Ένα δίχτυ ασφαλείας για την πράσινη οικονομία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ένα δίχτυ ασφαλείας για την πράσινη οικονομία

Πώς να προστατευθούν οι εργαζόμενοι που βλάπτονται από την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής
Περίληψη: 

Οι κυβερνήσεις έχουν πλέον μόνο 30 χρόνια για να μειώσουν ριζικά τις παγκόσμιες εκπομπές πριν ο πλανήτης αντιμετωπίσει μια σειρά επικίνδυνων σημείων καμπής. Αυτό το συμπιεσμένο χρονικό πλαίσιο σημαίνει ότι οποιαδήποτε επιτυχημένη πολιτική για το κλίμα πρέπει να είναι ενοχλητικά παρεμβατική.

Ο SIMONE TAGLIAPIETRA είναι ανώτερος συνεργάτης στο Bruegel, επίκουρος καθηγητής στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Ιερής Καρδιάς στο Μιλάνο, και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Global Energy Fundamentals.

Σε μια δραματική κίνηση υπέρ των παγκόσμιων προσπαθειών για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα μια φιλόδοξη πρόταση για τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα. Η ανακοίνωση των Βρυξελλών σηματοδοτεί το πιο πρόσφατο βήμα σε μια ταχέως επιταχυνόμενη πράσινη επανάσταση. Ο κόσμος, καθοδηγούμενος από μια εκπληκτική μείωση του κόστους των συστημάτων ανανεώσιμης ενέργειας και μια άνευ προηγουμένου προσπάθεια για ουδετερότητα άνθρακα, έχει τελικά μια πραγματική ευκαιρία να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, παρόλο που η απο-ανθρακοποίηση (decarbonization) είναι απαραίτητη για την επιβίωση της ανθρωπότητας, η μετάβαση θα έχει βαθιές οικονομικές επιπτώσεις -όπως αναγνωρίζει η πρόταση της ΕΕ. Αν και θα είναι καθαρό όφελος για τον κόσμο, ο μετασχηματισμός θα δημιουργήσει νικητές και χαμένους. Η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναπόφευκτα θα εκτοπίσει μακροχρόνιες βιομηχανίες, θα κοστίσει σε εκατομμύρια εργαζόμενους την δουλειά τους, και θα διαταράξει κοινότητες που βασίζονται στις βιομηχανίες άνθρακα, πετρελαίου, και φυσικού αερίου.

20072021-1.jpg

Ένας σταθμός παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα κοντά στην Belchatow, στην Πολωνία, τον Δεκέμβριο του 2018. Kacper Pempel / Reuters
------------------------------------------------------------

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής το έχουν ξαναδεί. Ο μετριασμός των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής ενδέχεται τελικά να μοιάζει με τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης και της απελευθέρωσης του εμπορίου κατά το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα. Τα κέρδη από αυτούς τους μετασχηματισμούς ήταν πραγματικά, αλλά καθώς οι ηγέτες απέτυχαν να επεκτείνουν τα δίκτυα κοινωνικής ασφάλισης, οδήγησαν επίσης σε αυξανόμενη ανισότητα και σε μια χρόνια έλλειψη καλών θέσεων εργασίας. Αυτές οι αποτυχίες όχι μόνο πλήττουν τους εργαζόμενους, αλλά επίσης προκάλεσαν μια έντονη πολιτική αντίδραση που τροφοδότησε τον δεξιό λαϊκισμό στις επόμενες δεκαετίες.

Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να κάνουν το ίδιο λάθος όσον αφορά την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Πρέπει να αναγνωρίσουν ότι οι απαραίτητες ενέργειες για την αποτροπή της περιβαλλοντικής καταστροφής θα οδηγήσουν σε απώλειες θέσεων εργασίας και κλείσιμο επιχειρήσεων που θα πλήξουν τους φτωχούς περισσότερο από τους πλούσιους. Εν τη απουσία ενός κατάλληλου δικτύου ασφαλείας για τους ανθρώπους και τις κοινότητες που θα είναι οι χαμένοι, ακόμη και οι πιο καλοπροαίρετες πολιτικές για το κλίμα θα μπορούσαν να προκαλέσουν έντονη πολιτική αντίδραση.

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΙΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ

Ο κόσμος βρίσκεται στη μέση ενός επείγοντος για το κλίμα. Οι παγκόσμιες θερμοκρασίες είναι ήδη έναν βαθμό Κελσίου πάνω από τα επίπεδα πριν την βιομηχανική επανάσταση. Αυτό είναι μόλις ενάμιση βαθμό χαμηλότερα από το επίπεδο στο οποίο οι επιστήμονες του κλίματος υπολογίζουν ότι θα ξεκινήσει η δραματική περιβαλλοντική αλλαγή. Επιπλέον, οι ετήσιες παγκόσμιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου αυξάνονται σταθερά και δεν δείχνουν κανένα σημάδι κορύφωσης: το 2019, ήταν 62% υψηλότερα από το 1990, όταν η πρώτη Διακυβερνητική Ομάδα για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) προέτρεψε την συντονισμένη δράση, και 4% υψηλότερη από το 2015, όταν 174 χώρες και η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψαν την συμφωνία για το κλίμα στο Παρίσι. Παρόλο που το 2020 σημειώθηκε μια άνευ προηγουμένου πτώση των εκπομπών άνθρακα λόγω των lockdown της COVID-19, τα ποσοστά έχουν ήδη αρχίσει να ανακάμπτουν απότομα το 2021.

Σύμφωνα με την IPCC, οι κυβερνήσεις έχουν πλέον μόνο 30 χρόνια για να μειώσουν ριζικά τις παγκόσμιες εκπομπές πριν ο πλανήτης αντιμετωπίσει μια σειρά επικίνδυνων σημείων καμπής. Η λεκάνη του Αμαζονίου θα μπορούσε σύντομα να μεταμορφωθεί από τροπικό δάσος σε σαβάνα, και δισεκατομμύρια τόνοι άνθρακα θα αρχίσουν να εκλύονται από τον μόνιμο παγετό (permafrost) της Σιβηρίας. Ορισμένες περιοχές -η ανατολική Βραζιλία, η Νοτιοανατολική Ασία, η Μεσόγειος, και η κεντρική Κίνα, μεταξύ πολλών άλλων- θα αντιμετωπίσουν αναπόφευκτα πολλαπλές κλιματικές καταστροφές ταυτόχρονα, όπως ξηρασία, κύματα καύσωνα, κυκλώνες, πυρκαγιές, και πλημμύρες.

Αυτό το συμπιεσμένο χρονικό πλαίσιο σημαίνει ότι οποιαδήποτε επιτυχημένη πολιτική για το κλίμα πρέπει να είναι ενοχλητικά παρεμβατική. Τα κράτη θα πρέπει να αναθεωρήσουν γρήγορα τους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, των κατοικιών, και της γεωργίας -προκαλώντας δύσκολα ερωτήματα σχετικά με το ποιος πρέπει να επωμιστεί το τεράστιο κόστος.

Οι έντονες ανισότητες στα επίπεδα άνθρακα που εκπέμπουν διάφορες χώρες καθιστούν αυτά τα ερωτήματα ιδιαίτερα δύσκολο να επιλυθούν. Σύμφωνα με την Oxfam και το Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης, μεταξύ 1990 και 2015, το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού αντιπροσώπευε πάνω από το ήμισυ των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Το πλουσιότερο 1% μόνο του ήταν υπεύθυνο για το 15% των εκπομπών κατά το ίδιο χρονικό διάστημα -περισσότερο από το διπλάσιο από το φτωχότερο μισό της ανθρωπότητας. Αυτή η τελευταία ομάδα, ωστόσο, είναι πολύ πιο πιθανό να υποστεί τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως πλημμύρες, ξηρασία, ασθένειες ή οικονομική εξάρθρωση. Οι συγκριτικά φτωχές κοινότητες θα φέρουν το βάρος μιας κρίσης για την οποία έκαναν ελάχιστα στο να την προκαλέσουν.