Οι επερχόμενες καταιγίδες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι επερχόμενες καταιγίδες

Η επιστροφή του πολέμου των Μεγάλων Δυνάμεων*
Περίληψη: 

Σε αντίθεση με τον Ψυχρό Πόλεμο, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση γενικά αποδέχθηκαν τις ευρωπαϊκές σφαίρες επιρροής η μια της άλλης, σήμερα η Ουάσινγκτον και το Πεκίνο έχουν εντελώς διαφορετικές απόψεις για το ποιος θα πρέπει να υπερισχύει στις θάλασσες της Ανατολικής Κίνας και της Νότιας Κίνας και στην Ταϊβάν.

Ο CHRISTOPHER LAYNE είναι ο διακεκριμένος πανεπιστημιακός καθηγητής Διεθνών Υποθέσεων και κατέχει την έδρα Robert M. Gates για την Εθνική Ασφάλεια στο Πανεπιστήμιο Texas A&M και είναι συγγραφέας του επικείμενου βιβλίου με τίτλο After the Fall: International Politics, U.S. Grand Strategy, and the End of the Pax Americana.

Από τις τελευταίες ημέρες του Ψυχρού Πολέμου, πολιτικοί των ΗΠΑ, ειδικοί, μελετητές των διεθνών σχέσεων και πολιτικοί αναλυτές υποστήριξαν ότι ο πόλεμος των μεγάλων δυνάμεων είναι ένα λείψανο μιας άλλης εποχής. Το 1986, ο ιστορικός John Lewis Gaddis χαρακτήρισε την εποχή μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μια «Μακρά Ειρήνη» (Long Peace), επειδή η Σοβιετική Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν φτάσει να χτυπηθούν. Λίγα χρόνια αργότερα, ο πολιτικός επιστήμονας John Mueller πρότεινε ότι η αλλαγή των κανόνων είχε καταστήσει ξεπερασμένη την σύγκρουση των μεγάλων δυνάμεων. Το 2011, ο ψυχολόγος Steven Pinker ισχυρίστηκε ότι η Μακρά Ειρήνη μεταμορφώθηκε σε μια «Νέα Ειρήνη», που χαρακτηρίζεται από μια γενικευμένη μείωση της βίας στις ανθρώπινες υποθέσεις.

06072021-1.jpg

Στρατιώτες στη Ναντζίνγκ, στην Κίνα, τον Ιανουάριο του 2013. Amanda Mustard / Redux
---------------------------------------------------

Φυσικά, όπως αποδεικνύεται από τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις στο Αφγανιστάν, την Λιβύη, το Σουδάν, την Συρία, την Ουκρανία, και την Υεμένη, για να αναφέρουμε μερικές, προς το παρόν δεν υπάρχει έλλειψη οργανωμένης ένοπλης βίας που να εμπλέκει μικρότερες χώρες. Ωστόσο, δεδομένης της αιματοβαμμένης πορείας της πολιτικής από την έναρξη του σύγχρονου διεθνούς συστήματος τον δέκατο έκτο αιώνα, η απουσία πολέμου μεταξύ μεγάλων δυνάμεων από το 1945 είναι εντυπωσιακή. Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι τέτοιου είδους συγκρούσεις είναι εκτός συζήτησης. Στην πραγματικότητα, παρά τις προσπάθειες ακαδημαϊκών και πολιτικών να διαγράψουν τον πόλεμο μεγάλων δυνάμεων ως μια πραγματική απειλή, οι συνθήκες που τον καθιστούν πιθανό εξακολουθούν να υπάρχουν. Οι εντάσεις εξακολουθούν να υφίστανται ανάμεσα στις σημερινές μεγάλες δυνάμεις -πάνω από όλα οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα- και οποιοσδήποτε αριθμός σημείων ανάφλεξης μπορεί να προκαλέσει σύγκρουση μεταξύ τους. Αυτές οι δύο χώρες βρίσκονται σε μια πορεία σύγκρουσης που τροφοδοτείται από την δυναμική της μετάβασης της ισχύος και του ανταγωνισμού τους για το κύρος και το γόητρο, και χωρίς μιαν αλλαγή κατεύθυνσης, ο πόλεμος μεταξύ τους τις επόμενες δεκαετίες δεν είναι μόνο δυνατός αλλά πιθανός.

ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ

Ακόμα και καθώς ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας εντείνεται, οι περισσότεροι Αμερικανοί που σκέφτονται σοβαρά την εξωτερική πολιτική και την υψηλή στρατηγική αρνούνται να πιστέψουν ότι ο πόλεμος είναι πιθανός. Αυτή η αισιοδοξία βασίζεται κυρίως σε πολλές εξέχουσες θεωρίες της συμπεριφοράς του κράτους. Η πρώτη είναι ότι ένα υψηλό επίπεδο οικονομικής αλληλεξάρτησης μεταξύ δύο χωρών μειώνει τον κίνδυνο βίαιων συγκρούσεων. Αλλά η ιστορία παρέχει πολλά παραδείγματα για την αντιστάθμιση αυτής της υπόθεσης. Οι χώρες της Ευρώπης δεν ήταν ποτέ πιο αλληλεξαρτώμενες -τόσο οικονομικά όσο και πολιτισμικά- από όσο ακριβώς πριν από το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, και οι οικονομίες δύο εκ των κύριων εμπόλεμων εκείνης της σύγκρουσης, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γερμανίας, ήταν στενά συνδεδεμένες. Και ακόμη και αν η αλληλεξάρτηση των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας μπορεί θεωρητικά να μειώσει τον κίνδυνο πολέμου μεταξύ τους, οι οικονομικοί τους δεσμοί έχουν αρχίσει να διαλύονται τα τελευταία χρόνια, καθώς ο καθένας αρχίζει να αποσυνδέεται [1] από την οικονομία του άλλου.

Ο σκεπτικισμός για την προοπτική ενός πολέμου μεγάλων δυνάμεων πηγάζει επίσης από την πίστη στην δύναμη της πυρηνικής αποτροπής. Ο κίνδυνος της διασφαλισμένης αμοιβαίας καταστροφής από έναν πυρηνικό πόλεμο έπαιξε σίγουρα έναν ρόλο στην αποτροπή από το να γίνει θερμός ο Ψυχρός Πόλεμος. Τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο, οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν αποδυναμώσει αυτόν τον αποτρεπτικό παράγοντα. Ο συνδυασμός των μικροσκοπικών πυρηνικών κεφαλών χαμηλής απόδοσης [2] και των υψηλής ακριβείας συστημάτων παράδοσης έχει καταστήσει νοητό αυτό που κάποτε ήταν αδιανόητο: έναν «περιορισμένο» πυρηνικό πόλεμο, ο οποίος δεν θα είχε ως αποτέλεσμα μια καταστροφή τύπου Αποκάλυψης.

Τελικά, άλλοι μελετητές υποστήριξαν ότι η λεγόμενη φιλελεύθερη διεθνής τάξη θα διατηρήσει την ειρήνη. Σε αυτήν την άποψη, η ηγεσία των ΗΠΑ -μέσω πολυμερών θεσμών όπως τα Ηνωμένα Έθνη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο- και η διάδοση των αρχών της ειρηνικής συνεργασίας παρέχουν τώρα κανονικότητα και προβλεψιμότητα στην διεθνή συμπεριφορά. Ορισμένοι, όπως ο πολιτικός επιστήμονας G. John Ikenberry, προβλέπουν αισιόδοξα [3] ότι αυτή η τάξη μπορεί να επιβιώσει για πολλές δεκαετίες στο μέλλον, παρά την άνοδο της Κίνας και το ενδεχόμενο τέλος της κυριαρχίας των ΗΠΑ. Αυτή η υπόθεση, ωστόσο, είναι προβληματική. Η τάξη αμφισβητείται όχι μόνο από τις αλλαγές της διεθνούς δυναμικής αλλά και από τις πολιτικές εξελίξεις στις χώρες που την υπερασπίστηκαν παραδοσιακά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, η άνοδος του λαϊκισμού και της αντιφιλελεύθερης δημοκρατίας είναι μια αντίδραση κατά της τρέχουσας τάξης και των ελίτ που υπερασπίζονται και επωφελούνται από αυτήν. Καθώς η εγχώρια υποστήριξη για την τάξη μειώνεται και η ισορροπία ισχύος μετατοπίζεται προς άλλες χώρες, το σύστημα αναπόφευκτα θα καταστεί λιγότερο αποτελεσματικό στην διαμεσολάβηση συγκρούσεων. Οι ανερχόμενες δυνάμεις ίσως επίσης να δουν ένα άνοιγμα για να αναθεωρήσουν την δομή πλήρως, αυξάνοντας την πιθανότητα πολέμου.

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ