Η εποχή του μαγικού χρήματος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η εποχή του μαγικού χρήματος

Μπορούν οι ατελείωτες δαπάνες να αποτρέψουν την οικονομική καταστροφή;*
Περίληψη: 

Η εποχή μετά την πανδημία έρχεται με μια σειρά αναπάντητα ερωτήματα. Η διπλή οικονομική κρίση μπορεί να επιφέρει μεγάλες αλλαγές στην οικονομική δραστηριότητα όπως την ξέρουμε τις τελευταίες, αρκετές, δεκαετίες. Τι θα σημάνει η αθρόα παραγωγή νέου χρήματος από τις Κεντρικές Τράπεζες; Και πώς θα αντιδράσει ο πληθωρισμός και οι οικονομίες σε αυτόν;

Ο SEBASTIAN MALLABY είναι ανώτερος συνεργάτης για τα Διεθνή Οικονομικά στην έδρα Paul A. Volcker στο Council on Foreign Relations.

Οι κρίσεις μπορούν να οδηγήσουν στην αλλαγή, αλλά μερικές φορές χρειάζονται δύο κρίσεις για παγιωθεί ένας μετασχηματισμός. Μόνη της, η Μεγάλη Ύφεση εισήγαγε το New Deal, περίπου τριπλασιάζοντας τις ομοσπονδιακές δαπάνες των ΗΠΑ ως μερίδιο της [εθνικής] παραγωγής. Χρειάστηκε όμως ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος για να ωθήσει τις ομοσπονδιακές δαπάνες πολύ υψηλότερα, ενισχύοντας τον ρόλο του κράτους στην οικονομία των ΗΠΑ. Εάν οι ομοσπονδιακές παρεμβάσεις, όπως η δημιουργία του διαπολιτειακού συστήματος αυτοκινητόδρομων, θεωρήθηκαν φυσικές μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950, ήταν αποτέλεσμα δύο συγκλονιστικών σοκ, όχι ενός.

Η αμερικανική ιστορία προσφέρει πολλά τέτοια παραδείγματα. Μόνος του, ο πόλεμος του Βιετνάμ ίσως να είχε προκαλέσει μια μείωση της εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση. Χρειάστηκε το συνδυαστικό σοκ του Watergate για να κάνει αυτή την πτώση απότομη. Μόνη της, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης θα ενίσχυε την δύναμη των ΗΠΑ. Χρειάστηκε η ισχυρή απόδοση της οικονομίας των ΗΠΑ την δεκαετία του 1990 για να πυροδοτήσει μια συζήτηση για μια «μονοπολική εποχή». Μόνες τους, οι τεχνολογικές εξελίξεις θα τροφοδοτούσαν την ανισότητα την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα. Η παγκοσμιοποίηση ενίσχυσε αυτό το ρήγμα.

07052021-1.jpg

Ο Jerome Powell, πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, σε συνέντευξη Τύπου στην Ουάσιγκτον, τον Ιανουάριο του 2020. Liu Jie / Xinhua / eyevine / Redux
----------------------------------------------------------------

Σήμερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες προηγμένες χώρες βιώνουν το δεύτερο κύμα ενός ιδιαίτερα ισχυρού δίδυμου σοκ. Μεμονωμένες, είτε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 είτε η παγκόσμια πανδημία του 2020 θα ήταν αρκετές για να αλλάξουν τα δημόσια οικονομικά, οδηγώντας τις κυβερνήσεις να δημιουργήσουν και να δανειστούν χρήματα ελεύθερα. Σε συνδυασμό, αυτές οι δύο κρίσεις αναμένεται να μεταμορφώσουν την αγοραστική δύναμη του κράτους. Μια νέα εποχή δυναμικής και εκτεταμένης διακυβέρνησης καλεί. Ονομάστε την, Εποχή των Μαγικών Χρημάτων.

Τα διπλά σοκ θα αλλάξουν την ισορροπία ισχύος στον κόσμο, επειδή τα αποτελέσματά τους θα ποικίλλουν μεταξύ των χωρών, ανάλογα με την αξιοπιστία και την συνοχή των οικονομικών θεσμών κάθε χώρας. Η Ιαπωνία, με μια μακρά ιστορία χαμηλού πληθωρισμού και μια ικανή εθνική κεντρική τράπεζα, έχει ήδη δείξει ότι μπορεί να δανειστεί και να δαπανήσει πολύ περισσότερα από όσα θα μπορούσε κάποιος να προβλέψει δεδομένου του ήδη υψηλού επιπέδου δημόσιου χρέους της. Το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο έχει ένα ανησυχητικό εμπορικό έλλειμμα αλλά ισχυρές παραδόσεις δημοσίων οικονομικών, θα πρέπει να είναι σε θέση να διαχειριστεί την επέκταση των κρατικών δαπανών του χωρίς αρνητικές συνέπειες. Η ευρωζώνη, μια αδέξια διασταύρωση μεταξύ μιας οικονομικής ομοσπονδίας και μιας φιλέριδας ομάδας υπερήφανων εθνών-κρατών, θα είναι πιο αργή στο να εκμεταλλευτεί τις νέες ευκαιρίες. Εν τω μεταξύ, οι αναδυόμενες οικονομίες, που αντιμετώπισαν την κρίση του 2008, θα εισέλθουν σε μια δύσκολη φάση. Τα πιο αδύναμα κράτη θα υποκύψουν σε κρίσεις χρέους.

Η νέα εποχή θα παρουσιάσει τις μεγαλύτερες πιθανές ανταμοιβές -και επίσης τους μεγαλύτερους κινδύνους- για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ως εκδότης των πιο αξιόπιστων χρηματοοικονομικών στοιχείων του κόσμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν (και ίσως να καταχραστούν) τις νέες οικονομικές δυνάμεις πιο φιλόδοξα. Χάρη εν μέρει στην παγιωμένη θέση του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα του κόσμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούν να διατηρήσουν την επέκταση των κυβερνητικών δαπανών σε προτεραιότητες τόσο ποικίλες όσο η επιστημονική έρευνα, η εκπαίδευση και η εθνική ασφάλεια. Ταυτόχρονα, το εθνικό χρέος των ΗΠΑ θα διογκωθεί και η διαχείρισή του θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την αξιοπιστία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας. Σε καιρούς υψηλού εθνικού χρέους, οι πρόεδροι των ΗΠΑ από την εποχή του Χάρι Τρούμαν προσπάθησαν να υποτάξουν την κεντρική τράπεζα. Εάν η Fed χάσει την ανεξαρτησία της, η εποχή των μαγικών χρημάτων θα μπορούσε να καταλήξει σε καταστροφή.

«Ο,ΤΙ ΧΡΕΙΑΣΤΕΙ»

Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 άφησε το στίγμα της στον κόσμο με το να ενισχύσει την δύναμη των κεντρικών τραπεζών στις προηγμένες οικονομίες. Τις ημέρες αμέσως μετά την πτώχευση της Lehman Brothers, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, ο Μπεν Μπερνάνκι, ο [τότε] πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, προσέφερε μια αρχική ματιά στους νέους κανόνες της οικονομίας, διοχετεύοντας 85 δισεκατομμύρια δολάρια από δημόσιους πόρους στην American International Group (AIG), μια ασφαλιστική εταιρεία. Όταν ο Αντιπρόσωπος Barney Frank, Δημοκρατικός της Μασαχουσέτης, ενημερώθηκε για αυτό το σχέδιο, διερωτήθηκε με σκεπτικισμό αν η Fed διέθετε ανά χείρας 85 δισεκατομμύρια δολάρια. «Έχουμε 800 δισεκατομμύρια δολάρια», απάντησε απλώς ο Μπερνάνκι. Οπλισμένος με το νομισματοκοπείο του έθνους, ο Bernanke έλεγε ότι η Fed μπορεί να δημιουργήσει όσα δολάρια θέλει. Ο σιδερούς νόμος της σπανιότητας δεν χρειάζεται να ισχύει για τους κεντρικούς τραπεζίτες.

Η διάσωση της AIG ήταν μόνο η αρχή. Η Fed απέσυρε τοξικά περιουσιακά στοιχεία από τους ισολογισμούς μιας μακράς λίστας με αποτυγχάνοντες δανειστές για να τους σταθεροποιήσει. Αγκάλιασε το νέο εργαλείο της «ποσοτικής χαλάρωσης» (“quantitative easing”), το οποίο περιλαμβάνει την δημιουργία χρημάτων για την αγορά μακροπρόθεσμων ομολόγων, συρρικνώνοντας έτσι τα μακροπρόθεσμα επιτόκια και τονώνοντας την οικονομία. Μέχρι το τέλος του 2008, η Fed είχε διοχετεύσει 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομία, ποσό που ισοδυναμεί με το ένα τρίτο του ετήσιου ομοσπονδιακού προϋπολογισμού. Η παραδοσιακή εργαλειοθήκη της κεντρικής τράπεζας, που περιλαμβάνει την χειραγώγηση των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων, επεκτάθηκε δραματικά.