Ένας κόσμος χωρίς αμερικανική δημοκρατία;

Μια παρατεταμένη παγκόσμια δημοκρατική ύφεση, τα τελευταία χρόνια, έχει μετατραπεί σε κάτι ακόμη πιο ανησυχητικό: το «τρίτο αντίστροφο κύμα» δημοκρατικής κατάρρευσης για το οποίο προειδοποίησε ο πολιτικός επιστήμονας Samuel Huntington ότι θα μπορούσε να ακολουθήσει την αξιοσημείωτη έκρηξη του «τρίτου κύματος» δημοκρατικής προόδου στην δεκαετία του 1980 και την δεκαετία του 1990. Κάθε χρόνο στα τελευταία 15 χρόνια, σύμφωνα με το Freedom House, σημαντικά περισσότερες χώρες έχουν δει υποχωρήσεις στα πολιτικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες από όσες έχουν δει κέρδη. Αλλά από το 2015, αυτή η ήδη δυσοίωνη τάση έχει γίνει εντόνως χειρότερη: η περίοδος 2015–19 ήταν η πρώτη πενταετία από την αρχή του τρίτου κύματος το 1974, όπου περισσότερες χώρες εγκατέλειψαν την δημοκρατία -δώδεκα παρά μετέβησαν σε αυτήν -επτά.

Μετά τον τυφώνα Harvey στο Conroe, στο Τέξας, τον Αύγουστο του 2017. Carlo Allegri / Reuters
------------------------------------------------------

Και η τάση συνεχίζεται. Οι αντιφιλελεύθεροι λαϊκιστές ηγέτες υποβαθμίζουν την δημοκρατία σε χώρες όπως η Βραζιλία, η Ινδία, το Μεξικό, και η Πολωνία, και ο υφέρπων αυταρχισμός έχει ήδη βγάλει την Ουγγαρία, τις Φιλιππίνες, την Τουρκία, και την Βενεζουέλα από την κατηγορία των δημοκρατιών. Στην Γεωργία, η κυριαρχία του Κόμματος του Γεωργιανού Ονείρου οδήγησε στην σταθερή παρακμή των εκλογικών διαδικασιών και στην κατάρρευση του κράτους δικαίου. Στη Μιανμάρ, ο στρατός ανέτρεψε την εκλεγμένη κυβέρνηση της Aung San Suu Kyi, τερματίζοντας το πείραμα της μερικής δημοκρατίας. Στο Ελ Σαλβαδόρ, ο πρόεδρος Nayib Bukele διενήργησε ένα εκτελεστικό πραξικόπημα με την απομάκρυνση του γενικού εισαγγελέα και των δικαστών του Ανώτατου Δικαστηρίου που ήταν εμπόδια στην παγίωση της εξουσίας του. Στο Περού, η δημοκρατία κρέμεται από μια κλωστή καθώς η δεξιόστροφη αυταρχική Keiko Fujimori προβάλλει ασαφείς ισχυρισμούς για εκλογική νοθεία σε μια προσπάθεια να ανατρέψει τη με μικρή διαφορά εκλογική ήττα της από τον αριστερό αντίπαλό της, Pedro Castillo.

Αυτό που είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό σε αυτήν την τελευταία υπόθεση είναι ότι το παιχνίδι της Fujimori έχει μια ζοφερή ομοιότητα με το ψέμα που διαιωνίζεται από τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ, Donald Trump, και τους οπαδούς του σχετικά με τις προεδρικές εκλογές του 2020. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Όπως παρατήρησε η δημοσιογράφος και ιστορικός Anne Applebaum, οι πλαστοί ισχυρισμοί για νοθεία και οι τακτικές «σταματήστε την κλοπή» γίνονται ένα κοινό μέσο με το οποίο οι αυταρχικοί λαϊκιστές προσπαθούν να εμποδίσουν την δημοκρατία. Τέτοιες τακτικές υπήρξαν από καιρό πηγή αστάθειας σε χώρες που αγωνίζονται να αναπτύξουν την δημοκρατία. Όμως, το γεγονός ότι η πιο πρόσφατη επανάληψη του σεναρίου των αντιδημοκρατών βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε προηγούμενα [που συνέβησαν] στην πιο σημαντική και ισχυρή δημοκρατία του κόσμου, σηματοδοτεί την έναρξη μιας επικίνδυνης νέας εποχής.

Σήμερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν ένα αυξανόμενο αντιδημοκρατικό κίνημα, όχι μόνο από τις τάξεις των ακροδεκτών εξτρεμιστών αλλά και από μια σημαντική ομάδα στελεχών της γραφειοκρατίας -ένα κίνημα που αμφισβητεί τα ίδια τα θεμέλια της εκλογικής δημοκρατίας. Εάν επιτύχει αυτή η προσπάθεια, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να γίνουν η πρώτη προηγμένη βιομηχανική δημοκρατία που θα αποτύχει -δηλαδή, δεν θα πληροί πλέον τις ελάχιστες προϋποθέσεις για ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, όπως τις καθορίζουν πολιτικοί επιστήμονες και άλλοι μελετητές της δημοκρατίας.

Η αποτυχία της αμερικανικής δημοκρατίας θα ήταν καταστροφική όχι μόνο για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Θα είχε επίσης βαθιές παγκόσμιες συνέπειες σε μια εποχή που η ελευθερία και η δημοκρατία βρίσκονται ήδη υπό πολιορκία. Όπως σημείωσε ο Χάντινγκτον, η διάδοση των δημοκρατικών κινημάτων και ιδεών από τη μια χώρα στην άλλη βοήθησε στην κινητοποίηση της θετικής δημοκρατικής αλλαγής [2]. Οι αντιδημοκρατικοί κανόνες και πρακτικές μπορούν να εξαπλωθούν με παρόμοιο τρόπο -ειδικά όταν προέρχονται από ισχυρές χώρες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η επιτάχυνση της δημοκρατικής υποχώρησης [που μετατράπηκε] σε δημοκρατική ύφεση συνέβη σε μεγάλο βαθμό στην θητεία του Trump [3]. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο καμία εξέλιξη δεν θα βλάψει σοβαρότερα τον παγκόσμιο δημοκρατικό σκοπό από την δημοκρατική οπισθοδρόμηση του σημαντικότερου υπερμάχου του.

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΤΡΙΑΔΑ

Ένα δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης έχει τρία σκέλη. Το πρώτο σκέλος είναι η λαϊκή κυριαρχία -κυβέρνηση από τον λαό. Η δημοκρατία απαιτεί από τους πολίτες να μπορούν να επιλέγουν και να αντικαθιστούν τους ηγέτες τους σε τακτικές, ελεύθερες και δίκαιες εκλογές˙ ότι όλοι οι ενήλικες πολίτες μπορούν να ψηφίζουν χωρίς εκφοβισμό και παρεμπόδιση˙ και ότι οι υποψήφιοι και τα κόμματα είναι ελεύθερα να ανταγωνίζονται και να πραγματοποιούν προεκλογική εκστρατεία. Βασικά, οι εκλογές πρέπει να διεξάγονται αμερόληπτα, έτσι ώστε τα έγκυρα ψηφοδέλτια να καταμετρώνται με ακρίβεια και να παραδίδεται η εξουσία σε όσους κερδίζουν.

Η ελευθερία είναι το δεύτερο σκέλος της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Ένα πλήρως δημοκρατικό σύστημα παρέχει ισχυρή προστασία για την ελευθερία του λόγου, του Τύπου, του συνεταιρίζεσθαι, και του συνέρχεσθαι. Διασφαλίζει ότι αυτά τα δικαιώματα προστατεύονται εξίσου για όλες τις κοινωνικές ομάδες. Και προωθεί μια κουλτούρα αμοιβαίας ανοχής και σεβασμού των δικαιωμάτων των πολιτικών αντιπάλων.