Η πανδημική ύφεση

Ορισμένες σημαντικές οικονομίες άνοιξαν ξανά, γεγονός που αντανακλάται στην βελτίωση των επιχειρηματικών συνθηκών σε ολόκληρη την Ασία και την Ευρώπη και σε μια ανάκαμψη στην αγορά εργασίας των ΗΠΑ. Τούτου λεχθέντος, αυτή η αντίδραση δεν πρέπει να συγχέεται με μια ανάκαμψη. Σε όλες τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις από τα μέσα του 19ου αιώνα, χρειάστηκαν κατά μέσο όρο οκτώ χρόνια [4] για να επανέλθει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στο επίπεδο πριν από την κρίση. (Ο διάμεσος ήταν επτά χρόνια.) Με ιστορικά επίπεδα δημοσιονομικής και νομισματικής ώθησης, μπορεί κανείς να αναμένει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα τα πάνε καλύτερα. Αλλά οι περισσότερες χώρες δεν έχουν την ικανότητα να αντισταθμίσουν την οικονομική ζημία της COVID-19. Η εξελισσόμενη [οικονομική] αναπήδηση είναι η αρχή ενός μεγάλου ταξιδιού από μια βαθιά τρύπα.

Αν και κάθε είδους πρόβλεψη σε αυτό το περιβάλλον θα αντιμετωπιστεί με αβεβαιότητα, υπάρχουν τρεις δείκτες που από κοινού υποδηλώνουν ότι ο δρόμος προς την ανάκαμψη θα είναι μακρύς. Ο πρώτος είναι οι εξαγωγές. Λόγω του κλεισίματος των συνόρων και του lockdown, η παγκόσμια ζήτηση αγαθών έχει συρρικνωθεί, πλήττοντας τις οικονομίες που εξαρτώνται από τις εξαγωγές. Ακόμη και πριν από την πανδημία, πολλοί εξαγωγείς αντιμετώπιζαν πιέσεις. Μεταξύ 2008 και 2018, η παγκόσμια αύξηση του εμπορίου μειώθηκε κατά το ήμισυ, σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία. Πιο πρόσφατα, οι εξαγωγές υπέστησαν ζημιές από τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας [5] που ξεκίνησε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, στα μέσα του 2018. Για οικονομίες όπου ο τουρισμός είναι σημαντική πηγή ανάπτυξης, η κατάρρευση των διεθνών ταξιδιών ήταν καταστροφική. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προέβλεψε ότι στην Καραϊβική, όπου ο τουρισμός αντιπροσωπεύει μεταξύ 50% και 90% του εισοδήματος και της απασχόλησης σε ορισμένες χώρες, τα τουριστικά έσοδα θα «επιστρέψουν στα επίπεδα πριν από την κρίση μόνο σταδιακά τα επόμενα τρία χρόνια».

Ένας έρημος τουριστικός προορισμός στην Κολόμπο, στην Σρι Λάνκα, τον Ιούνιο του 2020. Dinuka Liyanawatte / Reuters
--------------------------------------------------------

Δεν είναι μόνο ο όγκος των συναλλαγών που περιορίζεται˙ οι τιμές πολλών εξαγωγών έχουν επίσης μειωθεί. Πουθενά δεν ήταν πιο ορατό το δράμα της πτώσης των τιμών των εμπορευμάτων από όσο στην αγορά πετρελαίου. Η επιβράδυνση προκάλεσε τεράστια πτώση της ζήτησης ενέργειας και διαλύθηκε ο εύθραυστος συνασπισμός γνωστός ως ΟΠΕΚ+ [6], που αποτελείται από τα μέλη του ΟΠΕΚ, την Ρωσία και άλλους συνασπισμένους παραγωγούς, οι οποίοι οδήγησαν τις τιμές του πετρελαίου στην ζώνη των 45 έως 70 δολαρίων ανά βαρέλι για το μεγαλύτερο διάστημα από τα τελευταία τρία χρόνια. Ο ΟΠΕΚ+ μπόρεσε να συνεργαστεί όταν η ζήτηση ήταν ισχυρή και χρειάζονταν μόνο περικοπές στην προσφορά. Ωστόσο, το είδος της περικοπής του εφοδιασμού που απαιτούσε αυτή η πανδημία θα είχε κάνει τους δύο μεγάλους παίκτες του καρτέλ, την Ρωσία και την Σαουδική Αραβία, να υποφέρουν πραγματικό πόνο, τον οποίο δεν ήθελαν να υποστούν. Η προκύπτουσα υπερπαραγωγή και η ελεύθερη πτώση των τιμών του πετρελαίου δοκιμάζει τα επιχειρηματικά μοντέλα όλων των παραγωγών, ιδίως εκείνων στις αναδυόμενες αγορές, συμπεριλαμβανομένου εκείνου του μοντέλου που υπάρχει στις Ηνωμένες Πολιτείες -τον τομέα του σχιστολιθικού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι συνοδευτικές οικονομικές πιέσεις έχουν συσσωρεύσει θλίψη σε ήδη αδύναμες οντότητες στις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού. Το Εκουαδόρ που εξαρτάται από το πετρέλαιο, για παράδειγμα, τέθηκε σε κατάσταση χρεοκοπίας τον Απρίλιο του 2020 και άλλοι αναπτυσσόμενοι παραγωγοί πετρελαίου διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να ακολουθήσουν το ίδιο.

Σε άλλα εξέχοντα επεισόδια δυστυχίας, τα χτυπήματα στην παγκόσμια οικονομία ήταν μόνο τμηματικά. Κατά την διάρκεια της κρίσης χρέους της Λατινικής Αμερικής της δεκαετίας του 1980 και της οικονομικής κρίσης της Ασίας το 1997, οι περισσότερες προηγμένες οικονομίες συνέχισαν να αναπτύσσονται. Οι αναδυόμενες αγορές, ιδίως η Κίνα, αποτέλεσαν βασική πηγή ανάπτυξης κατά την διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 [7]. Αλλά όχι τώρα. Η τελευταία φορά που όλοι οι κινητήρες χάλασαν ήταν στην Μεγάλη Ύφεση˙ η κατάρρευση αυτήν την φορά θα είναι απότομη και βαθιά. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου εκτιμά ότι το παγκόσμιο εμπόριο είναι πιθανό να μειωθεί μεταξύ 13% και 32% το 2020. Εάν το αποτέλεσμα είναι κάπου στο μεσαίο σημείο αυτού του ευρέος φάσματος, θα είναι η χειρότερη χρονιά για την παγκοσμιοποίηση από τις αρχές της δεκαετίας του 1930.

Ο δεύτερος δείκτης που δείχνει μια μακρά και αργή ανάκαμψη είναι η ανεργία. Οι προσπάθειες μετριασμού της πανδημίας αποσυναρμολογούν το πιο περίπλοκο κομμάτι μηχανισμού στην ιστορία, την σύγχρονη οικονομία της αγοράς, και τα εξαρτήματα δεν θα επανασυνδεθούν ούτε γρήγορα ούτε απρόσκοπτα. Ορισμένες κλειστές επιχειρήσεις δεν θα ανοίξουν ξανά [8]. Οι ιδιοκτήτες τους θα έχουν εξαντλήσει τις αποταμιεύσεις τους και ενδέχεται να επιλέξουν μια πιο προσεκτική στάση σχετικά με τις μελλοντικές επιχειρηματικές δράσεις. Το ξεκαθάρισμα της τάξης των επιχειρηματιών δεν θα ωφελήσει την καινοτομία.