θέση με 1.707 πλοία (εκτοπίσματος 22.050.283 τόνων, αξίας 9.081 εκατ. δολαρίων και μέσης αξίας ανά πλοίο τα 5,3 εκατ.). Η Ινδία διαθέτει 986 πλοία εκτοπίσματος 22.655.452 τόνων αξίας 6.938 εκατ. δολαρίων και μέσης αξίας ανά πλοίο 7 εκατ.

Η ενεργειακή επανάσταση και η πράσινη οικονομία.

Το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής παρουσιάζεται γλαφυρά από τον καθηγητή Ζερεφό:
«Τον εικοστό αιώνα η ανθρωπότητα χρησιμοποίησε δεκαπλάσια ενέργεια απ΄ όλη όση είχε χρησιμοποιήσει τα προηγούμενα χίλια χρόνια... τα τελευταία σαράντα χρόνια καταστρέψαμε όσο όζον παρήγαγε η φύση μέσα σε 1,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Τον τελευταίο αιώνα απελευθερώσαμε στην ατμόσφαιρά τόσο διοξείδιο του άνθρακα όσο χρειάστηκε η φύση να απομακρύνει μέσα σε 1 δισεκατομμύριο χρόνια στα πρώτα στάδια της φωτοσύνθεσης».

Η κλιματική αλλαγή πυροδοτεί μεταναστευτικές ροές, πολέμους για το νερό, αλλαγή θερμοκρασίας και κλίματος, αλλά και πυρκαγιές σε δασικές εκτάσεις που όμοιές τους δεν είχαμε αντιμετωπίσει στο παρελθόν. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η μείωση των εκπομπών άνθρακα, η παύση του πετρελαίου και η αντικατάστασή του από σχιστολιθικό φυσικό αέριο ή φυσικό αέριο, καθώς και από αιολική, ηλιακή, υδάτινη ενέργεια αποτελεί σημαντική πρόκληση για την ανθρωπότητα.

Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Έχοντας αναλύσει την διεθνή οικονομία, ας δούμε τα χαρακτηριστικά της γεωπολιτικής εξέλιξης. Παραδοσιακά, η γεωπολιτική διακρίνει χερσαίες και ναυτικές δυνάμεις. Στις πρώτες ιστορικά συγκαταλέγονται η Ρωσία, η Κίνα, η Ευρώπη, ενώ στις δεύτερες ο αγγλο-σαξωνικός κόσμος. Αξίζει να αναφερθεί ότι από το 1588 έως σήμερα, η πρωτοκαθεδρία στο διεθνές σύστημα ανήκει στις ναυτικές δυνάμεις αφού αυτές κέρδισαν όλες τις μεγάλες συγκρούσεις [Επταετής Πόλεμος (1755-1763), Ναπολεόντιοι Πόλεμοι (1799-1815), Παγκόσμιοι πόλεμοι (1914-1918 και 1939-1945), Ψυχρός Πόλεμος (1948-1991)]. Σε όλη αυτή την περίοδο, οι αγγλο-σαξωνικές δυνάμεις επικράτησαν έχοντας τον έλεγχο: 1) των ροών του παγκόσμιου εμπορίου, 2) της ροής του χρήματος μέσω των τραπεζών, 3) των βιομηχανικών πρώτων υλών και της ενέργειας.

Όμως στο νέο διεθνές σύστημα ο έλεγχος των ανωτέρω παραγόντων τίθεται σε κίνδυνο. Ειδικότερα ως προς το διεθνές θαλάσσιο εμπόριο διακρίνουμε τέσσερις διαύλους:

1.Ο πρώτος δίαυλος είναι ο νότιος, με βάση τον οποίο ένα πλοίο από κάποιο λιμάνι της Ασίας θα διασχίσει τη Νότια Σινική Θάλασσα, τα στενά της Μαλάκκα, τον Ινδικό ωκεανό, το στενό του Άντεν, την Ερυθρά Θάλασσα, το Σουέζ, τη Μεσόγειο, το Γιβραλτάρ και θα καταλήξει στο λιμάνι της Αμβέρσας. Πρόκειται για διαδρομή 21.000 χλμ. και διαρκεί 48 ημέρες. Σήμερα η διαδρομή αυτή είναι η κυρίαρχη στο διεθνές εμπόριο

2.Ο δεύτερος δίαυλος είναι η έναρξη του ταξιδιού από την Ασία προς διώρυγα του Παναμά, Ατλαντικό ωκεανό και Ευρώπη. Αυτή είναι η δεύτερη πλέον σημαντική διαδρομή του ναυτικού εμπορίου.